Bændablaðið - 04.11.2008, Page 19

19 Bændablaðið | þriðjudagur 4. nóvember 2008
Þegar áburðarverð hækkar er um
tvennt að ræða. Annað hvort reyn-
ir maður að finna ódýrari áburð
eða reynir að nýta enn betur en
áður þann áburð sem keyptur er.
Það er ánægjulegt að sjá að
Húnvetningar eru að reyna hið fyrr-
nefnda og vonandi gengur það dæmi
upp, en verður varla að veruleika fyrr
en eftir einhver ár. Á meðan er að
þrauka þorrann og góuna og vanda
áburðarnotkun eins og kostur er.
Endurmenntun Landbúnaðarhá-
skóla Íslands og Ráðunautaþjónusta
Húnaþings og Stranda standa að
námskeiði þann 26. nóvember á
Laugarbakka, þar sem fjallað verð-
ur um áburðarmál frá sem flestum
hliðum:
● Hvernig er áburðarþörf metin?
● Hvernig á að túlka jarðvegs- og
heyefnagreiningar og hvernig
mætum við ætlaðri þörf með bú-
fjáráburði og tilbúnum áburði?
● Hvaða efnamagn er í búfjár-
áburði og hvernig nýtast áburð-
arefnin?
● Úr hverju er tilbúinn áburður
gerður, skiptir leysanleiki fos-
fórs og hlutfall ammoníum og
nítrats einhverju máli?
● Er raunverulegur „gæðamunur“
á einkorna og fjölkorna áburði?
● Hvað um hörku áburðarkorn-
anna og leysanleika?
● Hvað ræður dreifigæðum?
● Er alltaf til blanda sem passar
og hvað þá?
Hin hliðin á peningnum er hvaða
plöntur eru ræktaðar, er í rauninni
eitthvert val um túngrös, eru belg-
jurtir vænlegur kostur? Og hvað
um grænfóður, þar er úrvalið mikið,
bæði margar tegundir og stofnar.
Hvað segja rannsóknir og reynsla
okkur um eiginleika þessara tegunda
og stofna og hvernig getum við nýtt
okkur þessa eiginleika?
Leiðbeinandi á námskeiðinu
verður Ríkharð Brynjólfsson, próf-
essor við LbhÍ, en allar upplýsingar
um námskeiðið og skráningar má
finna á heimasíðu skólans www.
lbhi.is undir stök námskeið eða
með sendingu um netfangið endur-
menntun@lbhi.is.
Öðru hvoru heyrir maður af nátt-
úrulegum lækningaráðum dýra og
manna og má þá einu gilda hvort
um er að ræða inntöku ýmissa elix-
íra, eins og stundum er sagt, þ.e.
samsuðu ýmissa efna og jurtaseyðis
af öllum gerðum, eða þá breytingar
á samsetningu almenns fæðis.
Í öðru lagi eru náttúrulegar lækn-
ingar sem byggjast aðallega á breytt-
um lífsstíl, hreyfingu og ástundun
heilbrigðs lífernis almennt.
Það er auðvitað misjafnt hvað menn
kjósa að kalla heilbrigt líferni.
Frakkar fullyrða t.d. að hjarta- og
kransæðasjúkdómum megi fækka
með reglulegri neyslu rauðvíns,
þ.e. að með því að drekka 1-2 rauð-
vínsglös á dag megi menn reikna
með því að standa síður uppi með
það einn daginn, eða öllu heldur
að steinliggja með það einn góðan
veðurdag, að hjartað er að gefast
upp vegna æðaþrengsla.
Þessa speki nýti ég mér að sjálf-
sögðu reglulega, þegar ég kem heim
með rauðvínsflösku undir hendinni
og konunni finnst frekar stutt síðan
síðast þegar ég birtist vopnaður
rauðvíni með sömu rökum.
En hvað um það. Ég hef margsinn-
is í starfi mínu heyrt af tilraunum
og góðum ásetningi bænda við að
lækna kýr af allskyns kvillum, s.s.
júgurbólgu, lystarleysi og doða, eða
losa þær við hildir, með sk. náttúru-
legum aðferðum og hjálp ýmissa
efna sem ekki flokkast undir hefð-
bundin lyf á borð við fúkkalyf.
Auðvitað gengur þetta upp og
niður; sumir eru vissir um góðan
árangur og nefna auðskiljanleg
dæmi því til staðfestingar. Svo eru
aðrir sem gefa skít í slíkar kúnstir,
reyna e.t.v. einu sinni og verði ekki
vart bata er að þeirra mati fullreynd
sú aðferðin.
Það er ekki mitt að dæma um gagn-
semi slíkra aðferða, en þó er ljóst
að ýmsar þær aðferðir og efni sem
notuð eru verða seint talin skepn-
um til skaða. Það sem raunar gæti
skaðað í þessu tilfelli er ef viðkom-
andi bóndi kallar ekki til dýralækni,
þegar einsýnt er að aðferðin dugar
ekki og skepnan er e.t.v. farin að
líða fyrir það að of seint er kallað
á aðstoð dýralæknisins. En ég vil
trúa því að bændur séu skynsamari
en svo að þetta sé vandamál.
Rakst á forvitnilega bók á dög-
unum, sem er kveikjan að þessum
háspekilegu hugrenningum mínum
um óhefðbundar lækningar. Hún
heitir Læknisdómar alþýðunnar
og er eftir bandarískan lækni sem
hellti sér út í rannsóknir á ýmsum
undarlegum kenningum.
Hann er þess fullviss eftir margar
og merkilegar tilraunir að eplaedik
sé kraftaverkameðal og svo mikið
fjallar hann um gagnsemi þess við
allskyns sjúdómum að maður fer
að halda að á næstu blaðsíðu nefni
hann dæmi um mann sem reis upp
frá dauðum eftir að hellt var ofan í
hann eplaediki.
Hann nefnir fjölmörg dæmi um
góðan árangur júgurbólgulækninga
með eplaediki og þegar ég las þetta
mundi ég eftir því að hafa á árum
áður heyrt af því að Húnvetningar
voru að fikta með eplaedik við
júgurbólgu og væri nú fróðlegt að
heyra af reynslu þeirra.
Nú kannski hlæja Húnvetningar
og segja: „Er maðurinn að upp-
götva þetta fyrst núna?“
En, sem sé; rauðvín og eplaedik
í kreppunni. Verst að rauðvínið
er dýrara en edikið og svo skal ég
hundur heita ef ég skipti úr rauð-
víni í eplaedik.
Líf og starf
Kristján Gunnarsson
mjólkureftirlitsmaður
HEYRT Í SVEITINNI
Bændasamtök Íslands hófu nú á
dögunum, námskeiðaröð í naut-
griparækt sem skipulögð er í
samvinnu við búnaðarsambönd
og Endurmenntunardeild Land-
búnaðarháskóla Íslands.
Um er að ræða tveggja daga
námskeið sem opið er öllum kúa-
bændum og er þátttakendum að
kostnaðarlausu. Á fyrra degi nám-
skeiðsins er farið í nýja skýrslu-
haldskerfið HUPPU og NorFor
fóðurmatskerfið kynnt fyrir bænd-
um. Það eru þær Berglind Ósk
Óðinsdóttir og Gunnfríður Elín
Hreiðarsdóttir, fóður- og nautgripa-
ráðunautar hjá Bændasamtökum
Íslands sem hafa umsjón með þess-
um hluta námskeiðsins.
Seinni dagur námskeiðsins, sem
alla jafna er haldinn 3-6 vikum
eftir þann fyrri, fjallar um kynbóta-
starfið þar sem komið verður inn
á þætti eins og ræktun og kynbæt-
ur, frjósemi nautgripa og þjónustu
nautastöðvar BÍ. Sá hluti er í hönd-
um þeirra Magnúsar B. Jónssonar
nautgriparæktarráðunauts og Svein-
björns Eyjólfssonar forstöðumanns
Nautastöðvarinnar.
Fystu námskeiðin í námskeiða-
röðinni voru haldin í Eyjafirði og
Suður-Þingeyjarsýslu 20. og 21.
október síðastliðinn og í Skagafirði
þann 27. október. Óhætt er segja að
móttökur bænda á Norðurlandi hafi
verið afbragðsgóðar og fór þátttaka
á fyrsta námskeiðinu á Akureyri
langt fram úr áætlun þar sem yfir 40
kúabændur mættu til leiks. Þurfti á
síðustu stundu að færa námskeiðið í
stærra húsnæði vegna mikillar þátt-
töku. Þingeyingar og Skagfirðingar
gáfu svo nágrönnum sínum lítið
eftir, í Suður-Þingeyjarsýslu sóttu
17 bændur námsekiðið sem haldið
var á Narfastöðum og í Skagafirði
voru rúmlega 20 þátttakendur á
þessum fyrri degi námskeiðsins.
Leiðbeinendur voru að vonum
ánægðir með mikinn áhuga norð-
lenskra kúabænda og ekki síður
þá miklu og góðu vinnu sem naut-
griparæktarráðunautar heima í hér-
aði hafa lagt í undirbúning nám-
skeiðanna.
Í allt er áætlað að halda 12
tveggja daga námskeið um allt
land enda er markmiðið að gera
sem flestum kúabændum fært að
sækja námskeiðin sem næst sínu
heimili. Staðsetning námskeið-
anna er í höndum búnaðarsam-
banda á hverju svæði fyrir sig og á
stóru búnaðarsambandssvæðunum
tveimur, Vesturlandi og Suðurlandi,
hafa verið skipulögð 3-4 námskeið
á hvoru svæði enda fer þar saman
mikil landfræðileg stærð og fjöldi
kúabænda.
Hringferð þeirra Berglindar og
Gunnfríðar stendur nú yfir. Í gær
var haldið námskeið í Dalabúð og
í dag, 4. nóvember, á Blönduósi.
Þar næst liggur leiðin í Austur-
Skaftafellssýslu þann 10. nóvember
og þaðan áfram um Suðurland.
Hringferð þeirra Magnúsar og
Sveinbjarnar hefst 12. nóvember í
Eyjafirði og Suður-Þingeyjarsýslu.
Við hvetjum kúabændur til þess
að kynna sér dagsetningar nám-
skeiðahaldsins í sínu heimahérði.
Hægt er að hafa samband við
ráðunauta búnaðarsambanda varð-
andi nánari upplýsingar eða hafa
samband beint við Ásdísi Helgu
Bjarnadóttur hjá endurmenntunar-
deild Landbúnaðarháskóla Íslands
í síma: 843 5302/433 5000 eða um
netfangið endurmenntun@lbhi.is
Frábær byrjun á nautgriparækt-
arnámskeiðum á Norðurlandi
Glaðbeittir þingeyskir kúabændur ásamt leiðbeinendunum Berglindi
(lengst til vinstri í fremstu röð) og Gunnfríði (nr. 4 frá vinstri í fremstu röð).
Fylgst með fróðlegum erindum á námskeiðinu í Eyjafirði.
Hverju á að sá – hvað á að bera á?
Mikill breytileiki er í fóðrun og
meðferð kálfa og kvígna á Íslandi
og víða er vaxtargetan vannýtt.
Margt bendir til að almennt sé
ekki verið að mæta þörfum kálfa
og kvígna í uppeldi. Einkum er
ójafnvægi í hlutföllum fóðurefna
áberandi. Þetta getur svo leitt
til þess að kvígur safni óhófleg-
um holdum, en stækki ekki sem
skyldi. Óhófleg holdsöfnun er
mjög óæskileg, sérstaklega á hinu
svokallaða „krítíska tímabili“ á
aldrinum 5-15 mánaða, þar sem
hún leiðir til fitusöfnunar í júgur
og lægri ævinytar. Gróffóður er
gjarnan of lágt í próteini til að
mæta þörfum. Hlutfall stein-
efna og vítamína í heimaöfluðu
fóðri er einnig mjög lágt miðað
við þarfir til vaxtar og eðlilegs
þroska gripanna.
Meðal burðaraldur hjá fyrsta
kálfs kvígum er nú rúmir 28 mán-
uðir. Samkvæmt hagfræðilegum
útreikningum er talið hagkvæmast
að kvígur beri 24 mánaða gaml-
ar. Það sem lagt er til grundvallar
þarna er einkum aukinn kostnaður
við húsnæði, viðhaldsfóður og
aukna vinnu.
Dæmi: Bóndi sem setur á 20
kvígukálfa á ári er með að jafnaði
40 gripi í uppeldi ef burðaraldur
er 24 mánuðir. Ef hins vegar burð-
araldur er 28 mánuðir er fjöldi
gripa að jafnaði 47 eða 7 gripum
fleira. Viðhaldsfóður fyrir 20 kvíg-
ur í 4 mánuði nemur um 10 þús.
fóðureiningum eða rúmlega 40
rúllum. Síðan má áætla hver kostn-
aðurinn er, en líklegt er að hann
sé um 500 þús. kr. á ári miðað við
þessar forsendur.
Endurmenntun Landbúnaðarhá-
skóla Íslands býður nú fram nám-
skeið fyrir bændur, sem hefur það
að markmiði að gefa markvissar
leiðbeiningar um helstu þætti er
varða uppeldi á kvígum til við-
halds kúastofninum. Farið verður
yfir fóðrun, aðbúnað og sjúkdóma-
varnir á mismunandi tímaskeiðum
í uppeldinu, undirbúning kvígunn-
ar fyrir burð og fóðrun kvígna á 1.
mjaltaskeiði. Rætt verður um leiðir
til að fullnýta vaxtargetu gripanna
miðað við burð um 24 mánaða
aldur. Fjallað verður um sumarbeit
kvígna í uppeldi. Farið verður yfir
aðferðir til að meta árangur upp-
eldisins á hverjum tíma.
Leiðbeinendur námskeiðsins
eru þeir Grétar Hrafn Harðarson
og Jóhannes Sveinbjörnsson, sér-
fræðingar hjá LbhÍ. Námskeiðið
fer fram fimmtudaginn 20. nóv-
ember næstkomandi að Reykjum í
Ölfusi, sjá nánar á www.lbhi.is eða
í símum 433 5000/433 5033.
Uppeldi og fóðrun
kvígna – Skiptir
hún máli?
Fjörðungar
buðu best
Þrjú tilboð bárust sveitarstjórn
Grýtubakkahrepps sem á dög-
unum auglýsti eftir tilboðum
í leigu á Hvammslandi, ofan
girðingar til rjúpnaveiða nú
í haust. Fjörðungar buðu 85
þúsund krónur, Loftur Jón
Árnason og Jón Þorsteinsson
buðu 62 þúsund krónur og
Ferðaþjónustubýlið Hléskógar
bauð 30 þúsund krónur.
Samþykkt var á fundi sveit-
arstjórnar í vikunni að ganga
til samninga við Fjörðunga um
leigu á landinu.
Málstofa um verkefnið „Orsakir kálfadauða“
Á árunum 2006-2007 var gerð viðamikil rannsókn á orsökum ung-
kálfadauða sem verið hefur viðvarandi vandamál í íslenskri naut-
griparækt. Að verkefninu stóðu sameiginlega Landbúnaðarhá-
skóli Íslands, Bændasamtök Íslands og Landbúnaðarstofnun (nú
Matvælastofnun). Þá var einnig samvinna við búnaðarsamböndin
á þeim svæðum sem rannsóknin náði til og einnig við Rannsókn-
arstöð Háskólans í meinafræði að Keldum um ákveðna verkþætti.
Rannsóknin var margþætt og fól í sér alls 6 undirverkefni.
Orsakir kálfadauða hjá fyrsts kálfs kvígum
Kálfadauði og áhrifaþættir fóðrunar
Áhrif verkunar á E-vítamín í heyi
Burðaratferli íslenskra kúa og smákálfadauði
Áhrif selenáburður í túnrækt og byggrækt
Áhrif erfðaþátta á kálfadauða
Þann 28. nóvember verður haldin málstofa þar sem meginnið-
urstöður rannsóknarinnar verða kynntar og þær síðan gefnar út í sér-
stöku riti frá Landbúnaðarháskóla Íslands. Á málstofunni verða haldin
sjö erindi sem öll fjalla um niðurstöður úr rannsókninni og auk þess
mun Dr. John Mee sérfræðingur frá Írlandi flytja yfirlitserindi um við-
fangsefnið en hann er þekktur fræðimaður á þessu sviði
Málstofan verður haldin í húsakynnum Bændahallarinnar og hefst
kl. 10 en lýkur kl. 16. Málstofan er öllum opin, þátttökugjald er kr.
3500 og greiðist við skráningu hjá Endurmenntun LbhÍ, í síma 433
5000/433 5033 eða um netfangið endurmenntun@lbhi.is Nauðsynlegt
er að skrá sig fyrir 26. nóvember.