Neytendablaðið - 01.02.1977, Qupperneq 10

10
HEILSUSPILLANDI
BARNALEIKFÖNG
OG GÆÐAEFTIRLIT
Okkur er sjálfsagður hlutur að
gefa börnum leikfong sem geta ekki
skaðað þau. Við hugsum gjarnan
um að leikföngin séu ekki hættuleg
líkamlega vegna hvassra hluta, eða
smáhluta sem geta dottið af, sem
börnin láta svo upp í sig, eða að leik-
föng séu hættulaus efnafræðilega.
Til er fjöldinn allur af leikföngum
sem geta verið hættuleg. Allt frá
plasthringlum sem hægt er að bíta í
sundur í stykki er hafa harðar og
hvassar brúnir, til eldflmra bangsa,
sem mjög auðveldlega getur kvikn-
að í.
Litlir krakkar setja alla hluti upp í sig,
smjatta á þeim og bíta í þá. Það eru eðli-
leg viðbrögð þeirra, ein af aðferðum sem
þau nota til að kanna heiminn og um-
hverfið.
Allir sem eiga smáböm, læra fljótt að
þekkja þennan vana þeirra og reyna eftir
bestu getu að vernda þau gegn óheppi-
legum eftirköstum hans. Hluti, sem
börn ættu helst ekki að hafa upp í sér,
reyna þeir að staðsetja þar sem börnin ná
ekki í þá og eru ávallt á varðbergi gegn
öllum hættum þegar börnin eru skrið-
andi um í íbúðinni.
Þegar um hluti barnanna sjálfra er að
ræða - leikföngin, er athyglin minni,
sem er ekkert undarlegt, því flestir for-
eldrar ganga út frá því sem visu að hlutir
ætlaðir börnum og framleiddir fyrir
börn, séu einnig öruggir fyrir börn. En
það er ekki alltaf.
Erlendis hafa orðið dauðsföll af völd-
um efnaeitrana frá leikföngum. Gerð
hefur verið rannsókn á leikföngum og
eru niðurstöður hennar allt annað en
glæsilegar. Rannsóknin var gerð í Nor-
egi á málningu á hlutum, sem eru i um-
hverfi bamsins, sem leiddi í ljós viðun-
andi niðurstöður varðandi sum leikföng-
in, en varðandi málningu á leikföngum
og mismunandi samsetningu hennar er
ástandið ekki gott.
I Noregi eru nú í bígerð lög um gæða-
eftirlit, sem hafa í för með sér að hægt
verður að gefa heimild til að banna þau
leikföng sem heilsu manna eða umhverfi
stafi hætta af.
I framangreindri rannsókn voru efni
eins og blý, kvikasilfur og kadmium
mest áberandi í málninaunni.
Mannslíkaminn þarfnast nokkurra
málmefna til efnaskiptanna - t.d. króm,
en það er mjög lítið sem þarf til.
Einnig þessi efni verða hættuleg ef of
mikið bætist við í líkamann.
Onnur málmefni eins og blý og kad-
mium höfum við enginn not fyrir og best
væri ef við fengum ekkert af þeim í okk-
í mörgum löndum hefur þessvegna
verið reynt að ákveða hámarksmagn
þungmálma, sem menn mega innbyrða.
Þessi takmörk eru ekki eins í öllum lönd-
um og eru einnig mismunandi eftir því
hvaða málmur á í hlut. Einstaka málmar
eru eitraðri en aðrir.
Fyrir blý t.d. er reiknað með að dag-
legur skammtur 0,5-1,0 mg. myndi
valda ólæknandi eitrun hjá fullorðnum.
Fyrir kadmium eru mörkin langtum
lægri. Bömum eru að sjálfsögðu mikiu
hættara við eitrun en fullorðnum, þar
sem þau þola minna.
Hverskonar heilsutjón veröa?
I flestum eiturmálmefnum er byrj-
un eitrunarinnar ósýnileg. Þegar sjúk-
dómseinkennin koma í ljós, er heilsu-
tjónið þá þegar staðreynd.
Meðal barna er dánartala há af völd-
um blýeitrunar.
Af þeim sem bjargast, hafa mörg hlot-
ið varanlegar heilaskemmdir. Kadmium
veldur einnig varanlegu tjóni, og það
getur tekið langan tíma þar til líkaminn
skilar efninu frá sér.
Eitranir af völdum kopars og króms er
yfirleitt alltaf atvinnusjúkdómar og
þessir málmar eru taldir hættuminni.
Skaðar af völdum eitrana eru í flestum
tilfellum óbætanlegir og er þvx mikil-
vægt að við reynum að takmarka
skammtirm þar sem við getum. Það er að
sjálfsögðu auðveldast gert með því að
láta önnur hættulaus efni koma í stað
hinna ef það er hægt.
Hve stórt er vandamálið?
Það er erfitt að ímynda sér að börn
hljóti eitrun af völdum eitrana. Samt
sem áður er það ekki fjarri lagi, þegar
haft er í huga að börn láta allt upp í sig.
Það eru ekki bara leikföngin sem verða
fyrir því, heldur rúmið, leikgrindin o.fl.
o.fl.
Vandamálið virðist vera mjög vísinda-
legt. I Noregi liggja ekki fyrir skýrslur
um eitrunartilfelli, en skýrslur frá Bret-
landi og Bandaríkjunum greina frá
fjölda eitrana á hverju ári - einnig þeim
er valda dauða.
Rannsókn á málningu
á leikföngum, sem seld
eru í Noregi
Ríkisstofnun í neytendamálum (Stat-
ens Institutt for forbruksforskning) hef-
ur.