Foreldrablaðið - 01.01.1970, Síða 6

4
Dr. Matthías Jónasson:
Tengslarof
við náttúruna
Allt frá landnámstíð og fram á þessa öld lifðu
ísiendingar í nánum tengslum við náttúruna og
áttu afkomu sína undir gjafmildi hennar. Það
kreppti tíðum að hið ytra, en hin upprunalegu
tengsl einstaklingsins við náttúruna rofnuðu ekki
og ekki veiklaðist heldur trú hans á það, að mann-
leg tilvera í heild og einnig tilvera hans sjálfs ætti
sér ákveðinn tilgang. Af þessum skilningi nærðist
persónuleiki einstaklingsins, í þeim jarðvegi stóð
hann sterkum rótum, gæddur öryggi blómsins, sem
,,kvíðalaust við kalt og hlýtt er kyrrt á sinni rót.“
Á okkar tíð er fjöldi fólks slitinn úr þessum
tengslum. Fjölbreytni atvinnuveganna og með henni
aukin sérhæfing hafa gerbreytt byggðaskipan
landsins.
FRÁ LANDBÚNAÐI
TIL ÞJÓNUSTUSTARFA
Frá landbúnaði og fiskveiðum, hinum svonefndu
undirstöðuatvinnuvegum, hefur fólk streymt til
þjónustustarfa, sem eru fæst í náinni snertingu við
náttúruöflin. Því neytum við nú fæðu, sem við
áttum sjálf engan hlut í að afla, og vinnum starf,
sem er svo sérhæft, að það kemur því aðeins að
gagni, að það fléttist sem þáttur inn í sérhæfð
störf margra annarra.
Þessi firring frá mótandi áhrifum náttúrunnar
er sýnilegust á þeirri kynslóð, sem hefur vaxið upp
í skjóli almennrar velrnegunar eftir stríð og sér
þröngan bás sérhæfingarinnar blasa við sér. Hver
og einn verður að sérhæfa sig, sumir á langri
menntabraut, aðrir í fábrotnu starfi. En hvað sem
breytilegum aðstæðum kann að líða, losar sérhæf-
ingin og þau störf, sem hún miðar að, um tengsl
ungrar kynslóðar við náttúruna. Þeir, sem bera ugg
vegna þessara tengslarofa, grípa stundum til þeirr-
ar huggunar, að þetta sé aðeins tímabundin rang-
þróun; maðurinn muni aftur hverfa auðmjúkur til
móður náttúru. En sú huggun er svikul. Sú skipan,
er við köllum tæknisamfélag, mun ryðja sér til rúms
hér á landi eins og hjá öðrum þjóóum og valda
róttækum breytingum í allri gerð samfélagsins,
sem létta að vísu áhyggjur einstaklingsins vegna
næringar og heilsugæzlu, en ræna hann um leið
frumkvæði hans í lífsbaráttunni og marka honum
i staðinn þröngt og einhæft skyldubundið athafna-
svið.
BORGIN MEÐ ALLSNÆGTIR Á ESOÐ-
STÓLUM OG ÖRBIRGÐ í FELUM
Gleggsta auðkenni tæknisamfélagsins er borg-
in, hin Ijósaskreytta steinsteypuauðn með alls-
nægtir á boðstólum og örbirgðina í felum. Þegnar
siðmenntaðrar þjóðar lifa að miklum meiri hluta í
borgum. Og þar alast börnin upp. Sú venja er
gömul hér á landi, að bændafólk taki börnin af
mölinni í sumarfóstur, rétt eins og menn slægju
því föstu, að borgarumhverfið væri þeim ekki ein-
hlítt til þroska. En borgin hefur sína töfra. Hún
veitir börnum og unglingum tækifæri til dýrmætrar
reynslu. Einkum býður hún unglingum betri skil-
yrði til tómstundaiðkana en dreifbýlissveit. Kvik-
myndir og dans, málfundir, íþróttir, tónleikar og
leiklist, allt þetta og margt annað býður borgin