Bændablaðið - 02.02.2012, Síða 26

26 Bændablaðið | fimmtudagur 2. febrúar 2012
Utan úr heimi
Áhrif brennslu jarðefna
á hlýnun jarðar
Það var olíufélagið Philips sem
varð fyrst til þess að finna olíu-
lindir á landgrunni Noregs árið
1969. Nokkrum árum síðar ákvað
norska Stórþingið að fara hægt
í sakirnar við olíuvinnslu á land-
grunninu. Sú ákvörðun stóð ekki
lengi. Olíufélögin þrýstu á hraðari
vinnslu og norska ríkið féll fyrir
olíugróðanum. Umhyggjan fyrir
komandi kynslóðum hvarf eins og
dögg fyrir sólu og vonin um stundar-
gróða tók völdin. Sú stefna hefur
staðið allt til þessa.
Því meiri olíugróði, því betra. Á
hinn bóginn hafa sérfræðingar í veður-
farsmálum komist að þeirri niðurstöðu
að brennsla jarðefna, kola og olíu hafi
hækkað meðalhita á jörðinni og að það
sé lífkerfi hennar og tilveru mannsins
til óþurftar á marga vegu, svo sem með
því að þurrkasvæði stækka, sjávar-
borð hækkar o.fl. Alþjóðleg samtök
ríkja heims hafa haldið ráðstefnur til
að ná samkomulagi um viðbrögð en
það hefur skilað litlum árangri. Hvað
veldur?
Sérfræðingar í elstu sögu manns-
ins rekja sögu hans til Rift-dalarins í
Austur-Afríku fyrir um 150 þúsund
árum. Hinn gamli Adam, forfaðir
okkar, sá ekki langt fram fyrir sig. Þeir
einstaklingar, sem sýndu frumkvæði
og komust efnalega betur af en aðrir,
eignuðust fleiri afkomendur en hinir.
Þar gilti það einnig, eins og enn þann
dag í dag, að nota sér stundarhagnað,
þó að það dygði ekki þegar til lengdar
lét. Sem sigurvegarar stóðu uppi þeir
sem eignuðust flesta afkomendur.
Þeir settu mark sitt á þróunina meira
en þeir sem voru ánægðir með það líf
sem þeir lifðu, því að lífsánægjan er
erfðabundin.
Bandaríski mannfræðingurinn Jared
Diamond, sem rannsakað hefur sam-
félög manna á öllum þróunarstigum og
skrifað grundvallarrit um rannsóknir
sínar, hefur komist að þeirri niðurstöðu
að nútímafólk sé aðeins í litlu mæli
afkomendur víðsýnna villimanna, sem
lifðu í sátt og samlyndi við náttúruna.
Frumbyggjar og menningarsamfélög,
sem bjuggu yfir nægilegri tækni til
þess, stunduðu rányrkju á lífsgrund-
velli sínum og sköðuðu hann verulega.
Göfugar hugsjónir og trúarbrögð hafa
þó breytt sögunni. Nú á tímum eru
deilur útkljáðar í réttarsölum og ríki
reka utanríkisþjónustu til að hafa hemil
á hershöfðingjum. Við grípum inn í
þegar við verðum vör við það að skaði
er unninn á lífi fólks og samfélaginu.
Undantekningin er eigendur olíu-
félaganna, þar á meðal Statoil í Noregi.
Ráðgjafarfyrirtækið Econ Pöyry hefur
komist að þeirri niðurstöðu að olíulind-
ir og mörg verðmæt efni, sem unnin eru
úr jörðu, verði sífellt torfengnari og að
samkeppnin um þau muni aukast. Þessi
framtíðarsýn nær ekki inn á alþjóðlegar
ráðstefnur sem eiga að marka farsæla
framtíð fyrir lífsskilyrði á jörðinni,
svo sem varðandi það að hafa hemil
á hlýnum lofthjúpsins.
Þessi þróun verður ekki stöðvuð en
það er unnt að hægja á henni. Það er
arfleifð okkar og enginn lögfræðingur
getur hrósað sigri eftir að hafa mætt
náttúrunni í skiptaréttinum.
Nationen, 24. nóv. 2011,
grein eftir Erik Solheim, stytt.
Landbúnaðarframleiðsla Evrópu á árinu 2012:
Spáð stöðnun eða samdrætti
G-20 ríkjahópurinn sendi í fyrsta
sinn á síðasta ári frá sér skamm-
tímaspá um þróun landbúnaðar
og hráefnismarkaða á milli áranna
2011 og 2012. Búist er við að land-
búnaðarframleiðslan í Evrópu
ýmist standi í stað eða dragist
saman á nýja árinu.
Spá G-20 ríkjanna byggir á rann-
sóknum sérfræðinga í landbúnaðar-
málum og málefnum dreifðari byggða
innan ESB. Í spánni kemur m.a. fram
að gert sé ráð fyrir að kornuppskera í
álfunni verði svipuð og á árinu 2011
eða um 275 milljónir tonna. Áætlað
er að framleiðsla á olíufræi dragist
saman um 2% og einnig er búist við að
nokkuð dragi úr kjötframleiðslu, eftir
umtalsverða aukningu á síðastliðnum
tveim árum. Áætlað er að mjólkur-
framleiðsla verði svipuð á árinu 2012
og var 2011 eða um 151 milljón tonna.
Talað um endalok þróunar líftæknilega erfðabreyttra plantna í Evrópu:
Risafyrirtæki í plöntulíftækni flýr með
hluta starfseminnar frá Evrópu
- BASF flytur þróunarvinnuna frá Þýskalandi til Bandaríkjanna
Þýski efnaframleiðslurisinn BASF
tilkynnti þann 16. janúar að fyrir-
tækið væri að draga sig úr fram-
leiðslu líftæknilega erfðabreyttra
plantna í Evrópu (genetically
modified, GM) og hygðist flytja
þá starfsemi til Bandaríkjanna.
Ástæðan er sögð sú að þar sé
mótstaða neytenda gegn erfða-
breyttri ræktun ekki eins mikil
og í Evrópu. Talað er um að þetta
kunni að marka endalok þróunar
líftæknilega erfðabreyttra plantna
í Evrópu.
Í tilkynningu fyrirtækisins kemur
fram að höfuðstöðvar plöntuvísinda
BASF (BASF Plant Science) verði
fluttar frá Limburgerhof í Suðvestur-
Þýskalandi til Raleigh í Norður-
Karólínu. Þá mun tveim minni
starfsstöðvum BASF í Þýskalandi
og Svíþjóð verða lokað. Eigi að
síður verður fyrirtækið áfram með
þróunarstarfsemi í Ghent í Belgíu
og í Berlín í Þýskalandi. Þá verður
haldið áfram vinnu sem hafin var við
að fá samþykki fyrir erfðabreyttum
afurðum fyrirtækisins. Að öðru leyti
verður hætt allri vinnu við markaðs-
setningu á erfðabreyttum afurðum
fyrirtækisins í Evrópu.
Fyrirtækið mun flytja þróunar-
vinnu á erfðabreyttum plöntum
með sér til Bandaríkjanna en hætta
þróun á afbrigðum af erfðabreyttum
kartöflum (Amflora, Amadea og
Modena) með þoli gegn sjúkdóm-
um eins og kartöflumyglu (hring-
roti) og einu afbrigði af hveiti fyrir
evrópskan markað.
Sannfærð um mikilvægi
líftækninnar
„Við erum sannfærð um að líftæknin
mun gegna lykilhlutverki í tækni-
þróun 21. aldar. Samt sem áður er
skortur á viðurkenningu á þessari
tækni víða um Evrópu, meðal meiri-
hluta neytenda, bænda og stjórn-
málamanna. Þar af leiðir að það er
ekkert viðskiptalegt vit í að halda
áfram að fjárfesta í framleiðslu fyrir
þennan markað,“ segir doktor Stefan
Marcinowski, einn af stjórnarmönn-
um BASF. „Því munum við einbeita
okkur að áhugaverðum markaði fyrir
plöntulíftækni í Norður- og Suður-
Ameríku sem og vaxandi markaði
í Asíu.“
Hjá BASF Plant Science í
Limburgerhof hafa starfað 157
manns. Fyrirtækið ráðgerir að
loka starfsemi sinni í Gatersleben
í Þýskalandi með 57 starfsmönnum
og í Svalöv í Svíþjóð, þar sem
starfsmenn eru 6 talsins. Í heild er
ráðgert að flytja 123 starfsmenn
frá Limburgerhof til Raleigh í
Bandaríkjunum og fækka í starfs-
mannaliði á öðrum stöðum um
78 á næstu tveim árum. Í heild er
ætlunin að fækka starfsmönnum
BASF í Evrópu um 140 en hluta
starfsmanna verða boðnar stöður
við aðrar deildir fyrirtækisins eins
og kostur er. Í árslok 2010 störfuðu
í heild hjá BASF-samsteypunni víða
um heim um 109.000 manns. Það
ár seldi fyrirtækið vörur fyrir 63,9
milljarða punda.
Í náið samstarf við Monsanto
Athyglisvert er að með flutningnum
til Bandaríkjanna mun BASF taka
upp aukið samstarf við hið afar
umdeilda fyrirtæki Monsanto,
sem hannaði meðal annars gróður-
eyðingarefnið Agent Orange sem
Bandaríkjamenn beittu í stórum stíl
í eiturefnahernaði gegn Víetnam á
sjöunda áratug síðustu aldar.
Monsanto er í dag gríðarlega
umfangsmikið í matvælaframleiðslu
Bandaríkjamanna og margir þekkja
hér á landi gróðureyðingarefnið
Roundup, sem fyrirtækið framleiðir
og þróað var upp úr Agent Orange.
Fyrsta afurðin úr samstarfi BASF
og Monsanto var samþykkt af banda-
rískum stjórnvöldum á síðasta ári
en það er þurrkþolið korn. Þá hefur
BASF þróað „Cultivance® soy-
beans“ í samstarfi við Embrapa og
hlaut það afbrigði samþykki brasil-
ískra yfirvalda 2009.
Helsti keppinautur BASF í
Þýskalandi, fyrirtækið Bayer, held-
ur áfram þróunarstarfsemi sinni á
erfðabreyttum plöntum í Ghent í
Belgíu. Þar er um að ræða þróun á
erfðabreyttri baðmull, sem ekki er þó
ætluð evrópskum markaði.
Vísa til neikvæðs pólitísks
umhverfis
Haft er eftir Nathalie Moll, aðalrit-
ara EuropaBio líftæknisamtakanna
í Brussel, að ekki sé nokkur vafi á
því að tímaskekkja í regluverki og
neikvætt pólitískt umhverfi fyrir líf-
tækni í Evrópu skipti þarna sköpum í
því að Evrópa glati störfum og sam-
keppnishæfni.
Ákvörðunin um að stoppa erfða-
tæknina í Evrópu snúist ekki ein-
göngu um tap fyrir þetta ákveðna
fyrirtæki, heldur fyrir Evrópu sem
heild. Þá sé þetta í mikilli þversögn
við hraða þróun þessarar tækni á
öðrum stöðum í heiminum.
Bent er á að það hafi tekið BASF
13 ár að fá samþykki Evrópus-
ambandsins fyrir hinni erfðabreyttu
Amflora kartöflutegund, sem fékkst
árið 2010. Sú samþykkt byggðist þó
á því að ræktun kartöflunnar yrði
undir stöðugu eftirliti.
Jonathan Jones, prófesssor og
aðstoðarrannsóknarstjóri hjá The
Sainsbury Lab í Norwich í Bretlandi,
segir að plöntuvísindamenn um alla
Evrópu „syrgi brotthvarf BASF“. Þá
sé með þessu verið að segja ungu
fólki sem gæti haft áhuga á plöntu-
rannsóknum að það geti ekki komið
með neitt nýtt og spennandi inn á
Evrópumarkað. Þetta muni líka draga
úr áhuga stjórnvalda í Evrópu á að
styðja við uppbyggingu erfðatækni
í álfunni.
-
Fækkun býflugna í Evrópu getur
haft alvarlegar afleiðingar í för
með sér fyrir fæðuframleiðslu og
jafnvægi í lífríkinu. Þetta er fullyrt
í nýlegri ályktun Evrópuþingsins.
Þingið hvetur framkvæmdastjórn
ESB til að veita auknu fé til
rannsókna og aðgerða til varnar
býflugnastofninum.
Frjóvgun jurta, sem býflugur
sjá um, er sameiginlegt hagsmuna-
mál allra ríkja í Evrópu. Að sporna
við fækkun býflugna verður því
einungis komið við með samstilltu
átaki landanna, segir í ályktun
Evrópuþingsins, sem það sam-
þykkti nýlega. Þá samþykkti þingið
að komið verði á fót eftirliti með
ástandi býflugnastofnsins í ríkjum
sambandsins.
Sem liður í því var samþykkt að
setja samræmdar reglur um söfnun
upplýsinga sem varða býflugna-
stofninn í öllum löndum sam-
bandsins. Þá skulu löndin samræma
vinnureglur sínar hvað varðar rann-
sóknir á býflugum.
Eitt af því sem hefur áhrif á vöxt
og viðgang býflugna er útbreiðsla
eiturefna í náttúrunni, svo sem
jurtavarnarefna. Samþykkt var að
gera átak til að upplýsa bændur um
áhrif þeirra á lífsskilyrði býflugna.
Sambærilegt átak þyrfti að gera til
að upplýsa býflugnabændur og dýra-
lækna um það hvernig standa skuli að
eftirliti með býflugum í því skyni að
fyrirbyggja sjúkdóma og önnur áföll í
býflugnarækt. Þá kallar Evrópuþingið
eftir meiri fræðslu fyrir býflugnabænd-
ur um áhrif þeirra varnarefna sem þeir
nota í búskap sínum. Þeirri ályktun
var beint til framkvæmdastjórnar ESB.
Einnig var hvatt til þess að fylgst
yrði með þróun þessara mála utan
ESB, m.a. í því skyni að fylgjast með
heilbrigði innfluttra býflugnaafurða til
þess að koma í veg fyrir að þekktir
sjúkdómar í fjarlægum löndum berist
til Evrópu.
Áætlað er að um 84% af öllum
tegundum nytjajurta og 76% af allri
matvælaframleiðslu í Evrópu séu háð
frjóvgun nytjajurta með hjálp býflugna.
Þá hafa um 600 þúsund Evrópubúar
beinar og óbeinar tekjur af býflugna-
rækt.
Landsbygdens Folk, 2. des. 2011
Evrópuþingið hvetur til aðgerða
gegn býflugnadauða