Bændablaðið - 27.02.2007, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Þriðjudagur 27. febrúar 200720
Gamla bögglageymslan, sem
stendur við Kaupvangsstræti 6,
hefur sett mikinn svip á Gilið,
og þar með bæjarmynd Akureyr-
ar, í heila öld. Húsið var byggt
sem sláturhús árið 1907 en auk
þess var þar meðal annars rekið
mjólkurbú, bögglageymsla, versl-
un og fleira. Líkt og önnur hús í
Gilinu var það byggt í kringum
starfsemi KEA og hefur alla tíð
verið í eigu félagsins.
Nú hefur verið ákveðið að ráðast
í endurbyggingu hússins sem stað-
ið hefur autt um langan tíma og var
nú nýlega undirritaður samningur
á milli eiganda hússins og Friðriks
V. um uppbyggingu þess og leigu
til 10 ára.Við endurbætur á húsinu
verður horft til þess að útlitið verði
sem næst því upprunalega, en í
heildina verður gólfflötur hússins
um 462 fermetrar.
Áhersla á hráefni af svæðinu
„Eigendur Friðriks V. hafa staðið
framarlega í kynningu á norðlensku
hráefni og norðlenskri matargerð
og það er því ánægjulegt að þeir
taki þátt í þessu verkefni með okk-
ur,“ segir Halldór Jóhannsson,
framkvæmdastjóri KEA. Hann
bendir jafnframt á að í Gilinu hafi
KEA byggt upp flestar ef ekki allar
grunneiningar sínar í matvinnslu og
umhverfið allt sé því órjúfanlegur
hluti af sögu KEA og norðlenskrar
matvinnslu.
Eigendur Friðriks V., sem hafa
rekið staðinn í sex ár, stefna á að
opna í nýjum húsakynnum í sum-
ar. Friðrik segir að hugmyndin sé
að starfsemin verði fjölbreyttari en
verið hefur en að sérstaðan verði
áfram sú sama, þ.e. áhersla á hrá-
efni af svæðinu. Auk þess að efla
starfsemi veitingastaðarins er hug-
myndin að opna sælkeraverslun í
húsinu þar sem áherslur verða með
svipuðum hætti, það er á norðlenskt
hráefni s.s. ferskan fisk og fleira.
Aldargamalt sláturhús verður nýtískulegur veit-
ingastaður í hjarta Akureyrar
Gömlu bögglageymslunni
komið í upprunalegt horf
„Spá um þróun veðurfars á
Íslandi á 21. öld bendir til að
daggráðum muni fjölga töluvert
og að undir lok aldarinnar muni
þær verða svo margir að bygg nái
nær ávallt fullum þroska og að í
góðu ári geti hveiti einnig orðið
fullþroska,“ segir Haraldur Ólafs-
son veðurfræðingur, en hann hélt
erindi á Fræðaþingi landbúnaðar-
ins um líklega þróun veðurfars á
Íslandi með tilliti til ræktunar.
Haraldur vann ásamt Áslaugu
Helgadóttur, Landbúnaðarháskól-
anum, Aðalsteini Sigurgeirssyni,
Skógrækt ríkisins, Jónatan Her-
mannssyni, Landbúnaðarháskólan-
um og Ólafi Rögnvaldssyni, Reikni-
stofu í veðurfræði að rannsókn þar
sem skoðuð voru nokkur atriði
varðandi líklega þróun veðurfars á
Íslandi í framtíðinni með sérstöku
tilliti til kornræktar og var sjónum
m.a. beint að samhengi vetrar-
og sumarhita í mælingum allt frá
öndverðri 19. öld. Hitaspár voru
reiknaðar með sérhönnuðu bresku
líkani og reynt var að herma lofts-
lag áranna 1961 til 1990 og síðan
reiknað fram í tímann miðað við
ákveðna útblásturssviðsmynd.
Vaxtartímabil korns lengist
Haraldur og félagar komust að
því að hugsanlega myndi veðurfar
þróast með þeim hætti hér á landi
á næstu hundrað árum eða svo að
það hlýni að meðaltali um 3 gráð-
ur, sú hlýnun hefði þau áhrif að
fyrr myndi vora og að sama skapi
hausta seinna en nú er. Fram kom
í erindi Haraldar á Fræðaþinginu
að vaxtartími gæti þannig hafist
nálægt 20. apríl og hann næði allt
fram til 10. október. Þessi hlýnun
sem lengdi íslenska sumarið umtals-
vert hefði í för með sér að vaxtar-
tímabil korns lengist til muna og
því telur Haraldur að líklegt sé að
bygg nái að þroskast langflest ár,
en ekki sé sama vissa upp á teningn-
um varðandi hveiti.
Haraldur segir að reynsla undan-
farinna áratuga sýni að í slæmum
árum leggist fleiri en einn þáttur
veðráttu gjarnan á eitt við að spilla
fyrir kornrækt. Vetrarhörkur valdi
miklum jarðklaka sem geti valdið
því að sáning dregst fram eftir vori.
Kalt sumar gefi svo slakan eða jafn-
vel engan þroska. „Þegar litið er til
langs tíma má af athugunum glöggt
sjá að mjög köld sumur verða í
langflestum tilvikum aðeins ef und-
anfarinn vetur hefur verið kaldur.
Eins verða flest heitustu sumurin í
kjölfar vetra sem eru um eða yfir
meðallagi heitir,“ segir Haraldur.
Harður vetur verður ekki vísbend-
ing um kalt sumar
Hann bendir á að ef einungis er
horft til 30 hlýjustu áranna, verði
ekki séð neitt samhengi af þessu
tagi í mælingum og í þeim rann-
sóknum sem hann og fleiri gerðu á
líklegri þróun veðurfars sé ekki að
sjá neitt samhengi á milli vetrar- og
sumarhita sama árs. Harður vetur
þurfi því alls ekki að gefa vísbend-
ingu um kalt sumar, en veðurgögn
hér á landi hafa sýnt fram á að svo
hafi í eina tíð verið. Kaldur vetur
jók líkur á að sumarið yrði að sama
skapi fremur svalt. Í framtíðarveður-
farinu rofnar þetta samband en það
skiptir afar miklu máli varðandi
alla ræktun.
Haraldur tekur fram að yfirleitt
séu fleiri en einn þáttur að verki t.d.
þegar kornuppskera fer forgörðum.
Sáning hefjist seinna að loknum
köldum vetri, vegna klaka í jörðu
og ef sumarið verði einnig kalt
aukist líkur á að uppskera verði í
rýrara lagi. Tilviljun muni í fram-
tíðinni fremur ráða hvort köldum
vetri fylgi kalt sumar, en í rannsókn
Haraldar kemur fram að spá um
líklegt veðurfar á næstu árum gefi
til kynna að vegna næturfrosta og
hvassviðra muni vaxtartími ekki
lengjast fram á haustið í samræmi
við aukinn meðalhita. „Líklegt er
að í framtíðinni verði harðgerðu
korni hlutfallslega meiri hætta búin
af hvassviðrum en frosti ef borið er
saman við núverandi veðurfar,“ seg-
ir Haraldur. MÞÞ
Haraldur Ólafsson veðurfræðingur um líklega
þróun veðurfars
Líkur á að bygg muni
ávallt ná fullum þroska
Matís ohf. er matvælarann-
sóknafyrirtæki sem stofnað var
um áramót. Sjöfn Sigurgísla-
dóttir, forstjóri fyrirtækisins,
segir að það ætli sér að stórefla
matvælarannsóknir og auka
enn frekar samstarf við háskóla
og fyrirtæki hér á landi sem
erlendis.
Í Matís sameinast starfsemi
fjögurra stofnana; Rannsókna-
stofnunar fiskiðnaðarins, Mat-
vælarannsókna á Keldnaholti,
Rannsóknastofu Umhverfisstofn-
unar og líftæknifyrirtækisins Pro-
karia. Markmið fyrirtækisins er
að efla samkeppnishæfni íslenskr-
ar matvælaframleiðslu, stuðla að
hollustu og öryggi í matvælaiðn-
aði, stunda öflugt rannsóknar- og
þróunarstarf og efla samstarf við
háskóla og fyrirtæki.
Sjöfn Sigurgísladóttir segir að
starfsmenn séu um 95 talsins en
starfsemin fari fram víða um land.
Tvær starfsstöðvar eru í Reykja-
vík, við Skúlagötu og Gylfaflöt,
og einnig eru starfsstöðvar á
vegum fyrirtækisins í Vestmanna-
eyjum, á Ísafirði, Akureyri, Nes-
kaupstað, Höfn og Patreksfirði.
Ríflega 60% starfseminnar fer
fram í Reykjavík.
„Við sjáum fram á að geta
stóreflt matvælarannsóknir, t.d. á
fiski, kjöti og mjólk. Hingað til
hafa slíkar rannsóknir farið fram
á aðskildum stöðum en eru nú
komnar undir einn hatt. Rannsókn-
ir á þessum matvælum eiga margt
sameiginlegt og með einu félagi,
þar sem margvísleg þekking er til
staðar, verða rannsóknir öflugri
og markvissari,“ segir Sjöfn.
Hún segir að til standi að efla
rannsóknir enn frekar og eins sé
mikið lagt upp úr samstarfi við
háskóla og fyrirtæki í atvinnulíf-
inu. „Það verður auðveldara að
koma slíku samstarfi á með stærri
einingu,“ segir Sjöfn. „Við telj-
um að okkar starf skili sér best
þannig,“ bætir hún við en bendir
einnig á að á vegum fyrirtækisins
séu að störfum fjöldi doktors- og
meistaranema, sem vinni að sín-
um rannsóknum innan veggja fyr-
irtækisins.
Nýsköpun og öryggi matvæla
Sjöfn nefnir að áhersla Matís sé
einkum tvenns konar. „Við leggj-
um mikla áherslu á nýsköpun og
hún tengist hinum fjölmörgu fag-
sviðum sem við störfum á, bæði
á sviði landbúnaðar- og sjávaraf-
urða. Mikið hefur verið um rann-
sóknir á þessum sviðum en með
því að færa þau saman undir einn
hatt sjáum við fram á að geta
lært hvert af öðru,“ segir hún.
Þá nefnir hún að fyrirtækið muni
einnig leggja áherslu á öryggi
og heilnæmi matvæla. „Það
skiptir heilmiklu máli fyrir þess-
ar atvinnugreinar að geta boðið
upp á heilnæmar afurðir, að sýna
fram á sjálfbæra þróun og rekjan-
leika matvæla. Þetta skiptir bæði
íslenska neytendur máli, sem og
einnig þegar kemur að vöruþróun
og markaðsmálum matvælafyrir-
tækja.“
Hún segir að Matís búi yfir
geysimiklum upplýsingum á
mörgum sviðum hvað varðar mat-
væli og matvælarannsóknir og
standi því vel að vígi, t.d. ef upp
koma umræður um innihald vara,
svo sem oft gerist.
Aukið geymsluþol vöru með
nýrri tækni
Ný kælitækni er á meðal verk-
efna sem unnið er að innan Mat-
ís um þessar mundir, bæði hvað
varðar kjöt og fisk. „Þessar vörur
hafa ákveðið geymsluþol, en ver-
ið er að skoða hvernig gæðum
þeirra verði best við haldið, t.d.
þegar verið er að flytja þær út.
Það skiptir máli að kæla vörurnar
ekki of hratt og þær þarf að með-
höndla á ákveðinn hátt.“
Þá nefnir Sjöfn að nú hafi þeim
áfanga verið náð innan sjávarút-
vegsins að unnt sé að rekja hvaða
tiltekinn bátur veiddi fiskinn og
á hvaða veiðisvæði. Hugmyndir
eru uppi um svipaðan rekjanleika
innan landbúnaðargeirans og seg-
ir Sjöfn um spennandi verkefni
að ræða. „Það væri hægt að beita
sömu tækni hvað landbúnaðar-
afurðir varðar ef áhugi er fyrir
hendi, en á þeim vettvangi skipt-
ir samvinna miklu máli. Ef hún
er ekki fyrir hendi verður kerfið
ekki tekið í notkun,“ segir hún.
„Við getum sýnt fram á að gæði
og hollusta íslenskra matvæla eru
mikil og í því felast ótal tækifæri,
t.d. hvað varðar markaðssetningu
á búvörum.“
Einnig er unnið að ýmsum
verkefnum á sviði líf- og erfða-
tækni á vegum fyrirtækisins og
það veitir margvíslega þjónustu,
t.d. fyrir landbúnaðarsamtök, en
þar má nefna sem dæmi sýnatök-
ur. Jafnframt er verið að þróa
nýja tækni á sviði fiskeldis og
þannig mætti lengi telja. „Það eru
mörg spennandi verkefni í gangi
og við erum því afar bjartsýn
fyrir hönd matvælarannsókna á
Íslandi,“ segir Sjöfn.
MÞÞ
Fjórar stofnanir á vegum ríkisins hafa
sameinast í Matís
Markmiðið að efla
matvælarannsóknir
Haraldur Ólafsson veðurfræðingur.
Bögglageymslan í Kaupvangs-
stræti var byggð fyrir 100 árum,
fyrst sem sláturhús. Nú hefur hús-
ið verið fært í upprunalegt horf og
þangað mun veitingastðurinn Frið-
rik V. flytja næsta sumar. Á mynd-
inni eru hjónin Friðrik V. og Arn-
rún Magnúsdóttir, sem munu reka
staðinn, en á milli þeirra er Halldór
Jóhannsson, framkvæmdastjóri
KEA.