Bændablaðið - 08.04.1997, Blaðsíða 4

4
Bœndablaðið
Þriðjudagur 8. apríl 1997
Baendablaðidl
Útgefandi: Bændasamtök íslands
Bændahöll við Hagatorg, 127 Reykjavík
Sími 5630300 Bréfasími 562 3058
Kennitala: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra: 563 0375 GSM 893 6741
Netfang: ath@bi.bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra: 563 0303
Blaóstjórn: Sigurgeir Þorgeirsson, Hörður Harðarson,
Haukur Halldórsson
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda
landsins. Það er prentað í 7000 eintökum og fara 6.719 (miðað við 15.
október 1996) eintök í dreifingu hjá Pósti og síma.
Bændablaðinu er dreift frítt til þeirra er búa utan þéttbýlis.
Prentun:
Dagsprent Akureyri
ISSN 1025-5621
Ritstjórnargrein
Verkalýðshreyfingin og bændur
Þær vinnudeilur, sem lyktaði með undirritun samninga þann 24. mars sl.,
mega vera bændum og samtökum þeirra ærið umhugsunarefni og þá ekki
síst undanfari þeirra og framkvæmd. Þar er beinlínis vísað til þeirrar
ákvörðunar Dagsbrúnar að efna til vinnustöðvunar í Mjólkursamsölunni í
Reykjavík og Emmessís hf. í heila viku áður en til allsherjarverkfalls
skyldi koma.
Eins og alþjóð veit, eiga bæði þessi fyrirtæki í harðri samkeppni á
matvælamarkaðnum, mjólkin við gosdrykki og safablöndur af ýmsu tagi
en ísinn við framleiðslu hins aðilans, sem stundar ísgerð á íslandi, og svo
auðvitað innfluttan ís. Þótt á þessari stundu liggi ekki fyrir endanlegar
tölur um vörusölu á þessu tímabili, þarf enginn að velkjast í vafa um að
það jafnvægi, sem skapast hefði milli keppinautanna á þessu sviði, hefur
raskast harkalega og mjög erfitt og útgjaldasamt getur reynst að endur-
heimta það.
Við blasir, að með vinnulagi af þessu tagi er hægt að spilla svo
markaðsstöðu einstakra fyrirtækja að um hreina eyðileggingu sé að ræða.
Hvemig liti það t.d. út ef verkfallið hefði aðeins beinst að einu olíufélagi
eða t.d. Samskipum en ekki Eimskip? Því er eðlilega spurt að því hvort
hér sé ekki um að ræða misbeitingu lögvemdaðs verkfallsréttar af því tagi
sem fer í bága við almenna jafnræðisreglu í þjóðfélaginu og kallar á laga-
setningu til úrbóta.
Fyrir bændur sérstaklega er þó enn ríkari ástæða til að rýna í þessa
atburðarás í ljósi aðdragandans. Á gmndvelli samstarfs bændasam-
takanna, aðila vinnumarkaðsins og ríkisins í þjóðarsáttarsamningum, 7-
mannanefnd og búvörusamningum tóku bændur á sig gríðarlega kjara-
skerðingu, sem birtist nú glögglega í öllum afkomutölum stéttarinnar. Þá
lagði mjólkuriðnaðurinn einnig drjúgt af mörkum til lækkunar vömverðs.
Þessa hafa almenningur og ríkissjóður notið ríkulega í minni útgjöldum
og lægri vísitölum neysluverðs.
Það vom því æði kaldar kveðjur til bænda þegar ASÍ ákvað að draga
sig út úr öllu samstarfi um stefnumótun í landbúnaði og verðlagsnefndum
búvara í haust með þeim ummælum að nú ætti að krefjast óhefts inn-
flutnings á búvömm. Þegar nú bætist við það einelti, sem fyrirtæki mjólk-
urffamleiðenda vom beitt í áðumefndum vinnudeilum, er erfitt að komast
að annarri niðurstöðu en að verkalýðshreyfmgunni sé alveg sérstaklega í
nöp við bændur.
Höfundur þessa pistils vill þó ógjama trúa því og sér reyndar engin
rök fyrir slíkri óvild. En hver er þá skýringin? Verkalýðshreyfmgin á við
að glíma erfið innri vandamál. Sá hópur, sem hún vill vera í hagsmuna-
gæslu fyrir, er býsna sundurleitur og hagsmunimir fara oft illa saman.
Það er einnig ljóst að hann skortir hugmyndalegan endumýjunarþrótt,
sem birtist í getuleysi til að bregðast við breyttum viðhorfum í þjóðfélag-
inu. Dæmi um það eru heiftarlega neikvæð viðbrögð hennar við setningu
löggjafar um stéttarfélög og vinnudeilur á síðasta ári og keimlík andstaða
við nýlegar hugmyndir um nokkrar breytingar á fremur góðu, en nokkuð
stöðnuðu, lífeyrissjóðakerfi.
í slíkri stöðu er fátt sem kemur sér betur en sameiginlegur andstæð-
ingur, sem liggur vel við höggi. Það er líka hygginna manna háttur að
vera ekki að ráðast á garðinn þar sem hann er hæstur, einkum ef sjálfs-
traustið er á lægri nótunum. Það er því margt sem bendir til þess að for-
ysta verkalýðshreyfingarinnar hafi séð í bændum, samtökum þeirra og
fyrirtækjum sinn óskaandstæðing.
Sé þessi kenning rétt, ættu vinnubrögð verkalýðsforystunnar að valda
félögum í ASÍ enn meiri áhyggjum en bændum.
En hvort sem hér er nærri getið eða ekki má fullyrða að eftir þessa
reynslu verða bændur tæpast ginnkeyptir fyrir samráði við verkalýðs-
forystuna um málefni sín./Gudmundur Þorsteinsson
Verður íslensku
kúakyni útrýmt í
nafni vísinda?
Jón Eiriksson,
bóndi á Búrfelli
Ráðamenn kúa-
bænda hafa nú úti öll
spjót til að hægt verði
að hefja tilraunainn-
blöndun erlends kúa-
kyns við íslenskar kýr.
Fagráð Lk og nú síðast
Búnaðarþing hafa lagt
blessun sína yfir ffarn-
kvæmdadrög meirihluta
Nautgriparæktamefnd-
ar. Þar sem ég hef
miklar efasemdir um
þennan innflutning
geng ég nú fram fyrir
skjöldu.
Það er athyglisvert
að þegar Búnaðarþing
samþykkti nú á dögunum tilrauna-
innflutning hafði málið ekki verið
kynnt hinum almenna bónda. Það
eru því örfáir bændur og ráðu-
nautar sem keyra þetta mál áfram í
skjóli „fulltrúalýðræðis“.
Forráðamönnum bænda liggur
mikið á. Einangrunarstöðin í Hrís-
ey er laus til fósturvísaflutinga og
urgur er í kúabændum vegna
versnandi afkomu. Því henda þeir
þessa „gulrót“ á lofti til að láta
bændur hlaupa úr sér óánægjuna.
Mikilvægi málsins er rökstutt
með yfirvofandi samkeppni
lendis frá og að íslenskar kýr séu
illa byggðar, úrillar og
nytlágar og að íslenski
kúastofninn sé svo
lítill að hann hafi enga möguleika
á að ná þeim framfomm sem eru í
ofúrkúastofnum útlanda. Undir
það skal tekið að smæð íslenska
kúastofnsins þýði hægari kynbóta-
framfarir samanborið við erlend
stór kyn en um leið minnt á að
staðfestar eru verulegar framfarir í
íslenska kúastofninum, bæði hvað
varðar mjólkurmagn og byggingu.
Þar hefúr verið unnið gott kyn-
bótastarf sem enn má bæta.
í þessum vangaveltum þurfa
menn að hafa það í huga, að ís-
lenskir kúabændur keppa ekki í
hagkvæmni við bestu kúaræktar-
svæði heimsins (þar sem svokallað
heimsmarkaðsverð mjólkur verður
til). Okkar vopn gæti hins vegar
verið sérstaðan og hreinleikinn
sem neytendur og yfirvöld væru
tilbúin að styðja.
Málið er
enn flóknara
Ekkert er vitað um þann
kostnað er lýtur að fjósbreytingum
vegna stærri kúa né heldur um
beinan kostnað sem verður af til-
raunainnflutningi næstu árin. Þar
er látin duga rökleysan: „Það verð-
ur bara að koma í Ijós“. Nýju kúa-
kyni munu fylgja ný vandamál.
Gripimir þurfa meira eftirlit og ná-
kvæmni, þ.e. búskaparlag verður
meira krefjandi. Erlend kyn eru
flest hymd og einlit og fótasjúk-
dómar auk fleiri álagssjúkdóma
yrðu örugglega vandamál.
Ræktun íslenska kúastofnsins
mundi smám saman heyra sögunni
til. Kynbótastarf sem stundað er í
dag hyrfi og í staðinn
snerist starfið um að
velja naut af katalógum
INTERBULL (Fær-
eyska leiðin).
HeQist þessi til-
raunainnflutningur
verður trauðlega snúið
til baka. Bændur verða
að gera sér það ljóst að
með þessu skrefi er
búið að ákveða
breytingar sem líklega
útrýma íslensku kúa-
kyni.
Þar stendur hnífúrinn í kúnni.
Trúnaðarbrestur verður á milli
bænda og Lk og B1 þar sem þetta
mun ekki skila krónu í vasa bænda
næstu 10 - 15 árin. Þetta kemur
fram í greinargerð Nautgripa-
ræktamefndar. „Lítil ástæða er til
að ætla að nýtt kúakyn hafi nokkur
teljandi áhrif á afkomu kúa-
bænda.“
Að hafa upprunaleg kyn kúa,
sauðfjár og hrossa, hrein land-
námskyn, em mikil menningar-
verðmæti og einstök sérstaða sem
íslensk bændastétt er stolt af og á
að nota sér til framdráttar. Því hef
ég þá trú að möguleikar íslenskra
bænda séu fólgnir í sérstöðu og
hreinleika en þeirri ímynd má ekki
kasta frá sér án þess að bændur
geri sér grein fyrir hvað komi í
staðinn.
I þessu sambandi skal minnt á
mikilvægi varðveislu sérstakra
kúakynja, sem ísland er skuld-
bundið með alþjóðasamþykkt.
Enda hafa vísindamenn löngum
bent á þá hættu sem felst í ein-
stefnu nútímanautgriparæktar. Því
getur virkt ræktunarstarf sérstæðra
kynja verið mikilvægt fyrir
breyttar aðstæður í framtíðinni.
Vonandi vekur meðfylgjandi
óska- og aðgerðarlisti þá hugsun
að ýmislegt megi gera íslenskum
kúabændum til hagsbóta - og að
þetta tímabundna knésig fyrir út-
lenskum kúm geti bændur hrist af
sér og rétt úr kútnum.
Hvað ber að gera?
Óskalisti
Umbylta meingölluðu kvótakerfi.
Hagrœða í mjólkurvinnslu.
Vinna að stefnumótun í nautgriparœkt. Stœrð bús
og rekstrarform, fjölskyldubú eða verksmiðjubú. Á að
stefna að hómarksnotkun innlends fóðurs?
Efla þekkingu og faglegan metnað kúabœnda og
róðunauta.
Efla Hvanneyri sem rannsókna-, kennslu- og
endurmenntunarmiðstöð í nautgriparœkt. Byggja
þar strax veglegt tilrauna- og kennslufjós.
Hverfa fró tilraunainnflutningi og loka
Hríseyjarstöðinni.
Gera bœndur virkari í rœktunarstarfi.
Skylda skýrslufœrslu allra kúa og taka upp
sjúkdómaskróningu og bœta nautsmœðraval.
Bœta fóðrun, beitarbúskap og almennan aðbúnað
nautgripa.
Hafna notkun mjólkur- og vaxtarhormóna.
Sérstakan stuðning við ungbœndur og bœta
afleysingarfyrirkomulag.
Skapa jókvœða ímynd hreinleika og sérstöðu
íslenskrar mjólkurframleiðslu.