blaðið - 13.09.2007, Qupperneq 16

%
sadr
KOLLAOGKULTURINN
kolbrun@bladid.net
Það eru tvær aðferðir til að komast auð-
veldlega í gegnum lífið: að trúa öilu eða
efast um allt. Báðar aðferðirnar koma í
veg fyrir að við hugsum.
Alfred Korzybski
Saga áhrifa-
mikillar konu
Komin er út hjá bókaútgáf-
unni Veröld bókin Frjáls eftir
Ayaan Hirsi
Ali. í bókinni
segir sómalski
flóttamaðurinn
Ayaan Hirsi Ali
sögu sína frá
því að hún ólst
upp í Sómalíu,
Eþíópíu, Keníu og Sádi-Arabíu,
flúði til Hollands þar sem hún
varð þingmaður og leitaði
loks skjóls í Bandaríkjunum
undan ofsóknum múslíma. Ali
er ein umtalaðasta og dáðasta
kona veraldar nú um stundir.
Um árabil hefur hún neyðst
til að fara huldu höfði en lífi
hennar hefur margsinnis verið
ógnað. Hún er vöktuð allan
sólarhringinn og ferðast um
í brynvörðum bílum. En þótt
líf hennar sé stöðugt i hættu,
faðir hennar hafi afneitað
henni og fjölskyldan útilokað
hana þá lætur hún ekki þagga
niður í sér og berst ótrauð fyrir
réttindum kvenna. Vikuritið
Time útnefndi Ayaan Hirsi Ali
meðal eitt hundrað áhrifa-
mestu einstaklinga samtímans
árið 2005. Ali er gestur Bók-
menntahátíðar í Reykjavík.
Árni Snævarr þýddi bókina.
METSOLULISTI
(slenskar bækur
1. Leyndarmálið Rhonda Byrne
2. Þú ert það sem þú hugsar L1
Guðjón Bergmann
3. Spænsk íslensk orðabók - ný
Mál og menning
4. Viltu vinna milljarð? - kilja
Vikas Swarup
5. Lost in lceland - ensk
Sigurgeir Sigurjónsson
6. Flugdrekahlauparinn - kilja
Khaled Hosseini
7. Made in lceland - ensk
Sigurgeir Sigurjónsson
8. Límmiðabók Latibær leikhús
Sögur
9. Ensk orðabók - gul
Orðabókaútgáfan
10. íslensk dönsk / Oönsk íslensk
vasaorðabók
Mál og menning
Listinn er gerður út frá sölu í Pennanum
Eymundsson og Bókabúð Máls og
menningar dagana 04.09 - 10.09.
LISTI
Erlendar bækur
1. The Secret
Rhonda Byrne
2. The Innocent Man
John Grisham
3. Harry Potter & the Deathly Hallows
J.K. Rowling
4. Diary of a Bad Year
J.M. Coetzee
5. The Right Attitude to Rain
Alexander McCall Smith
6. The Moomin Book 1
Tove Jansson
7. Next
Michael Crichton
8. The Afghan
Frederick Forsyth
9. Anybody Out There?
Marian Keyes
10. Icepick
Þórdís Claessen
Listinn er gerður út frá sölu í Pennanum
Eymundsson og Bókabúð Máls og
menníngar dagana 04.09 - 10.09.
AFMÆLII DAG
Arnold Schönberg tónskáld,
1874
Claudette Colbert leikkona,
1905
Clara Schuman píanóleikari og
tónskáld, 1819
Stórmerk ævisaga Maós er komin út í íslenskri þýðingu
Saga um valdasýki
og grimmd
Ólafur Teitur Guðnason,
sem hefur þýtt ævisögu
Jung Chang og Jon Halli-
day um Maó, segir verkið
kollvarpa fyrri hugmynd-
um manna um valdatíð
Maó og hvaða mann
hann hafði að geyma.
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@bladid.net
„Það sem er merkilegast við þessa
miklu ævisögu eru þær upplýs-
ingar sem koma fram í henni og
kollvarpa algerlega mörgum fyrri
hugmyndum manna um Maó, valda-
tíð hans, hvernig hann braust til
valda og hvaða mann hann hafði
að geyma,“ segir Ólafur Teitur
Guðnason, blaðamaður og þýðandi
bókarinnar Maó - sagan sem aldrei
var sögð eftir Jung Chang og Jon
Halliday.
„Églas til gamans hvað stendur í ís-
lensku alfræðiorðabókinni um Maó
og helstu „afreksverk” hans og þá
rann það betur upp fyrir mér hvað
fessi nýja bók er merkilegt framlag.
alfræðiorðabókinni er dregin upp
sú mynd af honum, sem er ótrúlega
lífseig, að hann hafi verið fremur
velviljaður en gert mistök og misst
ástandið út úr höndunum, meira af
klaufaskap en illgirni. Jung Chang
og eiginmaður hennar sýna okkur
hins vegar fram á að Maó var bæði
valdasjúkur, grimmur og miskunn-
arlaus, ekkert síður en Stalín og
Hitler, og hafði reyndar miklu fleiri
mannslíf á samviskunni en þeir
báðir.
Það er líka merkilegt hvað þau
lögðu óhemjumikla vinnu í bókina.
Hún var rúmlega 10 ár i smíðum
og á þessum tíma tókst höfund-
unum að ná tali af hreint ótrúlegum
fjölda fólks sem hafði afskipti af
Maó, bæði erlendum stjórnmála-
mönnum og diplómötum hvaðan-
æva úr heiminum og líka miklum
fjölda kínverskra samstarfsmanna
hans og ættingja. Á einum stað þar
sem Maó hafði lengi bækistöðvar
fundu þau son konu sem þvoði fyrir
Maó. Á öðrum stað, þar sem komm-
únistar unnu fræknustu hetjudáð
sína í borgarastyrjöldinni sam-
Ólafur Teitur „Jung Chang og
eiginmaður hennar sýna okkur hins
vegar fram á að Maó var bæði valda-
sjúkur, grimmur og miskunnarlaus,
ekkert síður en Stalín og Hitler, og
hafði reyndar miklu fleiri mannslíf á
samviskunni en þeir báðir."
BÓKIN
Ævisagan kom fyrst út í Bret-
^ landi í júní 2005 og komst
á metsölulista þar í landi.
Jung Chang hefur áður skrif-
að metsölubókina Villtir
svanir. Eiginmaður hennar,
Jon Halliday, er breskur
sagnfræðingur.
►
►
Bókin er bönnuð í Kína.
Jung Chang og Jon Halliday
árita bókina um Maó í Bóka-
búð Máls og menningar á
Laugavegi næstkomandi
laugardag kl. 11.00.
kvæmt goðsögninni sem flokkur-
inn hefur búið til, fundu þau níræða
konu sem mundi eftir atburðinum
og sagði að þarna hefði varla verið
hleypt af einu einasta skoti.
Átakanlegar eru auðvitað upplýs-
ingarnar um mestu hungursneyð
20. aldar sem varð í stóra stökkinu
fram á við, þar sem tugir milljóna
manna sultu í hel svo að Maó gæti
borgað Rússum fyrir tækniaðstoð
með korni og öðrum matvælum.
Ótrúlegt er að lesa um hvernig hann
fór með sína nánustu, ekki síst eig-
inkonur sínar. Valdabarátta hans
við kollega sína í flokknum er reyf-
arakennd og áform hans um að ná
heimsyfirráðummeðkjarnorkustyrj-
öld við vesturveldin voru skuggaleg
og mögnuð. Ætli við megum ekki
þakka fyrir að honum tókst aldrei
að verða sér úti um eldflaugar til að
skjóta kjarnorkusprengjum.”
Erfitt að sannreyna heimildir
Bókin hefur vakið gríðarlega at-
hygli og fengið afar góða dóma. Ein-
hverjir hafa þó gagnrýnt höfundana
fyrir að draga upp of dökka mynd af
Maó og sömu gagnrýnendur segja
heimildavinnu ábótavant. Um þessa
gagnrýni segir Ólafur Teitur:
„Bókin hefur almennt fengið af-
burðagóða dóma en hjá sumum
hefur hún vissulega vakið hörð við-
brögð. Það sem ég hef séð af gagn-
rýni á heimildavinnu lýtur að því
að í sumum tilfellum sé erfitt að
sannreyna heimildirnar, en ég held
að það helgist að einhverju leyti af
því að höfundarnir gátu ekki gefið
upp nöfn allra viðmælenda með
hliðsjón af öryggi þeirra. Skráðar
heimildir í heimildaskránni skipta
hundruðum og það er skilmerkilega
vísað til þeirra í 70 blaðsíðna tilvís-
anaskrá, þannig að ég held að bókin
standist nú flestar kröfur sem al-
mennt eru gerðar í þessum efnum
og vel það.
Það er hins vegar staðreynd að
sumum, ekki bara í Kína heldur
einnig á Vesturlöndum, virðist ekki
vera sérlega umhugað um að Maó sé
afhjúpaður með þessum hætti. Fyrir
um það bil ári sá ég langt viðtal við
Jung Chang á BBC um bókina. Spyr-
illinn var ekki með eina einustu
spurningu um þær nýju upplýsingar
sem koma fram í bókinni, en spurði
hins vegar trekk í trekk hvort Maó
hefði nú ekki gert margt gott! Þetta
var dálítið sérkennilegt.”
Lærdómsrík glíma
Bókin er rúmlega 800 síður og
þegar Ólafur Teitur er spurður hvort
ekki hafi verið erfitt að þýða hana
segir hann: „Það var alla vega sein-
legra en ég bjóst við og oftar en einu
sinni velti ég fyrir mér einni setn-
ingu klukkutímum saman. Hugsun
sem virðist við fyrstu sýn ofurein-
falt að orða á íslensku getur reynst
mjög snúin þegar reynt er við hana.
En þetta er óhemjuskemmtileg og
lærdómsrík glíma. Og ekki spillir
fyrir að afraksturinn kemur fram
í þessu samanþjappaða og áþreifan-
lega formi sem bókin er.”
MENNINGARMOLINN
Fæðing frægs
barnabókahöfundar
Á þessum degi árið 1916 fæddist einn merk-
asti barnabókahöfundur 20. aldar, Roald Dahl.
Hann ólst upp í Wales og var á unga aldri
sendur í heimavistarskóla. 111 meðferð þar hafði
djúpstæð áhrif á hann og bækur hans fjalla iðu-
lega um grimmd og hefnd. Dahl skrifaði nítján
barnabækur og allmargar þeirra hafa verið
þýddar á íslensku. Þar má nefna Kalla og súkku-
laðiverksmiðjuna og Mathildu. Hann skrifaði
einnig fyrir fullorðna og naut þar vinsælda
fyrir hrollvekjukenndar smásögur. Hann skrif-
aði nokkur kvikmyndahandrit, þar á meðal að
James Bond-myndinni You Only Live Twice
og söngvamyndinni Chitty Chitty Bang Bang.
Hann kvæntist leikkonunni Patriciu Neal árið
1953 og þau eignuðust fjórar dætur. Þau skildu
eftir stormasamt hjónaband árið 1883 eftir að
Neal komst að ástarsambandi hans og bestu
vinkonu sinnar, sem Dahl kvæntist síðar. Hann
lést árið 1990.
Patricia Neal og Roald Dahl