Bændablaðið - 29.01.2002, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 29.janúar 2002
BÆNDABLAÐIÐ
7

Sala á kvóta gengur næst mansali
Fátt, ef nokkuð á síðari hluta síðustu aldar
hefiir haft eins mikil áhrif á byggð á Islandi og
fiskveiðistjómarkerfíð. Það kemur kannski ein-
hverjum á óvart að undirritaður sem er bóndi,
búsettur inni í miðju landi, skuli blanda sér í þessa
umræðu. En hvemig var það, var okkur ekki sagt
að íslensku fiskimiðin, allt í kringum landið, væru
sameign þjóðarinnar?
Reglum um veióiheimildir
verður að breyta
Þegar þessi mál ber á góma, þá verður mér
alltaf hugsað til vinar míns sem sat á
Búnaðarþingi um tíma, Agúst Gíslason á ísafirði,
þegar hann sagði, „Sala á kvóta er sala á fólki."
Dæmisagan hér til hliðar sannar það. Viljum við
breyta þeirri þróun sem nú er að eiga sér stað, þá
verðum við að breyta þeim reglum sem gilda um
veiðiheimildir.
Vissulega rífast menn í dag um byggðakvóta
og meðferð hans. í mínum huga hefði ég haldið
að slíkt kerfi hefði átt að gilda miklu meira. Því
ætti að vera hægt að breyta, sé vilji fyrir hendi.
Eins þarf að draga úr kvótabraskinu, og helst að
stöðva það. Það gengur náttúrlega ekki að þeir
sem fá úthlutað byggðakvóta megi ffamselja
hann.
Kvótabrask i landbúnaði
Nú kann einhver að benda á að það sé líka
kvótabrask í landbúnaði. Já, því miður er það nú
svo. Um allmörg ár hefúr mjólkurkvóti gengið
kaupum og sölum og verð farið upp úr öllu valdi.
Afleiðingin er skuldsettir bændur og mjólkin
nokkrum krónum dýrari en ella.
Ekki fékkst annað í þeim sauðfjársamningi
sem nú gildir, og undirritaður reyndar stóð að, en
að þar yrði leyft að versla með beingreiðslurétt
effir tiltekinn tíma. í raun er þetta kannski það
fráleitasta af öllu, þama verður bara verslað með
niðurgreiðslur á vöruverði. Ekki er það heldur
byggðavænt.
Það verður að grípa til sértœkra
aðgerða til að viðlialda byggð
Oft heyrist þegar rætt er urn aðgerðir í
byggðamálum að það megi ekki mismuna. Það
má ekki mismuna milli héraða eða landshluta.
Þetta heyrist líka ffá sumum bændurn. En ég leyfi
ntér að segja að það sé verið að mismuna þegnum
þessa þjóðfélags. Eiga t.d. allir jafna möguleika á
heilbrigðisþjónustu? Eiga allir jafnan aðgang að
póstþjónustu? Eiga allir jafhan aðgang að banka-
þjónustu. Eiga allir jafnan aðgang að síma- og
intemetþjónustu? Eiga allir jafnan aðgang að
hinum ýmsu lista- og menningaratburðum, sem
oft em styrktir af almannafé? Já, svona mætti
lengi telja, svo að ekki sé rninnst á vömverð. Það
er mismunun. Það verður því að grípa til sértækra
aðgerða til að viðhalda byggð á tilteknum svæðum,
nema það sé vilji ráðamanna að þær byggðir fari í
eyði. Þetta gera margar þjóðir í Evrópu, þær vilja
ekki vera borgríki. iGunnar Sœmundsson.
SU saga úr samúmmm
Það er vormorgunn, sólin
er komin upp og glampar á
kyrran hafflötinn. Þorpið er
að vakna. Ung hjón em
vöknuð. Húsbóndinn á að fara
að vinna í vélsmiðjunni
klukkan hálfátta en húsfreyjan
fer til vinnu í frystihúsinu
klukkan átta. Húsbóndinn er
kominn ffam úr, það glymur
mikið og kröftugt skipsflaut,
ekki einu sinni, nei skipið
flautar þrisvar og lengi í hvert
skipti. Húsbóndinn dregur
gluggatjöldin frá og lítur út á
víkina. Hann snýr sér að konu
sinni: „Togarinn er að sigla
út, það er aldrei að þeir flauta
í dag," segir hann og heldur
áfram að klæða sig. „Já, þetta
var næstbesti túrinn sem þeir
vom að koma með að landi,
ffá því að skipið kom fyrir
tveimur ámm," svarar konan
um leið og hún kveikir á
útvarpinu.
Þulurinn í ríkisútvarpinu
tilkynnir að nú verði lesnar
morgunfréttir, klukkan sé sjö.
Fréttamaðurinn tekur við: „7
gœr var undirritaður
samningur á milli útgerðar-
fyrirtcekisins Sóma í Skötuvik
og útgerðarfyrirlækisins
Stakka á Vikingaeyri. Þeir hjá
Stakka hafa keypt togarann
Berserk, ásamt öllum afla-
heimildum, en söluverð er
ekki gefið upp. I kjölfarið mun
ríkja mikil óvissa í atvinnu-
málum í Skötuvík."
Konan leit á bónda sinn
og sagði: „Hvað verður um
okkur, Bjössi?"
Vissulega er þetta dæmi-
saga, en svona sögur hafa
gerst í mörgum sjávar-
þorpum okkar á liðnum
árum. Fyrirtæki og ein-
staklingar fengu tiltekin
réttindi til að sækja fisk á
okkar íslensku fiskimið. Og
einn góðan veðurdag var
svo komið rokverð á þessar
heimildir; já, hvert kíló í
óveiddum þorski var orðið
mikið verðmæti.
Að einbeita sér að því jákvæða
Efliny sjálfsmyndar oy
samstöOu lands-
Undanfarin misseri hafa
hugtökin ímynd landsbyggðarinnar
og sjálfsmynd landsbyggðarfólks
æ oftar borið á góma í umræðunni
um byggðamál hér á landi. Má þar
nefna nýlegar skýrslur Þróunar-
sviðs Byggðastofnunar Byggða-
lög í sókn og vöm 1 og 2 en þar
verður höfundum tiðrætt um
ímynd hinna og þessara byggðar-
laga landsins, sem og um
sjálfsmynd íbúanna. Hér á effir
verður greint frá dæmi frá
Manitobafylki í Kanada um skipu-
lagðar aðgerðir til eflingar jákvæðs
hugarfars og samstöðu meðal
landsbyggðarfólks.
Háfleygar klisjur eða
heilbrigð skynsemi?
Hugtakið sjálfsmynd er í
hugurn flestra nokkuð háfleygt.
Almennt er þó viðurkennt að
hugarástand einstaklinga ráði
miklu um getu viðkomandi til að
takast á við lífið. Það verður að
teljast heilbrigð skynsemi að álíta
að einstaklingur sem uppfullur er
af svartsýni og vonleysi komi
hvorki miklu í verk né sýni mikið
frumkvæði. Það er einnig ljóst að
samskipti manna við annað fólk
geta haft áhrif á skoðanamyndun
og hugarfar þeirra.
Viða í Kanada hafa menn í
auknum mæli velt fyrir sér áhrifúm
ýmissa hugarfarslegra þátta á líf og
starf í dreifbýli sem og á kynning-
armál og ímyndarsköpun dreif-
býlissvæða.
aðilar tekið höndum saman í þeirri
viðleitni að efla samhug og jákvætt
hugarfar landsbyggðarfólks. Ein af
þeim aðgerðum sem gripið hefur
verið til er að halda árlega hátíð
dreifbýlisfólks. Hátíð þessari, sem
nefnd er Rural Forum eða vett-
vangur landsbyggðarfólks í íslenskri
þýðingu, er um leið ætlað stórt
hlutverk i ímyndarsköpun lands-
byggðar fylkisins.
Vettvangur
landsbyggðarfólks
í Manitobafylki hefur á undan-
förnum árum orðið mikil byggða-
röskun. Fylki þetta, sem í hugum
íslendinga er líklega best þekkt
fyrir að vera endastöð flestra hinna
íslensku Vesturfara í byijun
síðustu aldar, átti lengst af allt sitt
undir landbúnaði og þá sérstaklega
akuryrkju. Undanfama áratugi
hafa þó ýmsar ástæður orðið til
þess að störfum í landbúnaði hefur
fækkað verulega og tekjur bænda
hafa dregist aftur úr tekjum flestra
annarra stétta. Hinar dreifðu
byggðir fylkisins hafa þvi átt mjög
undir högg að sækja. Mannlíf á
landsbyggðinni á sér þó sterkar
rætur enda byggt á ríkri hefð og
stolti íbúanna.
Hugmyndin að baki Rural
Fomm felst í því að skapa vettvang
fyrir landsbyggðarfólk til að sýna
sig og sjá aðra og vekja athygli á
jákvæðum hliðum lífs og starfs í
dreifbýli. Athyglinni er beint frá
annars oft á tíðum neikvæðri
umræðu um landsbyggðina en í
staðinn einblínt um stund á þau
tækifæri sem fyrir hendi em og því
fagnað sem vel hefur tekist.
Byggt á níu ára hefó
Rural Fomm var haldið í
níunda sinn í apríl síðastliðnum í
bænum Brandon sem staðsettur er
í suðvesturhluta Manitoba. Sam-
koman var fjármögnuð af
stjómvöldum fylkisins sem og af
ýmsum fyrirtækjum, stofnunum og
félagasamtökum auk þess sem
fjöldi sjálfboðaliða kom að undir-
búningi og ffamkvæmd. Rural
Fomm hefur vaxið að umfangi
með hverju ári. Að þessu sinni
sóttu 10.000 manns samkomuna
og stóð hún í þrjá daga. Á
dagskránni vom um 30 fyrirlestrar
og námskeið, stór sýning þar sem
sveitarfélögum, félagasamtökum
og fyrirtækjum af landsbyggðinni
gafst tækifæri á að kynna starfsemi
sína, sem og skemmtidagskrá fyrir
alla aldurshópa. Samkoman hefur
skapað sér sterkan sess i hugum
Einkunnarorð eins sveitarfélags-
ins sem var með bás á samkomun-
inni lýsa þeim anda er þar ríkti
mjög vel. f lauslegri þýðingu:
Virðum fortíðina, fögnum
nútíðinni, einbeitum okkur að
framtiðinni. Ingvar Björnsson
ferðafélagi greinarhöfundar stend-
jmsynvtð skiltlð.mriuruqoxísiairriotsv
Manitobabúa og að þessu sinni
sóttu flestir ráðherrar fylkisins
hana sem og stærstu fjölmiðlar.
Kynning á
landsbyggðarlífi
Undirrituð sótti Rural Forum
2001 síðastliðið vor. Samkoman
var með eindæmum vel skipulögð
og andrúmsloftið hvetjandi og
jákvætt. Þeir sem hlut áttu að máli,
jafnt skipuleggjendur, þátttakendur
í námskeiðum og fyrirlestrum sem
og þeir sem tóku þátt í fyrirtækja-
og sveitarfélagakynningum virtust
allir mæta til leiks með sama
hugarfari. Varpað var upp raun-
særri mynd af stöðu landsbyggðar-
samfélaga og landsbyggðaratvinnu-
vega en um leið var athyglinni
beint sérstaklega að þeim mögu-
leikum sem fyrir hendi eru til að
bæta skilyrði til búsetu og afkomu
landsbyggðarfólks. Urn leið og
samkoman var gríðarleg upp-
spretta hugmynda fyrir lands-
byggðarfólk og gott tækifæri til að
efla tengsl þeirra á milli, var hún
um leið mjög ffæðandi fyrir þá
sem minni þekkingu höfðu á
aðstæðum. Þannig hafði samkoman
einnig ríku kynningarhlutverki að
gegna.
Undirbúningur fyrir Rural For-
um 2002 er nú hafinn en samkom-
an verður haldin í Brandon dagana
25.-27. apríl. Kynningarefni um
samkomuna veröur hægt að
nálgast á vefnum innan tíðar á
slóðinni:
http://www.ruralforum.mb.ca/.
En þar er nú að finna nánari
upplýsingar urn Rural Forum
2001.
Elin Aradóttir
Fyrir þá sem vilja kynna sér nánar aöstæður í
dreifbýli Manitobafylkis er bent á
eftirfarandi vefslóðir:
Hagsmunasamtök bænda í Manitoba:
http://www.kap.mb.ca/index.htm
Landbúnaðarráðuneyti Manitoba:
http://www.gov.mb.ca/agriculture/index.shtml
Nýsköpunarsjóður landbúnaöarins:
http://www.brandonu.ca/Organizations/RDI/
Samtök landbúnaðarfræðimanna
http://www.mia.mb.ca/
Byggðaþróunarstofnun Háskólans í Brandon:
http://www.brandonu.ca/Organizations/RDI/
Almennar upplýsingar um Manitoba
htto://www.travelman itoba.com/
Snjótittlingurlnn
Þeir voru miklir mátar,
hagyrðingamir snjöllu, Einar á
Hemiundarfelli og Kristján frá
Djúpalæk en þeir bjuggu
samtímis á Akureyri. Eitt sinn
fann Einar særðan snjótittling
og tók hann inn til sín til að hlú
að honum. Hann setti fuglinn í
gluggakistu í eldhúsinu og þá
vildi svo til að Kristján átti þar
leið hjá og sá fuglinn. Þá orti
hann vísu og sendi Einari:
Otal sorgir Einar hrjá,
ekkert má skáldið hugga,
þó að sér hann tylli á tá
með tittlinginn út í glugga.
Einar var ekki seinn til svars og
sendi Kristjáni þessa vísu:
Öfundast nú yfir mér,
eins og hlyti ég bitling,
þeir sem aðeins eiga sér
auðnulausan tittling.
Augun misgömul
Eitt sinn var augnlæknir úr
Reykjavík á ferð um landið í
lækningaerindum. í þorpi einu
kom til hans gamall maður sem
var að verða blindur á vinstra
auga en heilskyggn á því hægra.
„Af hveiju haldið þér að þessi
augnsjúkleiki minn stafi?"
spurði gamli maðurinn. „Þetta
er bara ellin að leika þig grátt,"
svaraði læknirinn. „O, varla er
nú vinstra augað eldra en það
hægra," svaraði sá gamli.
Útistandandi skuld
Einu sinni var góður og
gildur bóndi sem lagði það
í vana sinn að heita á
Strandakirkju, en þar sem
kirkjan varð sjaldan við
áheitunum og eins vegna
reglusemi í viðskiptum, þá
hélt hann sérstakan
reikning við kirkjuna og
færði til tekna ef hún varð
við áheiti en til skuldar ef
áheitið brást. Við hver
áramót gerði hann svo upp
áheitareikninginn og færði
á skattframtal sitt. A
skattskýrslu bónda mátti
eitt sinn lesa:
„Útistandandi skuld hjá
Strandakirkju, vegna
svikinna áheita, kr.
20.000."
Hold er hey
Eftirfarandi grafskrift er sögð
rituð á legstein prests er meri
beit til bana:
Valt er löngum lifsins fley
og lekt í fjöruborðinu.
Presturinn œpti: ,,Hold er hey,"
og hiyssan tók 'ann á orðinu.
Yður að segja Pétur
Stefán Jónsson, fyrrum frétta-
og alþingismaður orti mikið í
því sem menn kalla slitruhátt í
vísnagerð. Einu sinni þurfti
Stefán á peningaláni að halda.
Hann fór á fund Péturs
Benediktssonar landsbanka-
stjóra og datt í hug að erindið
fengi betri málalok ef það væri
borið ffam í bundnu máli og
rétti Pétri þessa vísu:
Fá- ég opna tæktar trant,
sem trauðla hjalað getur.
Pen- nú inga er mér vant
yður að segja Pétur.
Stefán fékk lánið orðalaust.
Umsjón
Sigurdór Sigurdórsson
ss@bondi.is