Landneminn - 01.10.1947, Blaðsíða 14

Jón Múli Árnason:
XJm jazz og fleira.
A NNARS leika víst hvítir menn jazzinn
betur en negrarnir, — sagði maður við mig um
daginn, er jazz bar á góma.
I>essi ályktun kom dálítið flatt upp á mig, því
ég hef löngum álitið hið gagnstæða. Jazzinn
er nú einu sinni kominn frá negrunum, rytminn
er þeirra og melódiskt byggist hann á gömlum
negrasöngvum, sálmum, vinnusöngvum og blues-
um. Bandaríkjanegranum er jazzinn í blóð bor-
inn, liann er mál hans og með honum túlkar
liann tilfinningar sínar. Hvítir menn geta að
vísu lært að leika jazz, og vegna náinnar sam-
búðar hvítra Bandaríkjamanna við negrana,
Ieika þeir jazzinn betur en Evrópumenn, — sem
hafa fá tækifæri til að læra þessa negramúsik.
En að hvítir menn leiki jazz betur en negrar,
það er eins fráleitt og að íslendingar tali betur
ensku eða kínversku, en Englendingar eða Kín-
verjar. Flest okkar geta líklega með mismunandi
miklum erfiðleikum lært að tala þessi mál nokk-
urnveginn lýtalaust, en fá sVo, að Churchill eða
Sjang-Kai-Sjek heyrðu ekki einhverja galla.
En hvernig stendur þá á því, að fjöldi manna
álítur, að hvítir menn leiki jazzinn betur en negr-
arnir? Skýringuna er að finna í afstöðu hvítu
Bandaríkjamannanna til hinna svörtu.
Allir vita, að í Bandaríkjunum eru negrarnir,
samkvæmt fasistisku siðalögmáli, yfirleitt taldir
óæðri manntegund. Þeir eru ofsóttir og beittir
hvers konar misrétti, þeim er hrúgað saman í
heilsuspillandi rottuholum, þeir eru látnir greiða
fjórfallt hærri húsaleigu en hvítir menn, þeim
er meinaður aðgangur að skólum, og jafnvel
að skemmtunum, þar sem kynbræður þeirra
skemmta, þeir eru sviftir kosningarétti eða hót-
að lífláti, ef þeir notfæri sér hann (Bilbo) og vf-
irleitt sviftir réttinum.
En nú vill svo illa til, að á ýmsum sviðum
skara þeir fram úr hvítum löndum sínum, (gáfna-
vísitala svartra hermanna var hærri en hinna
livítu í síðasta stríði), og þessu þarf að leyna.
Jón Múli Árnason.
Auðmenn, og þar með ráðamenn í Bandaríkj-
unum, hafa því með sér {^egjandi samkomulag
um að láta sem minnst á hæfileikum negranna
bera. Hollywood gerir sitt. í kvikmyndum er
negrinn oftast annaðhvort auðmjúkur og trygg-
ur þræll eða góðlátlegur hálfviti. Eiginlegur jazz
heyrist varla í amerískum kvikmyndum, en komi
það fyrir, er gert sem minnst úr hinum svörru.
Stundum gengur það jafnvel svo langt, að negr-
arnir eru látnir leika á bak við, en hvítar stjörn-
ur handleika hljóðfærin. Þetta og annað verður
svo til þess, að menn segja eins og kunningi
minn: „Annars leika víst hvítu mennirnir jazz-
inn betur en negrarnir.“
Hitt er svo annað mál, livort jazzinn eigi rétt
á sér, — hvort hann sé list, — hvort að honum
sé menningarauki.
H INGAÐ til hefur mönnum veitzt
erfitt að skilgreina list, og þá einkum, livar séu
mörkin inilli þess, sem listgildi hefur, og hins
einskisnýta. Hitler og Göbbels sálugu voru þó
komnir í allan sannleika um það eins og annað.
Þeir bönnuðu „klessumálarana" og gáfu út
furðulegt plagg, þar sem ljótleiki og siðspillandi
8 LANDNEMINN