Neytendablaðið - 01.06.1993, Page 12

Heimilið í réttu Ijósi
Augun eldast líka
Verði Ijós og það varð Ijós, segir í merkri bók. Ljós er eitthvað það mikilvæg-
asta sem við höfum í umhverfi okkar en líkt og með andrúmsloftið gefum
við því oft ekki nægan gaum, heldur tökum það sem sjálfsagðan hlut. Fyrst
þegar aldurinn fer að segja til sín eða heilsan að gefa sig gerum við okkur grein
fyrir mikilvægi góðrar lýsingar.
Það sem við köllum ljós er sá
hluti rafsegulbylgja sem aug-
un nema, en það er aðeins lít-
ill hluti þeirra rafsegulbylgja
sem eru í umhverfi okkar.
Sólin er aðaluppspretta ljóss á
jörðinni. Vegna möndulsnún-
ings jarðar er skuggi að með-
altali hálfan sólarhringinn.
Snemma vaknaði því áhugi
manna á því að geta séð þegar
dagsbirtu naut ekki við, ekki
síst eftir að menn tóku sér bú-
setu á norðlægum slóðum þar
sem skammdegismyrkur nkir
yfir vetrarmánuðina. Fyrsti
ljósgjafinn hefur sjálfsagt ver-
ið opinn eldur. Með tímanum
urðu ljósgjafar meðfærilegri
og þægilegri til notkunar inn-
anhúss. Á síðustu árum hefur
orðið bylting í lýsingarháttum
með tilkomu rafknúinna ljós-
gjafa, glóðarpera og ljósröra.
Er nú svo komið að mönnum
finnst sjálfsagt að geta gert
allt sem hugur stendur til þótt
í svartasta skammdegi sé.
Lýsing getur haft margs-
konar áhrif á líf okkar og líð-
an og verður hér á eftir gerð
grein fyrir gildi góðrar lýsing-
ar.
■ Meistaraverkið
Augað, þetta meistaraverk, er
þeim eiginleikum búið að
geta greint rafsegulbylgjur af
vissri tíðni (minni en 1/1000
úr mm) og breytt þeim í
taugaboð sem sjónstöðvar í
heila skynja sem mynd. Það
sem við sjáum er í raun og
veru aðeins endurvarp rafseg-
ulbylgja af þeim hlutum sem
horft er á. Þannig endurvarpar
hvítur hlutur öllum sýnilegum
bylgjulengdum en svartur
engum. Næmi augans er mest
fyrir bylgjum nálægt miðju
litrófsins eða gul-grænu
(stundum kallað sjálflýsandi)
en er minna fyrir bæði lengri
bylgjum (rauðu) og styttri
(bláu). Aðlögun augans að
mismunandi birtumagni er
undraverð. Til dæmis getum
við lesið hvort heldur sem er í
tunglsljósi eða sólskini, þótt
birtumunur sé meiri en
100.000 faldur.
Augun eldast
eins og allt
annað. Birtu-
þörf eykst til
dœmis mikið
með aldrinum
vegna minnk-
aðs nœmis
sjónhimnunn-
ar. Þess vegna
þarf aldrað
fólk margfalt
meiri birtu en
yngra.
20 ára 40 ára 60 ára
■ Augun eldast
Augun eldast eins og allt ann-
að. Birtuþörf eykst til dæmis
mikið með aldrinum vegna
minnkaðs næmis sjónhimn-
unnar. Þess vegna þarf aldrað
fólk margfalt meiri birtu en
yngra og má sem dæmi um
það nefna að fertugir þurfa
helmingi meira ljós en tvítug-
ir og sextugir allt að sex sinn-
um meira. Um 18 þúsund fs-
lendingar eða einn af hverjum
14 eru eldri en 70 ára. Flestir
þeirra dveljast á eigin heimil-
um, sem oft voru byggð á
þeim tímum þegar kröfur til
lýsingar voru aðrar og minni
en nú tíðkast. Það er því mik-
ið atriði að bæta lýsingu x
gömlum húsum, enda er lýs-
ingu þar oft verulega áfátt.
Ekki er óalgengt að ein-
göngu sé ein glóðarpera hang-
andi í miðju lofti eldhúss eða
baðherbergis. Stigar eru
einnig oft illa lýstir og það
getur leitt til alvarlegra slysa.
■ Sjáðu til
Til að hægt sé að kalla lýs-
ingu góða, þarf hún að upp-
fylla ákveðin skilyrði:
▲ Hún verður að vera nægi-
leg.
▲ Hún má ekki valda ofbirtu.
▲ Andstæður, það er skil
milli ljóss og skugga, mega
ekki vera of miklar.
▲ Ljósgjafi þarf að hafa góða
litarendurgjöf svo litir
verði réttir. Veigamikill
þáttur í hönnun húsa er að
skapa þar þægilega birtu,
hvort heldur sem er að degi
eða nóttu:
A Anddyri þarf mikla lýs-
ingu til þess að vega upp á
móti birtunni úti.
A í glerveggjum skulu póstar
vera stórir svo glerið sjáist.
A Óheppilegt er að hafa
glugga fyrir enda langra
ganga vegna hættu á
ofbirtu.
A Æskilegt er að hafa glugga
á fleiri en einum vegg í
mjög stórum herbergjum.
A Vanda ber lýsingu veggja
og gólfa. Frambrúnir stiga-
þrepa þurfa að mynda and-
stæðu við næstu þrep.
A Skarpir skuggar eru alltaf
óheppilegir.
Óhöpp og slys á heimilum
eru mjög tíð. í fréttabréfi
landlæknis hefur verið skýrt
frá því að árlega þurfi sex
prósent íbúa höfuðborgar-
svæðisins að leita sér læknis-
hjálpar vegna slysa á heimil-
um. Árlega látast jafn margir
af völdum slysa í heimahús-
um og í umferðarslysum.
Fullyrða má að ófullnægjandi
lýsing eigi þar einhvem þátt.
■ Lengi les upplýstur
Þegar aldurinn færist yfir
minnkar oft hreyfigetan og
kyrrseta eykst. Þá skiptir nær-
sjónin miklu máli bæði til
handavinnu og lestrar. Gefa
verður því lýsingu sérstakan
gaum. Það er ekki aðeins
birtumagnið sem máli skiptir
heldur einnig litur ljóssins. Til
dæmis finnst rosknu fólki oft
betra að lesa við ljós frá glóð-
arperu en ljósröri.
Þegar sjónin dofnar, hvort
heldur sem er vegna aldurs
eða sjúkdóma, eykst gildi
góðrar lýsingar. I sjálfu sér
eru grundvallaratriði góðrar
12
NEYTENDABLAÐIÐ - Júní 1993