blaðið - 11.04.2006, Blaðsíða 22

22 I FJÖLSKYLDAN
ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 2006 Ma6ið
Ekkert að krökkunum, heldur kerfínu
Hafsteinn Karlsson segir áherslurnar í skólakerfinu rangar og námsefnið alltof einhœft. Meðþví að leggja óviðráðan-
leg verkefni fyrir nemendur sé verið að brjóta þá niður og ekki skrýtið að margir þeirra þjáist afstreitu og vanlíðan.
,Eru strákar í basli en stelpur í
góðum málum?" var yfirskrift fyr-
irlesturs Hafsteins Karlssonar sem
haldinn var á dögunum. Þar ræddi
hann um áherslur í skólastarfinu,
sem hann segir vera rangar og ein-
blína um of á bóklegt nám, og leiðir
til úrbóta þar á. Þá ræddi hann um
ólíka stöðu stráka og stelpna innan
skólakerfisins og leitaði svara við því
hvers vegna strákum gengi almennt
verr en stelpum í námi. Hafsteinn
er skólastjóri í Salaskóla í Kópavogi
og hefur unnið nokkuð að þessum
málefnum og meðal annars skrifaði
hann Jafnréttishandbókina sem er
handbók fyrir starfsfólk skóla.
Hafsteinn segir að í fyrirlestri
sínum hafi hann gengið út frá því
sem þegar er vitað um muninn á
kynjunum í skólum. „Við vitum
að strákar fá lægri einkunnir, það
eru fleiri strákar í sérkennslu og
með greiningar og þeim líður verr
en stelpum í skólanum," segir Haf-
steinn. „Það sem ég reyndi hins
vegar að gera var að líta á einstakling-
ana frekar en heildina. Það er alltaf
verið að tala um meðaltöl en í seinni
tíð hef ég farið meira út í að horfa
á einstaklingana sjálfa. Sér í lagi þá
einstaklinga sem eru að draga með-
altölin niður og ég hef reynt að kom-
ast að því hvers vegna þeim leiðist
námið og ráða ekki við það,“ segir
Hafsteinn.
„Við gerð fyrirlestursins leitaði ég
mikið í bækling frá Vinnueftirlitinu
sem nefnist Vellíðan í vinnunni. Þar
segir m.a. að einhæf vinna leiði til
streitu. Má þá ekki telja líklegt að
nemendur í 7. bekk sem hafa verið
í sjö ár í einhæfri vinnu séu haldnir
streitu, vanlíðan og jafnvel kulnun?
Þegar maður skoðar þetta svona sér
maður að það eru fjölmargir nem-
endur á unglingastigi sem þjást ein-
faldlega af kulnun og mikilli streitu
vegna þess að þeir hafa alltaf verið í
vinnu sem þeir ráða illa við og þeim
finnst leiðinleg," segir Hafsteinn.
Stelpur standa sig betur en
hafa verri sjálfsmynd
Hafsteinn segir að þrátt fyrir að
strákum gangi verr en stelpum í
skóla hafi þeir alls ekki minni trú
á sér en þær. „Það er mjög sérkenni-
legt að strákar hafa betri sjálfsmynd
en stelpur og einfaldlega meiri trú á
sjálfum sér, þrátt fyrir að þeir standi
sig verr. Þó að stráki gangi illa í skóla
er alls ekkert víst að sjálfsmynd hans
sé eitthvað slæm. Hann er kannski
bara að standa sig mjög vel í því að
vera óþekkur og er bara ánægður
með það,“ segir Hafsteinn og bætir
við að hann hitti stundum fullorðna
karlmenn sem eigi ekki góðar minn-
BMMMM
1, Aö mínu mati er hægt aö byggja alla einstaklinga upp á hverjum einasta degi og það eigum við að vera að gera," segir Hafsteinn.
ingar úr skóla og greinilegt sé á tali
þeirra að skólinn hafi haft neikvæð
áhrif á sjálfsmynd þeirra.
„Það eru mun fleiri stelpur en
strákar sem standa sig í bóknám-
inu. Það eru færri stelpur sem eiga
við hegðunar- og námsörðugleika
að stríða og miklu færri stelpur í
sérkennslu. Það er eins og þær sætti
sig bara betur við ríkjandi ástand og
láti sig hafa þetta. Stundum kemur
þó fram að stelpur þjást af meiri van-
líðan og depurð en það birtist minna.
Það er kannski eitthvað kynbundið
hvernig fólk bregst við aðstæðum og
það er eins og strákarnir rísi frekar
upp,“ segir Hafsteinn en bætir við
að það sé erfiðara fyrir stelpur að

LIFSINS
ð Hf ILBRIpÐUM
LIFSSTIL
standa sig illa í skóla en stráka. „Það
er eins og það sé litið niður á stelpu
sem lætur illa og á við hegðunarörð-
ugleika að stríða. Það er litið öðru-
vísi á hana en strák sem hegðar sér
á sama hátt. Það er allt í lagi að vera
strákur sem er óþekkur og kannski
sendur heim úr skólanum. En að
vera stelpa í sömu stöðu er miklu erf-
iðara," segir Hafsteinn.
Hann segir þó fráleitt að beina
spjótunum alltaf að krökkunum.
„Það er verið að tala um að krakk-
arnir séu eitthvað að klikka. Fólk
spyr hvernig standi á því að strákar
komi verr út úr prófum og PISA-
könnunum og fer þá að bera saman
stráka og stelpur sem hópa. En
málið er bara að það er kerfið sem
er vitlaust og hentar ekki öllum. Það
er ekkert að krökkkunum, heldur
kerfinu.“
Námið erofeinhæft
Hafsteinn segir sína skoðun vera
að bóknám sé óeðlilega stór hluti af
skólastarfinu. „Ég hef verið að skoða
starfið í skólanum og þá kemur í ljós
að bóknám er u.þ.b. 70% af náminu
en íþróttir, listir og verknám 30%.
Bóknámið eykst svo á kostnað þess
síðarnefnda eftir því sem krakk-
arnir verða eldri. Mín skoðun er sú
að þetta er of einhæft starf og vinna
nemendanna er of einhæf. Þar fyrir
utan hafa nemendurnir ekkert val
um hvort þeir eru í þessari vinnu
eða ekki og hafa ekkert um starf sitt
að segja. Það er lítill sveigjanleiki og
þá auðvitað fer einhverjum að leið-
ast,“ segir Hafsteinn.
„Ef ég spyr krakka á unglingsaldri
hvernig þeim líki að vera í skólanum
segja þau mörg að þeim finnist
frekar leiðinlegt. En þegar þau hafi
byrjað í skóla hafi verið æðislega
skemmtilegt. Allir krakkar hlakka
til að byrja í skóla en sumir verða
fyrir vonbrigðum mjög fljótlega
vegna þess að þeir eru að fá í hend-
urnar verkefni sem þeir ráða ekki
við. Ég heyri það alveg á krökkunum
að þau vilja meiri fjölbreytni. Samt
er tilhneigingin hjá okkur alltaf að
auka bóknámið. Þegar farið er að
nálgast samræmdu prófin er allt
bóknámið keyrt inn vegna þess að
prófin sem gilda sem aðgöngumiði
í framhaldsskóla eru öll bókleg.
Þá verða auðvitað allir að standa
sig vegna þess að það er svo mikill
fjöldi í hverjum árgangi að það er
slegist um að komast að í framhalds-
skólum. Það er alveg skelfilegt að
fyrirbæri eins og samræmdu prófin
og inntökuskilyrði í framhaldsskóla
séu farin að stýra alveg skólastarf-
inu og knýja það til að auka áherslur
á bóknámið,“ segir Hafsteinn.
Hann segir að vel megi minnka
vægi bóknámsins og gera það
áhugaverðara.
„Fyrir samræmt próf í íslensku í
10. bekk eru málfræði og stafsetning
50% á meðan bókmenntir og ritun,
hinir skapandi þættir námsgrein-
arinnar, eru 50%. Það er legið yfir
þessum leiðinlegu þáttum íslensk-
unnar. Það er verið að leggja áherslu
á og eyða tíma í hluti sem eru algjör-
lega tilgangslausir fyrir mörgum
krökkum. Eg er sjálfur með háskóla-
próf í íslensku og það er kannski fínt
fyrir mig að vita um germynd, hætti,
setningagreiningu og hvort að sögn
er persónuleg eða ópersónuleg. En
það er ástæðulaust að vera að troða
þessu upp á alla krakkana því fæst
eiga þau eftir að nýta sér þetta. Ég
spyr bara þurfa allir að kunna þetta?
Það ætti miklu heldur að leggja meiri
áherslu á að þjálfa notkun málsins -
að skrifa og tala.“
Allir eiga að geta verið ánægðir
Hafsteinn telur enga ástæðu til
að óttast að grunnskólarnir skili
af sér slakari nemendum verði
vægi iþrótta- og listgreina aukið á
kostnað bóknámsins og fjölbreytni
aukin. „Við hljótum að vilja leggja
fyrir krakkana gagnleg verkefni sem
eru hæfilega ögrandi en viðráðanleg
í stað þess að leggja fyrir þau verk-
efni sem þau ráða ekki við og gefast
upp á. Þannig fáum við miklu betri
einstaklinga út úr skólakerfinu en
núna. Ég held að við hljótum að geta
skoðað námsgreinarnar og ákveðið
að það sé einhver kjarni sem allir
þurfi að kunna en um annað megi
vera val,“ segir Hafsteinn.
„Eins og staðan er í dag er verið
að kenna öllum það sama og margir
eru á hverjum degi að glíma við verk-
efni sem þeir ráða ekki við. Krakkar
leggja af stað í vinnuna sína að
morgni vitandi að þeir muni ekki
geta gert það sem ætlast er til, verk-
efnin sem þeim er ætlað að leysa séu
svo þung að þeir ráði ekki við þau.
Þannig er náttúrulega bara verið að
brjóta niður einstaklinga. Að mínu
mati er hægt að byggja alla einstak-
linga upp á hverjum einasta degi og
það eigum við að vera að gera,“ segir
Hafsteinn.
Hann telur vel raunhæft að allir
nemendur geti verið ánægðir í skól-
anum. „Ef við lítum á skólann sem
vinnustað og miðum við okkur sjálf
þá viljum við fá að ráða einhverju
um okkar vinnu, við viljum að hún
sé fjölbreytt og að andinn sé góður.
Ég held að þetta sé nákvæmlega eins
með krakkana. Skólastarfið þarf að
vera fjölbreytt og það þarf að vera
meira val og sveigjanleiki. Það þurfa
ekki allir að fara í gegnum sama
kerfið."
bjorn@bladid.net
„ Allir krakkar hlakka til að byrja í skóla en sumir verða fyrir vonbrigðum fljótt vegna
þess að þeir eru að fá 1 hendurnar verkefni sem þeir ráða ekki viðsegir Hafsteinn.
v
j