Árbók VFÍ - 01.01.1995, Qupperneq 139

Tækniannáll 1993/94 137
úr Verðjöfnunarsjóði sjávarútvegsins. Þá ber einnig að geta áhrifa 6% gengislækkunar í
nóvember 1992 og 7,5% lækkunar krónunnar í júní 1993.
Ahrif gengislækkana á afkomu sjávarútvegsfyrirtækja eru með tvennum hætti. Annars
vegar hefur gengislækkunin þau áhrif að framlegð (það er framlegð hennar til afskrifta og
vaxta) hækkar. Hins vegar hefur gengislækkunin þau áhrif að fyrirtækin verða fyrir miklu
gengistapi vegna þess að höfuðstóll þeirra lána sem eru í erlendri mynt hækkar. Gengistapið
er allt fært sem kostnaður á því ári sem gengið er fellt, en hækkun framlegðarinnar sem geng-
isfellingin olli bætir afkontuna lítið á því sama ári. Aftur á móti ætti áhrifanna á framlegð að
gæta lengur. Stór hluti þeirra lána sent hvíla á sjávarútvegsfyrirtækjunum eru tengd erlendum
myntum og verður gengistap vegna lækkunar krónunnar mjög ntikið, þannig að afkoma
fyrirtækisins það árið sem gengið er fellt verður jafnvel mun verri en verið hefði ef gengið
hefði verið fast. Þetta á sérstaklega við þegar gengisfellingin á sér stað undir lok ársins eins
og var árið 1992.
Af þessum ástæðum er nokkur vandi á höndum að meta afkomu sjávarútvegsfyrirtækja á
þeim árum þegar gengi krónunnar breytist mikið. Þjóðhagsstofnun hefur leyst þetta vandamál
að undanförnu með því að reikna út afkomuna miðað við svonefnda árgreiðsluaðferð. Með
þeirri aðferð er reynt að meta afkomu fyrirtækjanna til lengri tíma litið og þá horft fram hjá
skammvinnum sveiflunt í gengi og vöxtum. Miðað er við að allt stofnfjármagn sem bundið er
í fyrirtækjunum sé ávaxtað með föstum raunvöxtum (6%) en reksturinn sé fjármagnaður með
afurðalánum sem bera erlenda nafnvexti eins og þeir eru á hverjum tíma.
Atvinnuvegirnir í heild: Ekki liggja fyrir nákvæmar tölur um afkotnu atvinnuveganna í
heild. Lauslegur samanburður á einstökum atvinnugreinum á árinu 1993 og á árinu 1992
bendir til magnsamdráttar í nær öllum greinum.
A árinu 1993 urðu talsverðar breytingar á skattlagningu fyrirtækja en aðstöðugjald var
fellt niður og tekjuskattur lækkaður. Báðar þessar breytingar komu fyrirtækjunum til góða.
Alagning aðstöðugjalds á árinu 1993 vegna rekstrar ársins 1992 hefði að óbreyttu numið
rúmum 5 milljörðum króna. Þessi lækkun ásamt lækkun tekjuskatts hlutafélaga og samvinnu-
félaga úr 45% í 33% af skattskyldum tekjum og sameignarfélaga í 41% bætir samkeppn-
isaðstöðu íslenskra fyrirtækja almennt gagnvart erlendum fyrirtækjum. Aðstöðugjaldið var
skattur sem ekki tíðkaðist erlendis og eftir lækkun á tekjuskattshlutfallinu eru íslendingar
meðal þeirra þjóða innan OECD sem hafa lægst tekjuskattshlutfall á fyrirtæki.
Afar lauslegt mat bendir til að hagur atvinnurekstrarins hafi versnað nokkuð á árinu 1993
frá fyrra ári og er áætlað að hreinn hagnaður atvinnurekstrarins hafi numið um 5 milljörðum
króna af tæplega 600 milljarða veltu. Til samanburðar má geta þess að á árinu 1992 er talið
að hagnaður atvinnurekstrarins hafi orðið um 7 milljarðar króna. Þessa óhagstæðu afkomu
má einkum rekja til lítils háttar veltusamdráttai' í atvinnurekstrinum en á sama tíma jókst launa-
kostnaður um 0,5%.
2.5 Fjármál hins opinbera
Hallarekstur og skuldasöfnun hafa einkennt búskap hins opinbera undanfarin ár. Aætlað er að
tekjuhallinn hafi numið 13 milljörðum króna í fyrra, eða sem svarar til 3,3% af landsfram-
leiðslu. Til samanburðar nam tekjuhallinn 2,9% af landslfamleiðslu árið 1992, en síðustu 10
árin var hann að meðaltali 2,4% af landsframleiðslu. Að hluta er hér um að ræða skipu-
lagshalla á ríkisbúskapnum sem felur einfaldlega í sér að tekjuöflun hins opinbera nægir ekki