blaðið - 11.01.2006, Blaðsíða 16

blaðið - 11.01.2006, Blaðsíða 16
16 I ÁLIT MIÐVIKUDAGUR 11. JANÚAR 2006 blaAÍÖ Áhrif aurburðar íjökulám á kolefnishringrás og loftslagsbreytingar Virkjanir í jökulám óhagstæðar fyrir loftslagsvemd Hjörleifur Guttormsson Talsmenn stór- iðju hérlendis hafa hampað því óspart að með tilliti til gróður- húsalofts mengi vatnsaflsvirkj- anir allt að tífalt minna en virkj- anir sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti. Þessum aðilum sést yfir að Kyótó-sáttmál- inn skammtar iðnríkjunum ákveð- inn kvóta og segir ekkert fyrir um hvernig hann er nýttur og að ekki er greint alþjóðlega á milli einstakra þátta sem mengun valda. Ýmsir hafa líka bent á að vatnsaflsvirkj- anir eru misjafnar innbyrðis með tilliti til losunar gróðurhúsalofts, m.a. hefur heimsnefndin um stíflur (World Commission on Dams) bent á sérstöðu virkjana í jökulám. Kalsíum bindur gróðurhúsaloft Nýbirtar rannsóknaniðurstöður sem hér verður getið styðja þetta og benda til að virkjun eins og við Kárahnjúka sé síst betri í loftslags- samhengi en virkjun byggð á jarð- efnaeldsneyti. Þessu veldur stöðvun á aurrennsli til sjávar í miðlunar- lónum, en það er kalsíum í fram- burðinum sem bindur koltvísýring í hafinu í ríkum mæli og hafið tekur af þeim sökum við meira af gróðurhúsalofti úr andrúmslofti. Rannsóknaniðurstöðurnar birt- ust nú í ársbyrjun í Geology (Vol I, 2006), tímariti handaríska jarðfræða- félagsins (Geological Society of Am- erica), og hljóta þær að vekja mikla athygli víða og ekki síst hérlendis. Höfundar eru Sigurður R. Gíslason í Háskóla Islands, Eric H. Oelkers frá Toulouse-háskóla og Árni Snorrason forstöðumaður vatnamælinga Orku- stofnunar. Sjálfur Dettifoss skreytir af þessu tilefni forsíðu tímaritsins. Rannsóknir þeirra félaga varða kalsíum-flæði, annars vegar í upp- lausn og hins vegar í aurburði, frá þremur jökulám á Norðausturlandi og þýðingu þessa fyrir kolefnisbú- skap hafsins þar sem kalsíum binst koltvísýringi og dregur þannig úr gróðurhúsaáhrifum. Hingað til hefur verið talið að kalsíummagn frá upplausn og aurburði í ám væri sem næst jafnt en annað kemur á daginn. Aurburðurinn leggur þar margfalt meira til af efni sem bindur gróðurhúsaloft. Aurburður jökulánna dregur úr gróðurhúsaáhrifum Rannsóknir þeirra félaga byggja á mælingum í jökulánum á 30-40 ára tímabili, þar af á tveimur stöðum í Jöklu (Jökulsá á Dal). Niðurstöð- urnar endurspegla áhrif veðurfars, hitastigs og úrkomu á báða þessa kal- síumgjafa en þau reynast mun meiri hvað aurburðinn varðar. Breytileika á daglegu kalsíumflæði aurburðar í Jöklu innan ársins telja þeir vera af stærðargráðunni fjórir en aðeins af stærðinni einn fyrir uppleyst kalsí- umflæði. Árlegt uppleyst kalsíum- 99....................... Að þessu leyti blasir við að íslensku jökul- árnar með ótrufluðu rennsli eru mikilvæg auðlind í baráttunni við gróðurhúsaáhrif. Séu þær virkjaðar er þessi eiginleiki þeirra ekki lengur til staðar. flæði í Jöklu sveiflast sem nemur 2.6 en í aurburði um 7.1. Þar eð kalsíum- flæði tengt aurburði eykst meira við hlýnun en flæði uppleysts kalsíums hefur aurburðurinn vaxandi áhrif á hlýskeiðum til jöfnunar á hitastig jarðar með því að draga úr gróður- húsaáhrifum. Benda höfundarnir á að við líkanútreikninga á koltvísýr- ingi í andrúmslofti á liðinni tíð og til framtíðar litið þurfi að taka þessi gagnvirku viðbótaráhrif (additional feedback) með í reikninginn til að spá sem nákvæmast fyrir um þróun loftslags á heimsvísu. Óbeislaðar jökulár mik- ilvæg auðlind Athygli vekur hve aurframburður til sjávar frá ám á eldfjallaeyjum er mikill að magni til í samanburði við ár á jarðfræðilega gömlum megin- löndum. Aurburðurinn reynist því meiri sem bergið er yngra. Þannig skilar rof (mechanical weathering) frá í slandi tii hafs um 0,7% af öllu aur- burðarflæði á jörðinni en það svarar til um fjórðungs alls aurburðar frá ám í Afríku að magni til. Því hefur aurburður frá íslenskum ám hlut- fallslega mjög mikla þýðingu við að jafna út hitasveiflur og draga úr hlýnun af völdum gróðurhúsaáhrifa á beimsvísu. Séu árnar stíflaðar eins og nú er unnið að við Kárahnjúka sest aurinn til í miðlunarlóninu ofan stíflu og skilar sér ekki til hafs. Að þessu leyti blasir við að íslensku jökulárnar með ótrufluðu rennsli eru mikilvæg auðlind í baráttunni við gróðurhúsaáhrif. Séu þær virkj- aðar er þessi eiginleiki þeirra ekki lengur til staðar. Því ætti að reikna áhrifin af virkjun þeirra inn í losun- aruppgjörið hérlendis sem og ann- ars staðar með hliðstæðum hætti. Falsrök fyrir Kárahnjúkavirkjun Grein nefndra höfunda fjallar hvorki um einstakar virkjanir né er þar að finna tölulega útreikninga vegna stöðvunar á aurrennsli sem sest til í miðlunarlónum. Af niðurstöðu ofan- greindra rannsókna má hins vegar ráða að röksemdir sem virkjunarað- ilar hafa mjög haldið á lofti um afar jákvæð loftslagsáhrif virkjana eins og Kárahnjúkavirkjunar í saman- burði við virkjanir sem knúðar eru af jarðefnaeldsneyti fá ekki staðist. Skaðsemi Kárahnjúkavirkjunar og hliðstæðra framkvæmda er því að líkindum langtum meiri en hingað til hefur verið talið. Fróðlegt verður að sjá viðbrögð opinberra aðila hér- lendis og forráðamanna Landsvirkj- unar við niðurstöðum þessara rann- sókna og fylgjast með því hvernig þær koma til með að hafa áhrif á útreikninga á gróðurhúsalosun ein- stakra ríkja í framtíðinni. Hjörleifur Guttormsson Alveg eins og Kolla Gunnar Ingi Gunnarsson Mikið sakna ég gamla góða Al- þýðuflokksins. Þaðvarsvogaman að vera alvöru Al- þýðuflokksmaður. Alþýðuflokkur- inn var sko eng- inn pólitískur stekkur - heldur algjör Snorrabúð fyrir íslenska krata. Alþýðuflokksfundir drógu oft að sér ótrúlegan fjölda skemmtilegra félaga og stundum leiftruðu þessir fundir af safaríkri og oft brautryðjandi real- pólitík. Á þessum fundum þurfti enginn að þykjast vera með. Enginn var þarna heldur að afsaka fortíð sína - eða leika einhverja tilbúna nútíð, því þarna voru bara alvöru kratar í al- vöru flokki. Nú eru þessir góðu tímar aðeins minningin ein og því aðeins nothæfir sem huglægt eldsneyti á eyðimerkurgöngu í tilvistarlcreppu, þar sem maður ýmist gerir misheppn- aðar tilraunir með nýju fólki, eða rekst á gamla samherja, eins og blaða- manninn Kolbrúnu, sem syrgir fortíð- ina með mér í greinum eins og hún skrifaði í Blaðið á laugardaginn var. í þeirri góðu grein fjallar Kolbrún um Samfylkinguna og forystusveit Við seljum bílana www.bilamarkadurinn.is ^fSítamanÁaAunlHM. 46 S • TMnveí S. 567 1800 99...................... Nú eru þessir góðu tímar aðeins minningin ein og því aðeins nothæfir sem huglægt eldsneyti á eyðimerkur- göngu í tilvistarkreppu, þarsem maður ýmist gerir misheppnaðar tilraunir með nýju fólki, eða rekst á gamla samherja, eins og blaða- manninn Kolbrúnu. hennar og ræðir við sjálfa sig um það, meðal annars, hvort hægri krati, eins og hún, geti yfirleitt kosið þennan fólitíska stekk, sem Samfylkingin er. lok greinarinnar efast Kolbrún um það, að hún eigi lengur nokkra sam- leið með Samfylkingunni í borginni. Þetta þótti mér gott að lesa. Þetta hressti mig töluvert. Þarna fann ég allt í einu samleið með gömlum sam- herja. Kolla mín, við skuldum Sam- fylkingunni ekkert. Við erum frjáls. Gerum Vilhjálm að borgarstjóra í vor. Hægri kratar, eins og við, munum nefnilega finna mun meiri samleið með honum og hans fólki en Samfylk- ingunni - eins og hún er orðin. Gunnarlngi Gunnarsson, lœknir. Auglýsingar blaðiö Aðgangsharka á röngum sviðum Mörgum hefur orðið tíðrætt um aukna aðgangshörku íslenskra fjölmiðla á síðustu misserum. Nýlega voru ritstjórar DV dæmdir fyrir meiðyrði í héraðsdómi og nokkur meiðyrðamál, sem raunar tengjast sömu útgefendum, eru í farvatninu. Þetta þykir mörgum vera til marks um aukna aðgangs- hörku íslenskra fjölmiðla. Víst er það svo að umfjöllun ákveð- inna fjölmiðla fer á köflum langt út fyrir öll vel- sæmismörk og er á köflum hrein- lega lögbrot gegn þeim sem í hlut eiga. Forsíða DV er að verða hálf- gerður „Sá-sem-flöskustútur-lendir- á“-farsi. Ég hygg að þeir Islendingar skipti orðið hundruðum sem hafa mátt þola það að viðkvæm atriði úr þeirra einkalífi eru útmáluð á for- síðu DV, oft á tíðum mál sem litið erindi eiga við almenning. Að einhverju leyti tengist hin mikla umfjöllun því að sá hópur fólks, sem einhverra hluta vegna telur ástæðu til þess að berast mikið á, fer stækkandi. Og víst er að í mörgum tilvikum þorir DV á meðan aðrir þegja, og einhverjum hluta þeirra tilvika er um að ræða mál sem eiga sumpart erindi við almenning. Hin mikla aðgangsharka ákveð- inna fjölmiðla að persónum fólks og einkalífi þeirra virðist hins vegar ekki ná til mála sem hugsanlega eiga meira erindi við almenning. I sjónvarpsviðtali um helgina vakti Olafur Sigurðsson, fyrrverandi fréttamaður, athygl á þessu og hefur hann töluvert til síns máls. Ýmis mál sem sannarlega varða almannahagsmuni, svo sem mik- ilsháttar breytingar á lögum, ýmis konar embættisfærsla og starfsemi hins opinbera, mál sem lúta að viðskiptum á frjálsum markaði og fleira, virðast síður eiga upp á pall- borðið hjá hinum aðgangshörðu 99........................ Hér eru starfræktir mjög margir fjölmiðlar á litlum markaði og því er framleiðslukrafan afar rík. Það leiðir hugsanlega til þess að umfjöllun verður yfirborðskenndari, að minnsta kosti hjá flestum fjölmiðlum. fjölmiðlum. Þau mál eru skilin eftir fyrir hina hófsömu fjölmiðla. Stærri mál eru eðli málsins sam- kvæmt dýrari í vinnslu fyrir fjöl- miðlana. Til að geta fjallað af ein- hverri dýpt og viti um tiltekin mál þarf blaðamaður kannski að fara í nokkurra daga rannsóknarvinnu, jafnvel nokkurra vikna. En þeir fjöl- miðlar sem starfandi eru á íslenska fjölmiðlamarkaðnum ráða fæstir við slíka blaðamennska. Hér eru starfræktir mjög margir fjölmiðlar á litlum markaði og þvi er framleiðslu- krafan afar rík. Það leiðir hugsan- lega til þess að umfjöllun verður yfir- borðskenndari, að minnsta kosti hjá flestum fjölmiðlum. Það er eiginlega lýsandi fyrir þetta að menn geta í raun talið upp Borgar Þór Einarsson eftir minni ákveðna greinaflokka sem birst hafa í blöðum á síðustu árum þar sem virkilega hefur verið farið ofan í málin og þau rann- sökuð af hæfilegri aðgangshörku og fagmennsku. Það er ekki vegna þess að íslenskir blaðamenn séu síðri en aðrir, það er einfaldlega vegna þess að á þeim hvílir gífurleg framleiðslukrafa. Aðgangsharka ákveðinna fjöl- miðla í málum sem snerta einkalíf fólks verður því ekki skýrð með öðrum hætti en að þeim sé þetta nauðsynlegt til að skapa sér sér- stöðu - án sérstöðu eiga þeir ekki möguleika á að lifa af á svo litlum markaði. Og eftirspurnin eftir frétta- flutningi þeirra virðist vera næg til að þeir geti haldið áfram starfsemi sinni, þó að umhugsunarvert sé hvernig rekstur DV getur gengið á þeim upplags- og sölutölum sem fyrir liggja. Flestir geta verið sammála um að æskilegra væri fyrir íslenskt samfé- lag að aðgangsharka fjölmiðla færð- ist úr persónulífi fólks yfir á svið sem varða almenning með beinum eða óbeinum hætti. Við þurfum að- gangsharða fjölmiðla en við viljum ekki samfélag þar sem fjölmiðlar gera sér í sífellu mat úr persónu- legri ógæfu einstaklinga. Hins vegar mun þessi þróun á endanum ráðast af persónulegu vali hvers og eins sem nýtir sér þessa fjölmiðla. Mark- aðurinn mun ráða þróuninni, samfé- lagið mun sjálft ráða hlutskipti sínu í þessum efnum. Borgar Þór Einarsson, lögfrœðingur www.deiglan.com

x

blaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: blaðið
https://timarit.is/publication/941

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.