blaðið - 28.06.2006, Blaðsíða 16

24 I FJÖLSKYLDAN
MIÐVIKUDAGUR 28. JÚNÍ 2006 blaðiö
Myndmálið talar öðru
máli en tungumálið
Listmeðferð (art therapy) hefur
hjálpað þúsundum að ná tökum á
þunglyndi, yfirstíga kynferðislegt
ofbeldi eða vinna á öðrum vanda.
Myndræn tjáning gerir listmeðferð
sérstaka þar sem myndmálið talar
öðru máli en tungumálið. Táknmál
þess opnar því aðrar víddir í innri
veruleika mannsins. Næstu daga
verður haldin norræn listmeðferð-
arráðstefna (art therapy) í Kennara-
háskóla íslands. Yfirskrift ráðstefn-
unnar er: Listmeðferð og lífsrýmið,
Áhrif myndsköpunar á heilastarf-
semina, þar sem einblínt verður á
taugavísindi og listmeðferð.
Ráðstefna á 10 ára fresti
Ráðstefnan stendur frá 29. júní
-1. júlí og fyrirlesarar eru allir list-
meðferðafræðingar sem munu
fjalla um listmeðferð frá ýmsum
sjónarhornum í máli og myndum.
Ráðstefnan er opin öllum sem hafa
áhuga á að fá innsýn í listmeðferð
og það má segja að þetta sé einstakt
tækifæri því ráðstefna sem þessi
hefur verið haldin á 10 ára fresti á ís-
landi. Fyrsta norræna listmeðferðar-
ráðstefnan var haldin á íslandi árið
1975. Síðan þá hefur ráðstefnan verið
haldin á tveggja ára fresti í einu af
Norðurlöndunum.
Helmingsafsláttur fyrir námsmenn
Þegar litið er á fyrirlesarana má sjá
að þar er glæsilegur hópur listmeð-
ferðarfræðinga, hver á sínu sérsviði.
Pauline McGee, Skotlandi, sérhæfir
sig í áföllum, sérstaklega kynferð-
islegu ofbeldi gagnvart börnum.
Anita Forsell, Svíþjóð, er verkefna-
stjóri á dagdeild fyrir fólk með
áunninn heilaskaða og hún leggur
áherslu á ný viðhorf í endurhæfingu.
Kerry Kruk frá Bandaríkjunum
mun kynna rannsókn sína á heila-
starfsemi á meðan á myndsköpun
stendur. Noah Hass-Cohen frá
Bandaríkjunum kemur til með að
fjalla um framfarir í taugavísindum
og tenginguna við listmeðferð.
Daniela Seeskari frá Finnland mun
fjalla um rannsóknir í listmeðferð
og taugaþroskaröskun. Ráðstefnan
fer fram á ensku og námsmenn fá
helmingsafslátt af ráðstefnugjaldi.
Skráning og frekari upplýsingar um
ráðstefnuna og dagskrá hennar má
finna á www.iceart.org
Logandi kvöl: Mynd eftir unga konu sem var að fást við tilfinningar sínar tveimur árum eftir
að hún komst út úr vímuefnaneyslu og vændi.
Listmeðferð nálgast hlutina
frá öðru sjónarhorni
Listmeðferð er tiltölulega ungt
meðferðarform á íslandi en
hefur vakið athygli. í listmeðferð
er myndsköpun notuð til að
vinna úr tilfinningareynslu
eins og áföllum. Meðferðin
getur verið áhrifarík þar sem
kafað er í undirmeðvitund fólks.
Listmeðferð hentar börnum oft
sérstaklega vel þar sem þau hafa
ekki sömu forsendur og fullorðið
fólk til að lýsa tilfinningum
sínum og skoðunum í orðum.
íris Ingvarsdóttir er menntaður
listmeðferðafræðingur og hún
féllst á að fræða Blaðið um hvað
listmeðferð er og af hverju hún sé
eins áhrifarík og hún er.
Listmeðferð byggir á því að nota
myndsköpun sem tjáningarleið
í meðferð. Sálfræðingar beita
viðtalsmeðferð þar sem þeir nota
orð. Fólk hefur tilhneigingu til að
forðast að tala um það sem er því
erfitt tilfinningalega. Myndsköpun
virkjar aðrar heilastöðvar og nær
miklu dýpra í undirmeðvitund
fólks. Þannig fást upplýsingar sem
tengjast frekar tilfinningaþáttum
sem geta verið viðkvæmir." Iris
segir að þetta snúist þó ekki um
að það sé auðveldara að vinna í
myndsköpun en að tala um hlutina.
Hins vegar snúist listmeðferð frekar
um að nálgast vandamálið frá öðru
sjónarhorni. „Listmeðferð getur
verið áhrifarík leið með börnum af
því börn skilja hlutina út frá öðrum
forsendum en fullorðna fólkið.
Þau setjast ekki niður og ræða um
hugsanir sínar og tilfinningar."
Lífsakkeri fyrir sum börn
Samkvæmt írisi geyma börn sem
verða fyrir áföllum minningar sínar
um áfallið. Heilinn geymir það sem
viðkomandi upplifir sem myndir.
Ef áfallið verður fyrir málþroska þá
hafa börnin ekki orð yfir það sem
hefur gerst. „Ein leið til að ná í þær
minningar getur verið í gegnum
myndsköpun. Eftir að hafa verið
með mörg börn í meðferð finn ég
það greinilega að listmeðferð er
hálfgert lífsakkeri fyrir sum börnin.
Það er svo margt sem hvílir á þeim
og mörg þeirra sýna sterka þörf
fyrir að mæta í þessa tíma og fá að
tjá sig. Þannig geta þau unnið úr
því sem þau hafa gengið í gegnum.“
Listmeðferðin getur líka verið
gagnleg hjá fullorðnu fólki og íris
segir að meðferðin sé einmitt talin
áhrifarík vegna þeirrar staðreyndar
að orð séu oft ritskoðuð. „Það sem
hefur komið í ljós er að fólk segir eitt
en síðan getur myndverk speglað
allt aðra þætti hjá manneskjunni og
gefið aðra sýn á það sem hún er að
vinna úr.“
Örugg leiðtilaðtjá sig
Að verða fyrir áfalli getur verið
yfirþyrmandi lífsreynsla auk þess
sem henni getur fylgt skömm. „Það
getur verið erfitt að tala um áfallið
en það er hægt að tjá sig um það
sem gerist innra með sér í gegnum
myndsköpunina. Um leið verður til
ákveðin fjarlægð á það sem verið er
að glíma við. Það er oft auðveldara
að tala um það sem maður sér heldur
en að tala beint frá sjálfum sér. Það er
galdurinn í þessu. Myndmálið sýnir
það sem fólk glímir við á annan
hátt heldur en orðið. Bæði getur
myndverkið sjálft speglað það sem er
að gerast innra með manneskjunni
en myndverkið getur líka verið brú
yfir í að tala um hlutina," segir Iris
og bætir við að listmeðferð getur því
virkað sem örugg leið til að tjá sig.
Ekki nauðsynlegt að
kunna að teikna
íris segir að þeir sem leiti til
hennar þurfi ekkert endilega að
kunna að teikna, mála eða vinna
í leir. Hver og einn er að skapa út
frá sínum forsendum. „Mitt starf
sem listmeðferðarfræðingur er að
hjálpa einstaklingnum að finna
þá leið sem hentar honum best og
spegla það sem hann er að gera. Ég
skapa öruggar aðstæður og byggi
upp traust og tengsl við mína
skjólstæðinga. Fullorðið fólk sem
ekki hefur teiknað eða málað í mörg
ár getur átt erfitt með að byrja á því.
Þeim er hjálpað að feta sig áfram og
gera tilraunir. Venjulega er unnið
þannig að fólk fær frelsi til að setja
í myndverk upplifanir sínar og
hugsanir. Stundum auðveldar það að
fá ákveðið þema til að vinna út frá.“
Ný sýn opnast
,Fólk getur einungis skapað út frá
sjálfu sér. Það sem einstaklingur
hefur reynt, þekkir og upplifað
speglast í myndunum. Þegar teiknað
er, málað eða unnið með leir er
verið að vinna með ólík efni og þá
er líka verið að virkja mismunandi
hluta heilans,“ segir íris og áréttar
að munur sé þar á. „Til dæmis er
teikningin frekar vitsmunalegt
ferli en þegar unnið er með liti og
málningu flæðir meira sem kallar
fram sterkari tilfinningaviðbrögð
Leirinn er mjög líkamlegur og það
að móta í leir er mjög líkamlegt ferli
sem virðist kalla fram enn dýpri
tilfinningar. Listmeðferð getur tekið
sinn tíma, sérstaklega ef verið er að
vinna úr erfiðri reynslu sem fólk
hefur lent í. Smátt og smátt púslast
lífsreynslan saman. Það getur virkað
eins og það opnist einhver ný sýn.“
svanhvit@bladid. net
BARNAVAGNAR
HJÁ OKKUR FÁIÐ ÞIÐ MIKIÐ ÚRVÁL AF KERRUM OG VÖGNUM