Neytendablaðið - 01.04.1999, Blaðsíða 2

Leiðari
Réttur neytandans
til upplýsinga
Umræöan um erfðabreyttar
matvörur hefur verið mikil
í nágrannalöndum okkar.
Hérlendis hefur minna verið
fjallað um þessa framleiðslu
en hefur þó verið að aukast
að undanförnu. Ljóst er að
stór hluti neytenda tekur þess-
ari nýju framleiðsluaðferð
með miklum fyrirvara og fram
hafa komið upplýsingar sem
ekki auka traust neytenda á
þessum matvörum. Þannig
hafa vísindamenn sýnt fram á
að erfðabreyttar kartöflur geti
valdið heilarýrnun hjá músum.
Margir neytendur óttast einnig
að með því að erfðabreyta
matjurtum þannig að þær þoli
betur illgresiseyði sé verið að
búa til ofurskordýr sem muni
þola eitrið sem úðað er yfir
matjurtirnar til að bana illgresi.
Því þurfi síðar meir að búa til
nýjar og sterkari tegundir af
eitri til að ráða við ofurskordýr-
in. Það er athyglisvert í þessu
sambandi að það er einmitt
eiturframleiðslufyrirtæki sem
er að þróa þessa erfðabreyt-
ingu, ef til vill til að geta selt
meiraaf skordýraeitrinu. Það
er því full ástæða fyrir neyt-
endur að taka þessari nýju
framleiðsluaðferð með miklum
fyrirvara. Eins og fram kemur í
blaðinu á öðrum stað er við-
skiptalífið að átta sig á þessu
og nú hafa sex af stærstu
matvælakeðjum í Evrópu
ákveðið að matvörur sem að
hluta eða öllu leyti eru úr
erfðabreyttu hráefni verði ekki
seldar í verslunum þeirra.
Erfðabreytingarnar er þó
alls ekki alvondar. Til dæmis
hafa erfðabreytingar gagnast
vel í lyfjaiðnaði og ýtt undir
framfarir. Einnig ætti að vera
mögulegt að auka fram-
leiðslumagnið með erfða-
breytingum og mundi það
koma hungruðum heimi til
góða. Það er þó lágmarks-
krafa að fullnægjandi rann-
sóknir hafi verið gerðar við
hverja erfðabreytingu og þar
með tryggt að hún sé hvorki
skaðleg
neytendum
né umhverf-
inu. Því
miður hafa
fullnægjandi
rannsóknir
sjaldnast
verið gerðar
áður en
byrjað er að
framleiða
matvörur á þennan hátt.
Stjórnvöld, ekki síst í Banda-
ríkjunum, hafa láta framleið-
endur ráða ferðinni.
Þótt neytendasamtök víða
um heim hafi ákveðnar skoð-
anir á erfðabreytingum á mat-
vörum er Ijóst að erfðabreyttar
matvörur eru komnar til að
vera á markaðnum og ekki
gerlegt fyrir neytendasamtök
að fá þær fjarlægðar þaðan.
Vegna þess ósiðar banda-
rískra framleiðenda að blanda
saman hefðbundnum
matvörum og erfðabreyttum
er í raun útilokað að fullyrða
að ekki sé nú þegar verið að
selja hér á landi matvörur
sem að hluta eru úr erfða-
breyttum hráefnum. Minnt
skal á að soja, sem er notað í
fjölmargar samsettar matvör-
ur, er einmitt sú afurð sem
hvað vinsælast hefur verið að
erfðabreyta.
Neytendasamtök um allan
heim hafa hins vegar lagt
áherslu á að það sé neytenda
sjálfra að ákveða hvort þeir
vilja þessar vörur eða ekki.
Það er því aðeins mögulegt
að þessar vörur séu
greinilega merktar sem slíkar.
Núgildandi reglur hér á landi,
eins og raunar í öðrum Evr-
ópulöndum, eru ófullnægjandi
hvað þetta varðar. Yfirmaður
matvælasviðs Hollustuvernd-
ar ríkisins hefur lýst þeim vilja
sínum að reglur um þetta
verði á þann veg að allar
slíkar matvörur verði marktar,
hvort heldur erfðabreyting
hafa verið notaðar við fram-
leiðsluna að öllu leyti eða að-
eins að hluta. Neytendasam-
tökin fagna þessari yfirlýsingu
og krefjast þess að íslensk
stjórnvöld setji slíkar reglur
þegar í stað, enda virða
stjórnvöld ekki raunverulegt
valfrelsi neytenda á meðan
þau gera það ekki. Þótt stjórn-
völd dragi lappirnar skora
Neytendasamtökin á framleið-
endur, innflytjendur og selj-
endur hér á landi að virða rétt
neytenda um upplýsingar og
gefa þeim raunverulegt val-
frelsi með nauðsynlegum
merkingum á umbúðum.
Tvær af átta lágmarkskröfum
neytenda fjalla um rétt neyt-
enda til upplýsinga og rétt til
vals. Þessar tvær kröfur eru
samofnar, enda þarf oftar en
ekki að hafa góðar upplýsing-
ar ef rétturinn til vals á að vera
einhvers virði. Neytendasam-
tökin ætlast til þess að stjórn-
völd og atvinnulíf virði þennan
rétt neytenda.
Jóhannes Gunnarsson
Efmsyfirlit
/ stuttu máli I-6
Bifreiðaverkstæöi Jöfurs réð ekki við bilunina 4
Samstarf Neyt-
endasamtakanna og
verkalýðsfélaga 5
Hátt verð fyrir ISDN-tengingu 6
Maturinn 7
Er von á verslunum án
erfðabreyttra mat- væla?
Fúkkalyfin ekki aðeins notuð gegn sjúkdómum
Gæði, markaður Myndbandstæki,
loksins hægt að kaupa
það ódýrasta 8
Útvörp með
vekjaraklukkum 22
Barnavörurnar Snuð við allra hæfi 14
Blautservéttur við bleiuskipti 16
Bleiubossar 17
Reimar í fatnaði 18
Hagnaður Shell - allur á kostnað neytenda 19
Samgönguráðherra braut lög 20
Hvítlaukur er hollur 21
Tímarit Neytendasamtakanna, Skúlagötu 26,101 Reykjavík, s. 562 5000. Netfang: ns@ns.is og
heimasíða á Internetinu: http://www.ns.is Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jóhannes Gunnarsson.
Myndir: Einar Ólason. Umbrot: Blaðasmiðjan. Prentun: ísafoldarprentsmiðja hf. Pökkun: Bjarkar-
ás. Upplag: 19.000. Blaðið er sent öllum félagsmönnum í Neytendasamtökunum. Ársáskrift kostar
2.600 krónur og gerist viðkomandi þá um leið félagsmaður í Neytendasamtökunum. Heimilt er að
vitna í Neytendablaðið í öðrum fjölmiðlum sé heimildar getið, óheimilt er þó að birta heilar greinar
eða töflur án heimildar Neytendasamtakanna. Upplýsingar úr Neytendablaðinu er óheimilt að nota í
auglýsingum og við sölu, nema skriflegt leyfi Neytendasamtakanna liggi fyrir. Neytendablaðið er
þrentað á umhverfisvænan pappír.
2
NEYTENDABLAÐIÐ - apríl 1999