Bændablaðið - 27.02.2007, Blaðsíða 10

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. febrúar 200710
Jón Bjarnason alþingismaður skrif-
ar grein í Bændablaðið nýverið þar
sem hann gerir að umtalsefni frum-
varp um virkjunarréttindi Lands-
virkjunar á Þjórsársvæðinu og
raforkuverð til almennings og fyr-
irtækja. Ég ætla ekki að taka neina
afstöðu varðandi þjóðlendumál í
þessum skrifum en hlýt að benda á
staðreyndir málsins.
Þegar Landsvirkjun var stofnuð
af ríkinu og Reykjavíkurborg árið
1965 lögðu báðir aðilar inn eignir
sem stofnfé. Báðir aðilar í samein-
ingu Sogsvirkjun og ríkið þess utan
vatnsréttindi við Þjórsá sem það
hafði eignast frá Títanfélaginu á
sínum tíma; en eins og vitað er þá
hafði það félag keypt vatnsréttindi
við Þjórsá á fyrri hluta síðustu ald-
ar. Alla tíð síðan Landsvirkjun var
stofnuð hefur verið litið á þessi
vatnsréttindi sem eign Landsvirkj-
unar og þau skráð þannig í bækur
félagsins.
Það á að standa við gerða
samninga
Nú kemur Jón Bjarnason og segir
að það skipti ekki máli hvort þessi
eign sé skráð hjá Landsvirkjun eða
ríkið eigi hana vegna þess að ríkið
eigi Landsvirkjun að fullu! Hvað
er Jón að segja með þessu? Er það
hans skoðun að ríkið þurfi ekki að
standa við gerða samninga við eig-
in fyrirtæki eða stofnanir? Það er
sem ég sjái að Jón hafi verið þess-
arar skoðunar þegar hann með mikl-
um myndarbrag var staðarhaldari
á Hólum í Hjaltadal. Illa þekki ég
Jón ef svo hefur verið. Auðvitað er
það svo að ríkið verður að standa
við gerða samninga hver sem á í
hlut. Á þessum eignarhlut byggðust
eignahlutföll Landsvirkjunar meðan
fyrirtækið var einnig í eigu Reykja-
víkurborgar og Akureyrarbæjar og
þessi eign er tilgreind í samningum
við banka um lánsfjármögnun svo
eitthvað sé nefnt. Um þetta mál
hljóta að gilda nákvæmlega sömu
rök og t.d. um land sem ríkið hefur
afsalað til bænda og nú standa deil-
ur um vegna krafna sem byggja á
lögunum um þjóðlendur.
Er verið að greiða niður orku
til stóriðju?
Í greininni gerir Jón raforkuverð
að umtalsefni og segir: ,,Almenn-
ir raforkunotendur og fyrirtækin í
landinu greiða niður raforkuverð til
stóriðju.“ Þessi setning er eins og
stef í allri umræðu um orkumál hjá
hópi stjórnmálamanna. Við skulum
skoða þetta aðeins nánar. Hvernig
má þetta vera? Nú stefnir í að 80%
af allri framleiddri raforku sé flutt
úr landi í formi sölu til orkufreks
iðnaðar. Það liggur einnig fyrir að
almennt orkuverð á Íslandi er fylli-
lega samkeppnisfært við það sem
gerist annarsstaðar í Evrópu. Hvern-
ig má það þá vera að þessi agnarlitli
innanlandsmarkaður, um hundrað-
þúsund heimili og nokkur þúsund
fyrirtæki, geti greitt niður fjórum
sinnum meiri orku en þau eru að
nota? Hvaðan koma fjármunirnir
til þess? Ef fullyrðing Jóns stæðist
væri hægt að gefa orkuna á innan-
landsmarkaðinn ef stóriðjunni væri
ekki til að dreifa!
Breyting á raforkuverði
frá Landsvirkjun
Varðandi fullyrðingu um hækkað
verð á raforku víða um land vil ég
einungis segja eftirfarandi: Heild-
söluverð frá Landsvirkjun á innan-
landsmarkað, reiknað sem heild-
artekjur á móti heildarmagni, var
0,2% lægra á árinu 2006 heldur en
það var 2005 en í upphafi þess árs
tóku ný raforkulög gildi. Flutningur
á vegum Landsnets, dótturfyritækis
Landsvirkjunar hefur á sama tíma
hækkað um 8,4%. Flutningurinn
er um fjórðungur af heildsöluverð-
inu á afhendingarstöðum Landsnets
þannig að samkvæmt þessu er heild-
arhækkun á heildsöluverði með
flutningi rúm 2% á þessu tímabili
meðan verðlagsvístalan hækkaði
um 11%. Með þetta í huga er enn-
þá fráleitara að tala um millifærslu
til stóriðjunnar. Heildarhækkanir
umfram það sem hér er nefnt eru
því alfarið á vegum annarra aðila
og koma viðskiptum Landsvirkjun-
ar með orku til stóriðju ekkert við.
Þróun raforkuverðs
á landsbyggðinni
Í þessu samhengi er vert að nefna
að löggjafinn ákvað með nýju raf-
orkulögunum að millifærslur á
milli einstakra kaupenda með verð-
lagningu raforku væru ekki heim-
ilar; þar með talið sérstakar niður-
greiðslur Landsvirkjunar til húshit-
unar. Allar niðurgreiðslur verða því
hér eftir að koma frá ríkinu. Þetta
þýðir að orkuverð er að hækka á
einhverjum sem nutu slíkra milli-
færslna en væntanlega að lækka
hjá öðrum. Samkvæmt heimasíðu
RARIK hefur verð til almenns not-
anda á sölusvæði þess fyrirtækis
lækkað bæði í þéttbýli og dreifbýli
á milli árana 2004 og 2006 reiknað
á föstu verðlagi. Hitt er ljóst að þeir
sem t.d. eru að kaupa rafmagn til
hitunar umfram 40.000 kW-stunda
hámarkið á niðurgreiðslunum, s.s.
aðilar í ferðaþjónustu sem hafa
ekki aðgang að hitaveitu, eru að
borga meira í dag en áður og að raf-
magn eftir markmælingu sem marg-
ir bændur nota er lítillega hærra nú
en það var 2004; en í heildina hef-
ur raforka frá RARIK lækkað frá
2004. Samkvæmt núgildandi lög-
um er það hlutverk ríkisstjórnar og
Alþingis að ákveða upphæð á niður-
greiðslum á raforku og stilla þær
af á þann hátt að allir geti bærilega
við unað; það er ekki á nokkurn hátt
í höndum raforkufyrirtækjanna.
Þau geta hins vegar með markaðs-
lausnum beint raforkuviðskiptum
einstakra aðila í þann farveg sem
hentar hverjum og einum best og
þannig komið til móts við misjafn-
ar þarfir viðskiptamanna sinna.
Hinn 1. janúar 2005 tóku gildi lög
sem höfðu í för með sér umtals-
verðar breytingar á skipan raforku-
mála í landinu. Lögin kveða meðal
annars á um aðskilnað dreifingar
og orkusölu orkufyrirtækja með
það að markmiði að stuðla að jöfn-
un kostnaðar við dreifingu raforku
til almennra notenda.
Dreifiveitur skiptu upp reikning-
um sínum til notenda á milli flutn-
ings og dreifingar annars vegar og
raforkusölu hins vegar.
Samkvæmt lögunum er ekki
lengur leyfilegt að selja rafmagn
á mismunandi verði eftir því til
hvers það er notað, heldur aðeins
hvernig og hvenær það er notað.
Hver er reynslan?
Nú þegar þetta nýja kerfi er búið
að vera í gildi í rúm tvö ár er ekki
úr vegi að kanna hvernig það hef-
ur reynst í raun. Hefur það stuðlað
að jöfnun á raforkukostnaði hins
almenna notanda?
Í skýrslu Orkustofnunar til iðn-
aðarráðuneytisins að loknu fyrsta
rekstrarári hins nýja fyrirkomu-
lags, segir meðal annars: „Ljóst
var frá upphafi að húshitunarkostn-
aður myndi hækka töluvert nema
til kæmu auknar niðurgreiðslur.“
Þessi orð skýrsluhöfunda komu
undirrituðum talsvert á óvart því
á meðan lagafrumvarpið var til
umræðu og meðferðar í iðnaðar-
nefnd Alþingis var ávallt talað um
að breytingarnar myndu lítil sem
engin áhrif hafa til hækkunar á hús-
hitunarkostnaði.
Allt að 60 prósenta hækkun
Staðreyndirnar blasa hins vegar
við nú þegar reynsla er komin á
nýja kerfið. Þá kemur nefnilega í
ljós að sums staðar, og þá sérstak-
lega í dreifbýli, hefur húshitunar-
kostnaður hækkað um allt að 60%,
eins og dæmi sanna sem mér hafa
verið send.
Þrátt fyrir að þessar hækkanir
liggi skjalfestar fyrir hefur Valgerð-
ur Sverrisdóttir, fyrrverandi iðn-
aðarráðherra, sem flutti þetta mál
á sínum tíma, barið hausnum við
stein og ekkert kannast við þess-
ar hækkanir. Hún hefur sagt þetta
byrjunarörðugleika sem jafnast
muni út þegar fram líði stundir.
Kaldar kveðjur Framsóknar
Undirritaður hefur margoft tekið
þetta mál til umræðu á Alþingi og
bent á þessar miklu hækkanir enda
þær studdar fjölda dæma frá „fórn-
arlömbum“ iðnaðarráðherra Fram-
sóknarflokksins. Það má eiginlega
með sanni segja að þetta hafi í orðs-
ins fyllstu merkingu verið kaldar
kveðjur framsóknarmanna til íbúa
dreifbýlisins.
En eins og áður segir hafa ráð-
herrar og sumir þingmenn Fram-
sóknar ávallt borið brigður á þessar
hækkanir. Sama má reyndar segja
um þingmenn Sjálfstæðisflokks,
sem auðvitað bera jafnmikla
ábyrgð á þessu máli. Þeir hafa að
vísu haldið sig til hlés; vilja ekki
ræða málið og reyna heldur ekki
að verja það. Það segir auðvitað
sína sögu, bæði um þá sjálfa svo
og málstaðinn og málið í heild
sinni.
Hækkanir eru staðreynd
Fjölmargir aðilar og samtök eins
og fjórðungssamtök sveitarfélaga
hafa margsinnis ályktað um þetta
mál og krafist aðgerða til að draga
úr þessum ósanngjörnu hækkun-
um húshitunarkostnaðar hjá fólki
í dreifbýli.
Til að taka af öll tvímæli um
staðreyndir málsins skal gripið nið-
ur í skýrslu Orkustofnunar þar sem
meðal annars segir um verðhækk-
anir á raforku í dreifbýli:
„Verð fyrir almenna heimilis-
notkun hækkaði hjá Vestfirðingum
í dreifbýli um 24 %.“
„Líkanreikningar fyrir aflkaup
gefa 16,3% hækkun hjá Vestfirð-
ingum í dreifbýli.“
Og svo rúsínan í pylsuendan-
um: „Vegna breytinga á töxtunum,
niðurfellingar og sameiningar, geta
einstakir notendur fengið á sig tölu-
verða hækkun.“
Rangar og villandi upplýsingar
Þessi orð skýrsluhöfunda hafa sann-
arlega gengið eftir eins og dæmin
sanna og allir þingmenn lands-
byggðarinnar hafa örugglega feng-
ið að heyra og sjá. Eins og áður
segir hef ég fengið gögn í hendur
sem sýna allt að 60% hækkun hjá
einstaka notendum.
Þetta var örugglega ekki ætlun-
in með lögunum og okkur sem sát-
um í iðnaðarnefnd var aldrei sagt
að svona gæti farið.
Það er svo allt annar kapítuli
hvað varðar upplýsingar og gögn
til okkar þingmanna frá ráðuneyt-
um; í þessu máli voru þau gögn
mjög villandi og beinlínis röng,
svo ekki sé meira sagt að sinni.
Nýi formaðurinn skilaði auðu
Í ljósi þess sem segir í skýrslu Orku-
stofnunar um hið nýja fyrirkomu-
lag raforkumála, að ljóst hafi verið
frá upphafi að húshitunarkostnað-
ur myndi hækka töluvert nema til
kæmu auknar niðurgreiðslur, tók
ég þetta mál upp í fyrirspurnatíma
á Alþingi nú nýlega. Þar spurði ég
nýjan formann Framsóknarflokks-
ins, sem jafnframt er iðnaðarráð-
herra, hvað hann og ríkisstjórnin
ætluðu að gera í þessum efnum í
fjárlögum næsta árs.
Ástæðan var sú að í fjárlögum
er ekki gert ráð fyrir neinum við-
bótarfjármunum í niðurgreiðslur á
húshitunarkostnaði.
Það er skemmst frá því að segja
að formaður Framsóknarflokks-
ins skilaði auðu og sagði að verið
væri að skoða þetta mál í ráðuneyti
sínu.
Ríkisstjórnin ætlar því greini-
lega að sitja aðgerðalaus og láta
almenning í dreifbýli áfram bera
þessar miklu verðhækkanir. Þær
gilda því áfram hinar „köldu kveðj-
ur ríkisstjórnarflokkanna“ til íbúa
landsbyggðarinnar sem mega búa
við allt að 60% hækkun á húshitun-
arkostnaði hjá sér.
Í þessari grein hefur aðeins ver-
ið fjallað um raforkuhækkun hjá
almenningi; svipaðar sögur má
segja af ýmiss konar atvinnustarf-
semi í dreifbýli, t.d. ferðaþjónustu-
bændum.
Staðreyndir um raforkuverð í dreifbýli
Kristján Möller
Alþingismaður Samfylkingarinnar í NA-
kjördæmi
klm@althingi.is
Orkumál
Undirritaður hefur margoft
tekið þetta mál til umræðu
á Alþingi og bent á þessar
miklu hækkanir enda þær
studdar fjölda dæma frá
„fórnarlömbum“ iðnaðarráð-
herra Framsóknarflokksins.
Það má eiginlega með sanni
segja að þetta hafi í orðsins
fyllstu merkingu verið kaldar
kveðjur framsóknarmanna til
íbúa dreifbýlisins.
Í upphafi vil lýsa ánægju minni yfir
efnismiklu og góðu Bændablaði sem
örugglega skilar miklu til lesenda.
Í 21. tbl Bændablaðsins 2006
er að finna fyrirsögn að grein sem
hljóðar svo „Banki hinna fátæku í
Bangladesh hlýtur friðarverðlaun
Nóbels“. Þar er minnt á mikilvægi
þess að gefa fólki tækifæri á að
njóta ávaxtanna af eigin starfi og
til að takast á við vandamálin verði
fólkið sjálft að taka til hendinni.
Það hafi verið meginhlutverk þessa
banka að auðvelda þeim fátækustu
að nálgast fjármagn á viðráðanleg-
um kjörum til að efla sig og sína
starfsemi.
Þessi hugmyndafræði virðist lít-
ið koma við sögu hér á landi í því
viðskiptaumhverfi sem íslensku
bankarnir starfa. Þar er græðgin
ráðandi og verslun með „verðbréf“
sífellt vaxandi. Er endalaust hægt
að telja fólki trú um að þau hafi
gildi í sjálfu sér? Verðmæti fyrir-
tækja á „pappírum“ eykst ár frá ári,
engin raunveruleg aukning á starf-
semi þessara sömu fyrirtækja.
Annað mál sem mikið hefur
verið í umræðunni hér á landi und-
anfarna mánuði er matvælaverðið,
meðal annars í Bændablaðinu. Á
ekki núverandi skipulag búvöru-
framleiðslunnar sinn þátt í háum
framleiðslukostnaði? Hvað með
kaup og sölu á kvóta; hvar kemur
sá liður fram nema í hærri fram-
leiðslukostnaði og þá hærra vöru-
verði vörunnar? Jafnframt eru þessi
kaup oft fjármögnuð með lánum
úr íslenska bankakerfinu sem auk
mjög hárra útlánavaxta býr við gull-
tryggingu verðtryggingar? Græðg-
in er söm við sig!
Guðni Runólfsson
Túngötu 6
Kirkjubæjarklaustri
Hvers virði eru „bréf“?
Þjóðlendur og raforkuverð
– Jóni Bjarnasyni svarað
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
Stjórnarformaður Landsvirkjunar
johannes@lv.is
Þjóðlendumál
Á fundi stjórnar Sambands sveit-
arfélaga á Norðurlandi vestra
(SSNV) sem haldinn var 19. febrú-
ar sl. var rætt um skýrslu Byggða-
stofnunar og Hagfræðistofnunar
Háskóla Íslands um Hagvöxt
landshluta. Í skýrslunni kemur
m.a. fram að á tímabilinu 1998-
2004 dregst framleiðsla í lands-
hlutanum verulega saman og að
sama skapi er meðaltals hagvöxt-
ur neikvæður um 6%. Þau miklu
umsvif sem orðið hafa í flestum
öðrum landshlutum hafa ekki
náð til Norðurlands vestra og er
niðurstaðan mjög afgerandi. Í
ljósi þessa gerir stjórn SSNV eft-
irfarandi bókun:
Stjórn SSNV skorar á stjórn-
völd að grípa til sértækra aðgerða
svo hægt verði að sporna við þeirri
alvarlegu þróun sem er að eiga sér
stað í landshlutanum. Leggur stjórn-
in m.a. til að fjármunir til atvinnu-
þróunar, væntanlegra vaxtar- og
menningarsamninga, rannsókna,
skóla, mennta- og menningarmála
verði stórauknir. Auk þess hvetur
stjórnin enn frekar til þess að fleiri
opinber störf og verkefni verði flutt
til landshlutans. Fjölbreytt og öfl-
ugt atvinnulíf eru forsendur þess
að byggð geti eflst á Norðurlandi
vestra. Stjórn SSNV og sveitarfé-
lög á Norðurlandi vestra lýsa yfir
fullum vilja til samstarfs við stjórn-
völd í þeirri viðleitni að bæta stöðu
landshlutans.
Norðurland vestra situr eftir
www.bondi.is