Bændablaðið - 23.09.2010, Blaðsíða 18

2 | ÖRÆFANETIÐ
Aðdragandi þess að ljósleiðaranet er nú
komið á alla bæi í Öræfasveit og á Hala í
Suðursveit er orðinn all langur og leiðin að
þessu marki hefur ekki alltaf verið bein og
breið. Undanfarin ár hafa feðgarnir Knútur
og Ingólfur Bruun unnið ötullega að því að
þetta þjóðþrifamál gæti orðið að veruleika en
á bak við þá hefur verið órofa samstaða íbú-
anna í Öræfum. Þeir eru ekki í vafa um að
þessi samstaða réði úrslitum um þá byltingu
sem nú hefur orðið í fjarskiptamálum í
Öræfasveit.
„Ég held að við séum gott gengi ég og
Ingólfur. Ég er gamall nuddari og kjaftaskur
sem kann á kerfið á meðan hann hefur alla
tæknina á hraðbergi. Kerfiskallarnir, sem við
þurftum að eiga við, eru rosalega lunknir í að
smella á mann allskonar tæknimáli sem ég
skil lítið í. Það var þá sem drengurinn kom
inn og vissi um hvað málið snérist og gat
komið með réttu svörin,“ segir Knútur.
Byrjaði með þriggja fasa rafmagni
Ingólfur segir að upphaf málsins megi rekja
til þess þegar það spurðist út að RARIK
hyggðist leggja þriggja fasa rafmagn í
Öræfin en það hafði lengi verið baráttumál
íbúa í sveitinni. „Þegar pabbi sagði mér í
óspurðum fréttum árið 2006 að til stæði að
leggja þriggja fasa rafmagn um sveitina bað
ég hann að drífa sig sem fyrst austur og
reyna að fá RARIK til að plægja ljósleiðara
niður með jarðstrengnum því þá væri kom-
inn grundvöllur til að vinna að bættu ástandi
í gagnaflutnings- og fjarskiptamálum sveitar-
innar,“ segir Ingólfur. Eðli máls samkvæmt lá
beinast við að ræða málið fyrst við sveitar-
stjórnarmenn á Höfn í Hornafirði og sveitar-
stjórann, Hjalta Þór Vignisson því þeir fara
með stjórn sveitarfélagsins eftir að Öræfin
sameinuðust sveitarfélaginu Hornafirði.
Sveitarstjórnin tók strax vel í málið og þrýsti
á RARIK að leggja ljósleiðara með þriggja
fasa rafmagninu. „Þessi jákvæða afstaða
sveitarstjórnarmanna á Höfn bar árangur og
er einn af mörgum samverkandi þáttum sem
gerðu þetta mál að veruleika,“ segir Knútur.
Fjarskiptafélag stofnað
Ljósleiðarastrengur RARIK liggur frá Reyni-
völlum í austri að Skaftafelli í vestri og var
hugmynd RARIK að nýta hann fyrst og
fremst við að fjarstýra raforkukerfinu. En
þegar strengurinn var kominn voru næstu
skref að kanna áhuga Öræfinga á að fá net-
tengingu í gegnum ljósleiðarann og að leita
eftir samningum við RARIK um að bæir og
fyrirtæki í sveitinni fengju að tengjast ljós-
leiðaranum og nýta hann til gagnaflutninga.
„Það var strax mikil samstaða um þetta mál í
sveitinni og þegar ákveðið var að stofna Fjar-
skiptafélag Öræfinga til að vinna að fram-
gangi þess voru allir bæir með, sömuleiðis
þau fyrirtæki sem hér eru rekin og sjálft
sveitarfélagið,“ segir Knútur, sem er stjórnar-
formaður Fjarskiptafélagsins.
Lögfræðiálit snéri málinu
Knútur segir að þegar leitað var til RARIK hafi
Tryggvi Þór Haraldsson forstjóri strax verið
jákvæður en lögfræðingarnir hafi hins vegar
séð á þessu ýmis tormerki og óttast að það
stæðist ekki lög að hleypa Öræfingum með
gagnaveitu inn á strenginn. Til að komast yfir
þennan hjalla og flýta fyrir framgangi máls-
ins var leitað til Trausta Fannars Valssonar,
lektors við lagadeild Háskóla Íslands og hann
fenginn til að semja álit um málið. „Trausti
vann mjög vandaða lögfræðilega álitsgerð
sem snéri þessu máli algjörlega við og sýndi
fram á að það var vel hægt að gera þetta
innan ramma laganna. Í framhaldinu hófust
samningaviðræður sem lyktaði með því að
RARIK gerði við okkur samning sem heimilaði
okkur aðgang að strengnum,“ segir Knútur.
Hálfa milljón á hvert heimili
Þegar þessi niðurstaða lá fyrir var ekkert að
vanbúnaði að byrja lagningu heimtaugakerfis
á alla bæi og fyrirtæki í sveitinni. Ákveðið var
að bjóða íbúum á Hala í Suðursveit að vera
með og þáðu þeir það og sáu síðan sjálfir um
að leggja heimtaugar hjá sér. Gerður var
samningur við Fjarska, sem er fjarskiptafélag
í eigu Landsvirkjunar, um að annast tækni-
lega hlið málsins en Fjarski hafði verið RARIK
til aðstoðar við lagningu ljósleiðarans á
sínum tíma. „Með mikilli sjálfboðavinnu
heimamanna, sem sáu um að aðstoða verk-
taka við jarðvegsvinnu og að draga í rör, og
með því að semja við verktaka af svæðinu,
tókst okkur að lækka kostnað við lagningu
heimtauga verulega,“ segir Knútur. Hann
bætir því við að 7 milljóna króna styrkur frá
sveitarfélaginu til að kaupa streng hafi einnig
létt þeim róðurinn talsvert. Fjarskiptafélag
Öræfinga er án efa minnsta fjarskiptafélag
landsins en viðskiptavinir þess eru 45 að tölu
og hefur hvert heimili í sveitinni greitt 500
þúsund krónur í stofnkostnað fyrir að tengj-
ast ljósleiðaranum. Heildarkostnaður við
verkefnið nemur alls um 40 milljónum króna.
Samkeppnishömlur
En björninn var ekki unninn. Það var ekki nóg
að leggja heimtaugar um sveitirnar og tengj-
ast ljósleiðara RARIK milli Skaftafells og
Reynivalla til að gagnaflutningar gætu hafist.
Það þurfti líka að komast inn á megin hring-
tenginguna um landið, svokallaðan NATO
ljósleiðara.
Fjarskiptafélag Öræfinga hefur gert samn-
ing um gagnaflutninga við Vodafone, sem
eftir útboð fékk úthlutað einum af þremur
strengjum sem Varnarmálastofnun hafði í
NATO ljósleiðaranum. Fjarskiptafélagið Míla,
sem er með fimm strengi í þessum sama
ljósleiðara, hefur hins vegar komið í veg fyrir
að Vodafone geti tengst strengnum. Knútur
segir að fyrst hafi menn borið fyrir sig að
ekki væri búið að afhenda Vodafone streng-
inn formlega og að staðið hafi í stappi um
það mánuðum saman. Í vor skarst Össur
Skarphéðinsson, utanríkisráðherra og yfir-
maður Varnarmálastofnunar, í leikinn og
kom því til leiðar að gengið var frá formlegri
afhendingu utanríkisráðuneytisins á
strengnum til Vodafone. Þá loksins samþykkti
Míla að leigja Vodafone tímabundið flutn-
ingsgetu fyrir Fjarskiptafélag Öræfinga. Að
sögn Knúts þráast Míla hins vegar ennþá við
að veita Vodafone aðgang að strengnum í
gegnum tengistöðvar sem fyrirtækið ræður
yfir. „Ég tel þessa framkomu Mílu skýlaust
brot á samkeppnis- og fjarskiptalögum. Hér
eru menn eingöngu að verja einokunarstöðu
sína og að koma í veg fyrir að samkeppnis-
aðili geti nýtt aðstöðu sem honum hefur
verið úthlutað með löglegum hætti. Fram-
ganga þeirra hefur verið kærð til Póst- og
fjarskiptastofnunar og það er aðeins tíma-
spurning hvenær þeir verða að hleypa Voda-
fone að ljósleiðaranum,“ segir Knútur.
Hægt að hafa áhrif
Ingólfur segir ánægjulegt að hafa átt þátt í
að tryggja íbúum í Öræfum ljósleiðarasam-
band sem er jafn fullkomið og best gerist í
þéttbýlinu. „Mér hefur alltaf fundist þetta
mikið réttlætismál því ef það er eitthvað sem
skiptir máli fyrir fólk í hinum dreifðu
byggðum þá er það að vera í góðu netsam-
bandi,“ segir Ingólfur. Hann segir löngu tíma-
bært að hætta með skammtímalausnir í fjar-
skiptamálum dreifbýlisins. Árið 2001 hafi
ISDN átt að leysa vanda dreifbýlisins varð-
andi gagnaflutninga og þá hafi verið farið af
stað með úrelta tækni sem ekki var lengur
boðleg í þéttbýli en sem þótti engu að síður
nógu góð fyrir landsbyggðina.
Ingólfur segir að í dag eigi allir sem búa í
dreifbýli og sem þess óska að vera búnir að
fá Internettengingu sem er að lágmarki 2
Mbit/s. Þetta þýði að nú sé að gerast það
sama og árið 2001 að boðið er upp á
skammtímalausn sem muni úreldast fljótt.
„Það er kominn tími til að hætta að hugsa í
úreltum fortíðarlausnum í fjarskiptamálum
landsbyggðarinnar. Nú verða menn að hugsa
til framtíðar. Íslendingar lögðu mikið á sig
þegar lagður var sveitasími á flesta bæi í
landinu og síðar kom að því að lagður var
sjálfvirkur sími á alla bæi. Nú er tími ljós-
leiðarans kominn og tímabært að leggja
hann til allra lögbýla og fyrirtækja í dreifbýli
sem þess óska,“ segir Ingólfur.
Knútur segir að vinnan við þetta verkefni
hafi verið mikil en mjög ánægjuleg, ekki síst
vegna þess að hún komi samfélaginu öllu til
góða. Nú geti fólkið í sveitinni stundað fjar-
nám og rekið öll sín erindi á Netinu með
sama hætti og í þéttbýlinu. „Áður gat það
tekið hálftíma til klukkutíma að sinna ein-
földum viðskiptum í netbankanum en það er
sá veruleiki sem fjöldi fólks í hinum dreifðu
byggðum býr við víða um land. Í dag getum
við í Öræfasveit hins vegar afgreitt þessi
sömu viðskipti á 2-3 mínútum. Þá er ótalin sú
bylting sem orðið hefur í sjónvarpsmálum í
sveitinni þar sem móttökuskilyrði hafa verið
vægast sagt ömurleg. Mér finnst skipta máli
að þeir, sem búa við svipaðar aðstæður,
frétti af því sem hér hefur verið að gerast og
átti sig á að það er hægt að breyta þessu
ástandi en þá þurfa menn líka að standa
saman,“ segir Knútur Bruun.
Ef það er eitthvað sem skiptir
máli fyrir fólk í hinum dreifðu
byggðum þá er það að vera í
góðu netsambandi.
Órofa samstaða íbúanna réð úrslitum
Rætt við feðgana Knút og Ingólf Bruun
Feðgarnir Knútur og Ingólfur Bruun segja samstöðu heimamanna hafa ráðið úrslitum.
Öræfingar með
hraðasta netið
Netið sem tekið var í notkun í Öræfa-
sveit þann 3. september er hraðvirk-
asta ljósleiðaranet sem er í almanna-
notkun á Íslandi í dag. Netið byggist á
svokölluðum „Gigabit Industrial Ether-
net“ staðli, 1000 Mbit/s, sem er
gríðarleg breyting frá 128 Kbit/s ISDN
sambandi sem íbúar Öræfa voru með
áður.
Til samanburðar má geta þess að
samkvæmt stefnu stjórnvalda eiga
allir sem búa í dreifbýli að vera búnir
að fá að lágmarki 2 Mbit/s Internet-
tengingu fyrir lok ársins 2010. Hrað-
virkustu ljósleiðarasambönd, sem
notuð eru fyrir almenning á Íslandi í
dag, eru að hámarki 100 Mbit/s og
því er Öræfanetið 10 sinnum hraðvirk-
ara en það besta sem almenningi
býðst.
Auk mikils nethraða og símaþjón-
ustu geta Öræfingar nú valið úr 70
sjónvarpsstöðvum og leigt bíómyndir í
gegnum Öræfanetið.
Útgefandi: Fjarskiptafélag Öræfinga - Ábm.: Knútur Bruun - Umsjón og umbrot: Athygli ehf. - Ljósmyndir: Ragnar Th. Sigurðsson, Einar Rúnar Sigurðsson, Gunnar E. Kvaran o.fl. - Auglýsingar: Augljós miðlun ehf.- Prent un: Landsprent ehf. - Dreift með Bændablaðinu fimmtudaginn 23. september 2010