Bændablaðið - 10.05.1995, Side 4

4
Bændablaðið
Miðvikudagur 10. maí 11995
Bændablaðiðl
Útgefandi: Bændasamtök íslands
Bændahöll viö Hagatorg 127 Reykjavík
Sími 5630300 Bréfasími 5628290
Kennitala: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Útgáfunefnd:
Gunnar Sæmundsson, formaður
Hákon Sigurgrímsson, varaformaður
Hörður Harðarson, Jónas Jónsson, Þórólfur Sveinsson
Prentun:
ísafoldarprentsmiðja
Leiðarinn
Markaðurinn móti áherslur í
leiðbeiningaþj ónustu.
Eitt meginhlutverk leiðbeininga-
þjónustunnar á að vera að
auðvelda bændum að ná fram
óskum neytenda í framleiðslu
sinni og markaðssetningu.
Koma þarf á reglulegum
neytendakönnunum en niður-
stöður þeirra ásamt margvísleg-
um upplýsingum frá Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins um
þróun í framleiðslu- og sölu bú-
vara geta orðið vegvísir að
aukinni markaðstengingu leið-
beiningaþjónustunnar.
Eigi þessi markmið að ná fram að ganga þarf að stytta
boðleiðir frá neytendum til bænda. Það verður helst gert
með öflugu samstarfi Upplýsingaþjónustu landbúnaðar-
ins, búgreinafélaga og afurðastöðva við neytendasamtök
og samtök kaupmanna.
Frumskilyrði er að bændumir sjálfir komi meira en
verið hefur að markaðsstarfinu í gegnum búgreinafélögin.
Öðmvísi öðlast þeir ekki þá markaðsvitund sem er þeim
nauðsynleg, ætli þeir að vera þátttakendur í sölu afurða á
kröfuhörðum neytendamarkaði.
Misjafnt gengi einstakra búgreina í aðlögun að þeirri
neyslubreytingu sem orðið hefur hér á landi á síðustu
ámm, er að margra dómi, að nokkm leyti í beinu sam-
hengi við dræma þátttöku bænda í markaðstarfinu. Þetta á
ekki hvað síst við í kjötgeiranum. Ábyrgð sauðfjárbænda
og afurðastöðva á gæðum og markaðssetningu afurðanna
hefur verið allt of lítil. Rangar áherslur í ræktun og eldi
sláturgripa ásamt alvarlegum mistökum afurðastöðva í
verkun kjöts geta valdið bændum vemlegu tjóni sem erfitt
getur reynst að leiðrétta.
Margir hafa litið svo á að afskiptum bænda skuli vera
lokið þegar afurðir hafa verið lagðar inn í afurðastöð og
jafnvel að fullu greiddar bóndanum, án þess að afurða-
stöðin hafi nokkra tryggingu fyrir því að sá kostnaður
verði borinn uppi í endanlegu söluverði.
Verði stefna þeirra ráðandi, sem hafna nauðsyn þess að
efla skilning bænda á væntingum neytenda og gera þær að
einskonar "gæðastefnu" búvömframleiðslunnar, sem
leiðbeiningaþjónustan vinnur síðan eftir, mun draga veru-
lega úr möguleikum þeirra til að takast á við þær breyting-
ar sem framundan em í rekstrammhverfi landbúnaðarins.
Guðmundur Bjarnason
landbúnaðarráðherra
Haysmunip bænda og
neytenda fara saman
“Mér finnst landbúnaðarráðuneytið
og þau málefni sem því tengjast
höfða mjög til mín. Um árabil hef ég
fylgst vel með landbúnaðarmálum
þó ég sé ekki bóndi. Sem bam og
unglingur dvaldi ég ofit í sveit og
mjög margt af mínu skyldfólki,
tengdafólki og vinum býr í sveit. Ég
tel mig því þekkja nokkuð vel til at-
vinnugreinarinnar og afkomu þeirra
sem hana stund þó ég sé e.t.v ekki
enn nógu ffóður um skipulagið eða
“landbúnaðarkerfið” eins og það er
stundum kallað. Hvað sem því líður
eru verkefnin sem bíða ærin en um
leið afar áhugaverð,” sagði Guð-
mundur Bjamason landbúnaðar-
ráðherra í samtali við Bændablaðið.
Búvörusamningurinn
endurskoðaður
Viðfangsefni nýs landbúnaðarráð-
herra eru af ýmsum toga og sagði
Guðmundur að vissulega mætti
kalla sum þeirra vandamál. “I stjóm-
arsáttmálanum er rætt um að bú-
vörusamningurinn frá 1991 verði
tekinn til endurskoðunar. Sérstak-
lega á að horfa til þess mikla vanda
sem sauðtjárbændur eiga við að etja.
Ég hef þegar átt fúnd með for-
svarsmönnum bændasamtakanna og
það er fullur vilji að hefjast handa.”
Guðmundur sagði að undir-
búningsvinna væri skemmra á veg
komin en æskilegt væri. Astæðan
væri þríþætt. í fyrsta lagi miklar
breytfngar á starfsemi bændasam-
takanna og nýir menn þar að taka
við völdum. í öðru lagi að þegar nær
drægi kosningum færi tími stjóm-
málamanna oft í annað en vinnu af
þessu tagi. í þriðja lagi mætti svo
nefna djúpstæðan ágreining milli
fyrriverandi stjómarflokka um stefh-
una í landbúnaðarmálum sem hafi
leitt til aðgerðaleysis. Því væri vand-
inn meiri og brýnni þörf á skjótum
viðbrögðum en ella hefði “Undir-
búningsvinnan hefur því ekki verið
samfelld og menn hafa ekki setið
yfir þeim verkefnum sem snúa að
bændum og þarfnast skjótra úr-
lausna. En nú er ekki lengur til
setunnar boðið. Ef núverandi bú-
vömsamningur verður látinn gilda
óbreyttur bíða sauðtjárbænda mjög
miklir erfiðleikar. Því þarf bæði að
endurskoða samninginn og móta
stefnuna til ffambúðar.
Hrun í sölu lambakjöts
- Nú ertu aðeins búinn að vera í
embœtti landbúnaðarráðherra í
nokkra daga. Það er því líklega of
snemmt að biðja um tillögur eða
hugmyndir?
“Já, það er rétt. Fyrst verð ég að
fá tækifæri til að ræða mun betur við
nýja forystu bænda. Auk þess verða
stjómarflokkamir að ræða málið í
ríkisstjóm og ná samkomulagi um
aðgerðir. Síðast en ekki síst verður
að hafa í huga hagsmuni skattgreið-
enda og neytenda. Málið er marg-
flókið. Mikið hefur verið rætt um þá
fjármuni sem hafa farið í land-
búnaðinn og menn blásið það upp.
Auðvitað verður að fara gætilega
með fjármuni hins opinbera. Það er
hins vegar óskynsamlegt og útilokað
að hverfa ffá stuðningi við land-
búnaðinn í einum vettvangi. Slíkt
mundi skapa mun fleiri vandamál og
kosta meiri fjármuni en fara nú í
landbúnaðarmálin. Því miður vantar
off yfirsýn þegar gripið er til skyndi-
spamaðaraðgerða.”
“Vandi sauðíjárbænda er að
sjálfsögðu tengdur þeirri breytingu
sem orðið hefur á neysluvenjum
fólks. Við verðum því að leita
annarra leiða en þeirra að binda
okkur við að framleiðslan geti verið
sú sama og hún hefúr verið á liðnum
árum. Fram hefúr komið að neysla
lambakjöts hefur dregist saman um
30% á fyrstu þremur mánuðum
þessa árs miðað við sömu mánuði í
fyrra. Raunar er því réttara að tala
um hrun en ekki samdrátt. Vonandi
er hér um að ræða tímabundið
ástand en þó segir þessi tala okkur
að neyslubreytingin er staðreynd og
með það í huga verðum við að
vinna.”
- Lausnir í sjónmáli?
“Það eru ekki til neinar töffa-
lausnir en við megum ekki gefast
upp. Þannig þarf t.d. að gera átak í
vöruþróun og færa afurðimar nær
þörfum og óskum nútímafólks.
Þama er mikið verk að vinna. Ég er
þess fullviss að landbúnaðurinn á
mikla möguleika og vonandi getum
við í framtíðinni framleitt fyrir er-
lenda markaði, hreina og vistvæna
vöru eða jafnvel svokallað lífrænt
ræktaða. En það leysir ekki vandann
sem við blasir í dag og því verður
landbúnaðurinn fyrst og ffemst að
laga sig að sínum heimamarkaði.”
GATT og hámarkstollar
- GATT-samningurinn tekur
gildi 1. júní. Hvemig verður farið
með tollaígildin sem mikið hafa
verið til umrœðu?
“Undirritun þessa samnings fól í
sér leyfi til að flytja landbúnaðar-
vörur til landsins í takmörkuðu
magni. Að sjálfsögðu felur slíkt í sér
að innlendir ffamleiðendur verða að
fá ákveðinn aðlögunartíma eða
vemd í upphafi. Ég er þeirrar
skoðunar að fara beri svipaða leið og
Norðmenn hafa gert - þ.e. að velja
'hámarkstolla sem síðan verða
þrepaðir niður á nokkmm ámm en er
að sjálfsögðu tilbúinn til að skoða
aðrar leiðir, veiti þær svipaða vemd
og aðlögun. En um leið og bændur
fá þessa aðlögun verður að sjálf-
sögðu að virða rétt neytenda. Það
vinnst ekkert við að krefjast óraun-
hæfra tolla sem skapa landbúnaði-
num óþarfa erfiðleika. Staðreyndin
er sú að bændur og neytendur em
ekki andstæðingar. Þvert á móti
hljóta hagsmunir þeirra að fara
saman.”
Atvinnuleysisbætur
- Rœtt hefur verið um að hið
opinbera aðstoði t.d. þá bœndursem
vilja skipta um starfsvettvang.
“Já, það er mál sem þarf að ræða
og ekki síst í sambandi við vanda
sauðfjárbænda. Stjómvöld verða að
vera tilbúin til að aðstoða þá bændur
sem hér um ræðir. Til em sjóðir sem
hægt er að nota en einnig verður að
leita að nýjum verkefnum. Atvinnu-
lífið hefur verið í kreppu og ekki
getað tekið við nýju fólki. Margt
bendir þó til að þetta sé að breytast.”
- Hvað með rétt bœnda til
atvinnuleysisbóta ?
“Mjög margir bændur hafa orðið
fyrir gríðarlegri tekjuskerðingu og
það er rétt að þeir eiga ekki rétt á at-
vinnuleysisbótum. Það er ekki eðli-
legt að bændur séu utan þessa
öryggisnets og það verður að tryggja
aðgang þeirra að atvinnuleysis-
bótum í einhveiju formi. Rætt hefur
verið um sérstakan sjóð í þessu
sambandi en þetta mál verður að
leysa hið allra fyrsta.”
- Fœkkun afurðastöðva hefur
mikið verið til umrœðu að
undanfömu.
“Já, ég lít svo á að hér sé fyrst og
fremst um mál atvinnugreinarinnar
og heimamanna á hveijum stað að
ræða. Eigendur afurðastöðvanna og
framleiðendur verða að móta stefn-
una, gera tillögur og leggja þær fyrir
stjómvöld sem síðan aðstoða við að
hrinda í framkvæmd þeim hug-
myndum sem greinin kemur sér
saman um. Ég tel að landbúnað-
arráðherra eigi ekki að stýra því
hvaða afúrðastöðvum eigi að loka
og/eða hveijar eigi að nýta áfram,”
sagði Guðmundur Bjamason að
lokum.