Árbók VFÍ - 01.01.1992, Qupperneq 183

Ammoníakgeymar 181
eimsvölum og leiddur aftur inn í ammoníakgeyminn. Venjulega eru þjöppurnar tvær eða fleiri,
þannig að hægt er að taka þjöppur úr rekstri vegna viðhalds. Þjöppunum er stjómað sjálfvirkt,
á/af, eftir þrýstingnum í geyminum. Þjöppurnar fara í gang þegar eimþrýstingurinn nær efra
marki og stöðvast þegar eimþrýstingurinn hefur lækkað í neðra mark. Venjulega er mest
kæliþörf þegar ammoníak er sett í geyminn, hvort sem það úr skipi eða framleiðsla eigin
verksmiðju. Til að fylling geymisins geti gengið fljótt, þarf kælikerfið að fjarlægja jafnóðum
þann varma sem streymir inn í geyminn f formi heitari vökva en fyrir er.
Ammoníakvökva er dælt frá geyminum. I flestum tilvikum þarf að hita ammoníakið áður en
það er notað. Ammoníakið er ýmist liitað með heitu vatni, gufu eða olíuhitara. Ef notað er heitt
vatn eða gufa er algengast að hita ammoníakið með tvöföldu kerfi, þannig að frostlögur er hit-
aður og notaður til að hita ammoníakið. Þetta er gert til að tryggja að ekki frjósi í ammoníak-
hitaranum.
Stjómbúnaður heldur vinnuskilyrðum í geyminum innaneðlilegramarka,enöryggisbúnaður
tekur við ef t.d. þrýstingur eða hæð í geyminum fer út fyrir eðlileg mörk. Öryggislokar eru á
kældum ammoníakgeymum til að verja þá gagnvart yfirþrýstingi og undirþrýstingi.
Öryggislokum þarf að koma þannig fyrir, að hægt sé að taka þá niður til viðhalds og prófana
án þess að taka geyminn úr rekstri. Algengt er, að varaaflsstöð sé tengd helsta rafbúnaði, og
venjulega eru öll mikilvægustu mælitæki tengd rafhlöðum, sem taka við ef rafmagn fer af.
Á helstu vökvalögnum að og frá geyminum er venjulega fjarstýrður loki eins nálægt geym-
inum og hægt er. Þetta er gert til þess, að hægt sé að loka geyminum ef lögn frá honum brestur
eða ef þrýstingur verður of hár þegar verið er að setja ammoníak í geyminn.
Eimþrýstingurinn yfir vökvanum er mældur og einnig hitinn. Hiti vökvans er venjulega
mældur á nokkrum stöðum til að þekkja hitadreifinguna í geyminum. Ef heitur vökvi safnast
fyrir við botn geymis undir kaldari vökva, sem er eðlisþyngri, er hætta á að vökvinn í geymin-
um velti („roll over“), þegar heitari vökvinn þrengir sér upp. Þetta veldur miklu álagi á geym-
inn. í [9] er greint frá dæmi um þetta. Ammoníaki var dælt í geymi, sem er þannig gerður, að
ammoníakið kemur inn í hann við botninn. Talið er, að ammoníakið hafi verið um 1-2°C
heitara en vökvinn, sem fyrir var í geyminum. Um 1-3 klst eftir að hætt var að dæla, valt vökv-
inn í geyminum. Til að forðast þetta er ammoníak sett inn í geymana efst, eða um vel raufaða
pípu, þannig að mest af ammoníakinu fari út úr pípunni í vökvaborðinu. Vökvahæðin er venju-
lega mæld með flotmæli eða mismunaþrýstimælingu. Venja er að hafa allar helstu mælingar
tvöfaldar, þannig að bilun í mæli skapi ekki hættuástand.
4 Lokaorð
Þegar fjallað er um ammoníakgeyma er eðlilegt að megináherslan sé lögð á öryggisþáttinn og þá
hættu, sem fólgin er í geymslu ammoníaks í miklu magni. Áhættunni af því að hafa ammoníak-
geymi má skipta í tvo meginþætti. Annars vegar er um að ræða áhættu vegna líkinda fyrir því, að
geymirinn bresti, og hins vegar áhættu vegna þess sem gerist eftir að ammoníakgeymirinn hefur
brostið. Fyrri þátturinn er háður því hversu vandað mannvirkið er og hversu vel því er haldið við.
Almennt er viðurkennt, að minni líkur séu á, að tvöfaldur kældur geymir bresti en kúlulaga
þrýstigeymir. Varðandi seinni þáttinn eru þrýstigeymar einnig hættulegri. Bresti þrýstigeymir
hvellsýður vökvinn vegna þrýstilækkunarinnar, og við suðuna, sem verður í öllum vökvanum
samstundis, dreifist meginhluti vökvans út í andrúmsloftið, bæði sem vökvaslettur og gas. Ef