blaðið - 28.11.2005, Blaðsíða 14

blaði
Útgáfufélag: Árog dagurehf.
Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson.
Ritstjóri: Karl Garðarsson.
MÁLFRELSIÐ
Aföstudag skilaði dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson, stjórn-
málafræðiprófessor, inn greinargerð sinni til héraðsdóms vegna
máls, sem hann rekur þar út af meiðyrðamáli er Jón Ólafsson,
athafnamaður, vann gegn honum á Englandi. Þar var prófessorinn
dæmdur til að greiða 12 milljón krónur í bætur vegna ummæla er hann
hafði viðhaft um Jón og birt á heimasíðu sinni hjá Háskóla íslands.
Hannes Hólmsteinn er enginn nýgræðingur í opinberri umræðu á Is-
landi og hann hefur um áratugaskeið verið einn beittasti merkisberi
sjónarmiða íslenskra hægrimanna. Á þeim vettvangi hefur hann talað
vægast sagt tæpitungulaust, mörgum þykir hann á stundum hafa gengið
of langt í málflutningi sínum og oft tekið menn til bæna fremur en
málefnin.
En það gildir einu hvort menn eru sammála Hannesi Hólmsteini eða
ekki. Þetta mál snýst um málfrelsið, hvernig menn beita því og aðrir
reyna að bæla það.
Nú má deila um það hvort Hannes Hólmsteinn hafi farið offari í lýs-
ingum sínum á Jóni Ólafssyni. Það ber þó að líta til þess að margvís-
legar ávirðingar á hendur Jóni hafa birst á íslandi á umliðnum árum
- eins og Hannes vitnaði til - en Jón lét þær óátaldar og höfðaði ekki mál
vegna þeirra, enda staða hans sem opinber persóna, athafnamaður og
fjölmiðlarekandi, með þeim hætti að slík mál hefðu reynst afar torsótt
hér á landi. Á hinn bóginn beið hann um árabil, uns hann fann land, lög
og dómahefð, sem hann taldi sér hentugari til slíkra málaferla, eins og
á daginn kom.
Hannes taldi sig vitaskuld bundinn af íslenskum lögum og dómahefð en
ekki enskum, eins og þau yrðu einhverjum árum seinna. Sú regla nýtur
ekki heldur alþjóðlegrar viðurkenningar, að birting á enskum texta á
Netinu jafngildi fullri birtingu í enskumælandi löndum. í raun væri
óþolandi ef því væri þannig háttað.
Það er málfrelsinu lífsnauðsynlegt að fólk - almenningur líkt og fjöl-
miðlafólk eða háskólaborgarar - geti tekið til máls um það, sem því
finnst brýnast án þess að þurfa að óttast lögsókn úr launsátri einhvers
staðar í heiminum, mörgum árum síðar. Ekki síst á það við þegar áhrifa-
miklir auðkýfingar eiga í hlut, jafnvel þó svo að þeir hafi fundið sér að-
setur þar sem þeir teljast fráleitt opinberar persónur lengur.
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn & auglýsingar: Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur.
Aðalsími: 510 3700. Símbréf á fréttadeild: 510.3701. Símbréf á auglýsingadeild: 510.3711.
Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is, auglysingar@vbl.is.
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
| Xandandf.
H getuí Beti
tnaöur
"Fyrst sást í skapa hár
á síðum blaðsins í
nóvember 1971"

14 I ÁLIT
MÁNUDAGUR 28.NÓVEMBER2005 blaöiö
..VVÐ FftlM Glörife. ALHðkH HrFtiTe
GFRT UmtEiSM °6- ÆTL4K Aí> S&T3A
0 Nf

Hin nýja yfirstétt
Mig langar, lesendur góðir, að gera
örlitla játningu. Það er svolítið sem
hefur plagað mig að undanförnu,
nánast nagað - lítil staðreynd sem
ég þarf að deila með einhverjum.
Ég hef hins vegar ekki fundið réttu
manneskjuna til þess ennþá, ein-
hvern sem ég treysti fullkomlega.
Því ákvað ég að opinbera þetta vand-
ræðalega mál mitt fyrir alþjóð. Ég
læt því vaða hér...
Staðreyndin er að ég er ekki
ríkur!
Hver króna skiptir máli
Ég er einn af þessum einstak-
lingum sem þarf reglulega að setj-
ast yfir heimilisbókhaldið og koma
böndum á eyðslu mína. Ákveða
hvort ég eigi að eyða 5.000 krónum
í föt eða bækur - ég hef vart efni á
hvoru tveggja. Ég man sérstaklega
eftir einu skipti fyrir mörgum árum
þar sem ég sat við eldhúsborðið í
íbúðinni minni og sú dapurlega stað-
reynd blasti við mér að ég þyrfti að
hækka greiðslu mína í heimilislínu
KB-banka um 10.000 krónur á mán-
uði. Þessi upphæð skipti mig máli
þannig að mér var þungt í skapi. I
bakgrunni glumdi fréttatími ann-
arrar sjónvarpsstöðvarinnar. Þor-
steinn Vilhelmsson, fyrrum Sam-
herjamaður, hafði selt hlut sinn í
fyrirtækinu fyrir nokkra milljarða
og helstu yfirmenn DeCode höfðu
fengið kaupréttarsamninga sem
metnir voru á hundruð milljóna
króna. Mér leið eins og misheppn-
uðum manni þar sem ég velti
fyrir mér hvernig ég ætti að borga
rafmagnsreikninginn.
Athafnamenn án andlits
Þessi seta mín við eldhúsborðið átti
sér stað rétt um þær mundir sem
allir voru einhvern veginn að taka
þátt í verðbréfakappinu. Ég heyrði
daglegar sögur af manni á Horna-
firði sem var orðinn margfaldur millj-
ónamæringur af braskinu og tæplega
þrítuga drengnum í Reykjavík sem
væntanlega þyrfti ekki að vinna neitt
eftir 30 ára aldurinn, búinn að græða
nóg fyrir lífstíð. Ég þekkti reyndar
engan sem var í þessari stöðu, þetta
voru allt vinir vina, eða bræður kunn-
Aðalbjörn Sigurðsson
ingja - andlitslaus hópur manna
sem voru snjallari en ég. Eftir að Int-
ernetbólan sprakk og gengi DeCode
hríðféll fóru aðrar sögur að heyr-
ast. Sögur af manninum sem hafði
tekið tveggja milljóna króna lán og
keypt hlut abréf - nú þurfti hann að
borga tugi þúsunda á mánuði af verð-
lausum pappír. Aðrir voru ekki jafn
heppnir og misstu húsin. Eftir að
hafa liðið eins og hálfgerðum kjána
í nokkra mánuði meðan vitleysan
stóð sem hæst fannst mér allt í einu
eins og ég hefði hagað mér skynsam-
lega - ég hafði ekki látið freistast af
brjálæðinu.
Kauphéðnar í stað
stjórnmálamanna
Islendingar hafa eignast nýja yfir-
stétt sem allir vilja tilheyra. Hér fyrr
á öldum var litið upp til sýslumanna
og kennara - seinna tóku stjórn-
málamenn og kaupfélagsstjórar við
þeirri stöðu. Að vera valdamiklir
menn sem litið var til með óttabland-
inni virðingu. Kaupfélagsstjórinn
gat með einu pennastriki ákveðið
hvort Nonni frændi fengi vinnu
í frystihúsinu eða Sigga vinkona
fengi starf í kjörbúðinni. Þetta voru
alvöru völd - aðeins stjórnmála-
menn voru í meiri metum, aðallega
vegna þess að þeir gátu látið reka
kaupféíagsstjórann - allavega ef
þeir voru í Framsóknarflokknum.
Nú eru kaupfélagsstjórarnir nán-
ast útdauður stofn og virðing fyrir
stjórnmálamönnum minnkar dag
frá degi. I stað þess horfa menn með
aðdáun á Jóhannes í Bónus, Björgólf
hjá Landsbankanum og Hannes hjá
FL-Group. I staðinn fyrir að ganga
að kjörborðinu á þriggja ára fresti
tökum við nú þátt í rafrænum kosn-
ingum á hverjum degi. Við kjósum
Bónus eða Krónuna, Essó eða
Shell, Landsbankann eða KB. Við
stillum okkur í lið með eða á móti
ákveðnum viðskiptablokkum og
berum okkur saman við hetjurnar.
Oftar en ekki gleymum við að meiri-
hluti landsmanna býr við þann
raunveruleika að bíða spenntur eftir
næsta launatékka - þarf að lifa af
seinni hluta mánaðarins. Við erum
flest í þeim hópi og kannski er það
bara allt í lagi...
Höfundur erfréttastjóri hjá Blaðinu
Klippt & skorið
klipptogskorid@vbl.is
Skýrsla Ríkisendur-
skoðunar um rikis-
reikning 2004 hefur
vakið nokkra athygli, aðallega
vegna gagnrýni á óraunhaefar
áætlanir í skattkerfinu. Einnig
kom fram að hver ríkisstofnun greiddi að með-
altali fyrir nettengingu þriggja starfsmanna.
Indriði H. Þorláksson, rikisskattstjóri, hefur
löngum verið þeirrar skoðunar að öll lifsins
gæði séu skattskyld, nema annað sé sérstak-
lega fram tekið. Klippara er því Ijúf skylda að
beina þeirri spurningu til hans hvort þessi ríkis-
starfsmannafjöld telji hlunnindin fram.
Menntamálaráðherrann, Þor-
gerður Katrín Gunnarsdóttir,
brá sér til Senegals á dögunum
eins og frægt er orðið, en stjórnarandstöðu-
þingmenn, með Össur Skarp-
héðinsson í fylkingarbrjósti,
söknuðu hennar ógurlega úr
þingsölum og ortu sumir þeirra
jafnvel söknuðarkvæði af þvi
tilefni. Gárungarnir segja að
þarna hafi varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins verið að svara Evrópudaðri
Halldórs Ásgrímssonar, forsætisráðherra,
sem hefur farið mjög í taugarnar á íhaldinu.
Umsókn ( Einingarsamtök Afríku geti ekki
veriðlangt undan.
Mörgum brá í brún þegar KB-banki
fékk á baukinn frá greiningar-
deild Royal Bank of Scotland
á dögunum, enda vissu menn ekki annað en
að samstarf bankanna í allskyns viðskiptum
hefðu verið náin. í Fréttablaðinu í gær er svo
birt fréttaskýring um málið, sem gæti hafa
verið skrifuð af almannatengli bankans ef ekki
kæmi til óvenjuskáldlegur inngangur með ótrú-
legri innsýn i sálarlíf skýrsluhöfundarins:
„Taktfasturslátturinn í lestinni ersvæfandi
og tíminn HSur hrattþegar maður er önnum
kafinn. Tom Jenkins situr Ilestinni og hamast
við að klára síðustu kaflana [svo!] I stuttri
greiningu sem á að senda viðskiptavinum
bankans. Veröldin þýtur hjá utan lestarglugg-
ans og tlminn llka. Hann verður aðnáað klára
þetta... Lestin nálgaststöðina og hann lýkur
við skýrsluna. Hefði kannski þurft að tékka
nokkur atriði, en ákveður að setja punktinn
aftan við og skýrslan er til. Hann finnur til
feginleika um leið og hann bítur I neðri vörina
og það er eins oghann verði skömmustulegur
um stund. Síðan tekur straumur mannfjöldans
hann með sér að næsta áfangastað."