blaðið - 11.04.2006, Blaðsíða 16

16 | EltiLÆW
ÞRIÐJUDAGUR ll.APRÍL 2006 blaöiö
Víkingum hampað
fslendingar hafa oft hreykt
sér af því að vera komnir af
víkingum og bera jafnvel vík-
ingablóð í æðum. Oft er útrás
íslendinga skýrð með þessu
sama víkingablóði. Helgi Þor-
láksson, prófessor í sagnfræði
við Háskóla íslands, efast um að
útrásin sé fslendingum eðlislæg
og er með efasemdir um að það
sé heppilegt að hampa tengslum
okkar við víkinga. Helgi mun
fjalla um útrás að fornu á fyrir-
lestri í fundarröð Sagnfræðinga-
félags íslands í Þjóðminjasafni
fslands í dag kl. 12.10.
„í fyrirlestrinum velti ég því fyrir
mér af hverju víkingar eru orðnir
svona nærtækir í daglegri um-
ræðu og viðhorfum fólks. Þetta
birtist ekki bara í ferðamennsk-
unni heldur i tengslum við þessa
útrásarhugmynd. Mönnum finnst
kannski að það sé lofsvert að tala
um fslendinga sem afkomendur
víkinga og hampa því. Eins og það
hefur birst í fjölmiðlum er líkt og
menn séu ánægðir með að vera
afkomendur víkinga. Sumir hafa
hins vegar bent á að víkingar hafi
nú staðið fyrir mörgu misjöfnu á
sinum tíma, verið ribbaldar og
staðið fyrir alls kyns ódæðum. Af
þeirri ástæðu er kannski hæpið að
hampa þessum tengslum og ég er
með minar efasemdir um það.“
Hetjur fslendingasagna
drengskaparmenn
f fyrirlestrinum skoðar Helgi
hvaða viðhorf 13. aldar menn
höfðu gagnvart víkingum. „í fs-
lendingasögum segir mikið frá
mönnum sem fóru ungir að árum
og börðust við víkinga. Þeir sem
sögðu þær sögur einblíndu á að
hetjur fslendingasagna eru yfir-
leitt drengskaparmenn og ólíkir
víkingum sem voru ribbaldar og
yfirgangsmenn. Okkar menn í ís-
lendingasögunum eru drengskap-
armenn, menn eins og Gunnar á
Hlíðarenda og aðrir slíkir. Þeirra
markmið er að gerast hirðmenn
hjá konungum og jörlum. Það er
einmitt einkennandi fyrir menn
á 13. öld sem segja þessar sögur
að þeir sjálfir sækjast mest eftir
því að gerast hirðmenn, skáld og
stjórnmálamenn við hirðir kon-
unga og jarla. Þeir dýrka ekki vik-
ingaferðir og víkinga."
Ekki hægt að hafna víkingum
Helgi segir að það sé samt sem
áður ekki hægt að hafna vík-
ingum algjörlega enda séum við
vitanlega af þeim komin. „Við
verðum að viðurkenna að við
séum komin af víkingum en það
merkir ekki að við þurfum endi-
lega að hampa þeim. Þeir gerðu
margt gott og margt slæmt og við
getum viðurkennt það án þess að
vera að hampa þeim sérstaklega,"
segir Helgi og bætir við að afstaða
fslendinga til víkinga hefur breyst
töluvert í aldanna rás. „Það var
áberandi hvað við hömpuðum vík-
ingum í byrjun 20. aldar. Síðan er
ekki mikið fjallað um þá fyrr en
við lok 20. aldar og í upphafi 21.
aldar. Það er eins og það sé farið
að höfða mikið til Islendinga að
vera komnir af víkingum, hvernig
sem á því stendur. Það tengist vit-
anlega ferðamennskunni að ein-
hverju leyti. En það er varla einhlít
skýring og þarf sennilega að finna
frekari skýringar á því.
Úr áli
Standamir eru allir
úr áli og því léttir og
meðfærilegir.
Aukahlutir
Hægt er að fá
fjölmarga aukahluti
sem hægt er að raða
á mismunandi vegu á
súluna.
Beggja vegna
Hillur og rammar
geta verið báðum
megin sem eykur á
notagildið.
kr. 24.600 ♦ 24,5% vsk.
^ Fæst einnig tvöfalt
kr. 16.900 + 24,5% vsk.
Ljósið dreifist jafnt og perurnar sjást ekki í gegn
*****
www.sarnskipti.is
upplýsingar í
síma
580 7820
S4*SKIPTí>S<
prentlausnir fyrír skapandi fólk
Sídumúli 4
Hverfisgata 33
HiX.*óéismáfi 4
Srniújuvegi I
,:580 7800
,:580 7860
.-.580 7880
:580 7870
Menntun karla arðbœr-
ari en menntun kvenna
ífyrirlestri sem Lilja Mósesdóttir prófessor heldur í dag kemurfram að
kynjajöfnuður í aðildarlöndum ESB hefur orðið minni en búist var við.
Þrátt fyrir að konur séu meira
menntaðar í dag en áður virðist
það ekki hafa mikil áhrif á laun
þeirra. Menntun kvenna er því
ekki eins arðbær og menntun
karla. Jafnvel þó konur vinni sem
sérfræðingar og stjórnendur þá fá
þær samt sem áður töluvert lægri
laun en karlar. Þetta kemur fram
í fyrirlestri Lilju Mósesdóttur,
prófessors í Viðskiptaháskól-
anum á Bifröst, í dag. Rannsókn-
arstofa í kvenna og kynjafræðum
stendur fyrir fyrirlestrinum sem
hefst kl. 16.15' stofu 101 í Odda,
Háskóla íslands.
í fyrirlestri sínum mun Lilja
skýra frá meginniðurstöðu
rannsóknarverkefnis WELLKNOW
sem Evrópusambandið (ESB) styrkti.
Lilja var verkefnastjóri verkefnisins
síðastliðin þrjú ár. í verkefninu var
tímabilið 1997-2002 skoðað og at-
hugað hvort markmið ESB um að
færa Evrópu í átt til þekkingarsamfé-
lags þar sem jafnframt væri aukinn
kynjajöfnuður hefði náðst. Niður-
stöður rannsóknarinnar urðu þær
að framgangur þekkingarsamfélags-
ins virðist meiri heldur en kynjajöfn-
uður innan ESB. „Við bjuggumst
við að kynjajöfnuður yrði meiri því
allar kannanir innan ESB sýna að
ungar konur á vinnumarkaði eru
meira menntaðar, sækja sér frekar
símenntunar og fá meiri þjálfun en
karlar. Það hefur því verið viðtekin
skoðun að konur yrðu sigurvegarar
í þessu þekkingarsamfélagi.“
Blaliö/Frikkl
Lilja Mósesdóttir prófessor.„Konur eru aö færa sig upp úr verkamannastörfum þar sem
er lítill launamunur og upp í sérfræðinga-og stjórnunarstörf þar sem launamunurinn er
grfðarlegur."
Kynjajöfnuður hefur minnkað
,Við mældum árangur aðildarlanda í
að ná markmiðum ESB um þekking-
arsamfélag sem í væri kynjajöfnuður.
Jafnframt skoðuðum við hvað aðild-
arlöndin hafa gert til að ná þessum
markmiðum. Árangursleysið kom
okkur á óvart. Staða kvenna batnar
mjög lítið og í sumum löndum
hefur kynjajöfnuður minnkað.
Launamunur hefur til dæmis verið
að aukast í Danmörku og fátækt
kvenna hefur aukist í Finnlandi,"
segir Lilja og bætir við að menntun
karla sé því arðbærari en kvenna.
.Menntun kvenna skilar sér minna
en menntun karla. Þegar konur fara
í sérfræðinga- eða stjórnunarstörf
lenda þær neðst í launaskalanum
fyrir þess háttar störf. Launamunur-
inn verður því mjög mikill og eftir
því sem fleiri konur verða sérfræð-
ingar því meira eykst launamun-
urinn. Konur eru að færa sig upp
úr verkamannastörfum þar sem er
tiltölulega lítill launamunur og upp
í sérfræðinga-og stjórnunarstörf þar
sem launamunurinn er griðarlegur.“
Lægri laun þrátt fyrir sam-
bærilega menntun
Lilja talar um að þessi þróun sé að
koma aftan að okkur og ef ekkert
verði að gert munum við sjá minnk-
andi jöfnuð karla og kvenna. „Það er
tvennt sem hefur aðallega verið gert
til að ná fram jafnrétti, annars vegar
sértækar aðgerðir til að bæta stöðu
kvenna og hins vegar samþættingar-
aðgerðir. „Sértæku aðgerðirnar snú-
ast meðal annars um að fá konur til
að læra þessar hefðbundnu „karla-
greinar“ sem á að verða til þess að
þær fái hærri laun. Staðreyndin er
sú að þær fara svo út á vinnumark-
aðinn en fá lægri laun en karlar með
sambærilega menntun. Konum
í tæknigreinum fjölgar en launa-
munur kynjanna eykst að sama
skapi.“ Önnur aðferðin er samþætt-
ingaraðgerðir þar sem kynjasjónar-
hornið er fléttað inn í alla stefnu-
mótun. Lilja segir að þessi aðgerði
hafi frekar verið í orði en á borði í
flestum aðildarlöndum ESB.
í hvert sinn sem stjórnvöld lækka
skatta á að meta hvaða áhrif það
hefur á konur annars vegar og karla
hins vegar. Áhrif skattalækkunar-
innar eiga að vera þau sömu á alla.
Lilja talar um að þrátt fyrir að sam-
þættingaraðgerðir hafi ekki alltaf
gengið eftir hafi þær orðið til þess
að jafnréttismál séu ekki lengur
einskorðuð við eitt ráðuneyti, eins
og til dæmis félagsmálaráðuneytið,
sem sé jákvætt. „Vandamálið er að
samþættingaraðgerðunum fylgir
ekkert fjármagn og stjórnvöld
víðsvegar um heim ætlast til að
starfsmenn ráðuneytanna hafi sér-
þekkingu og kunni að flétta inn
kynjasjónarhorni."
Hér skortir sektarákvæði
„Ég held að við þurfum að endur-
skoða löggjöfina um jafna stöðu
karla og kvenna," segir Lilja þegar
hún er innt eftir því hvað sé til ráða.
„ Finnland og Svíþjóð endurskoð-
uðu jafnréttislöggjöf sína nýlega
og ákvæðið um jöfn laun karla og
kvenna er orðið mun strangara. Þar
er óbeint verið að þrýsta á fyrirtæki
til að taka á þessum málum en fyr-
irtæki eru skylduð til að gera jafn-
réttisáætlanir þar sem fram kemur
hver launamunur kynjanna sé og
til hvaða aðgerða þau ætla að grípa.
Ef þau gera þetta ekki þá er ákveðið
sektarákvæði sem er ekki til í ís-
lenskum lögum. 1 Danmörku er
komið í veg fyrir launaleynd en hún
er mjög algeng á einkamarkaði hér
á landi. Jafnréttislögin í Danmörku
tryggja að fólk geti ekki samið frá
sér réttinn til að tala um laun sín.
Síðan þarf að bæta samþættingar-
aðferðina og setja fjármagn í jafn-
réttisaðgerðir. Það þarf virkilega að
breyta þessum viljayfirlýsingum í
jafnréttismálum í virkilegar aðgerð-
aráætlanir þar sem peningar og
þekking liggja á bak við. Svo þarf
að gera reglulegt mat á því hvort ein-
hver árangur hafi orðið,“ segir Lilja
að lokum.
svanhvit@bladid. net
99............................
Sértæku aðgerðirnar snúast um að fá konur til að
læra þessar hefðbundnu „karlagreinar" sem á að
verða til þess að þær fái hærri laun. Staðreyndin
er sú að þær fara svo út á vinnumarkaðinn en fá
lægri laun en karlar með sambærilega menntun.