Fréttablaðið - 25.08.2012, Qupperneq 12

12 25. ágúst 2012 LAUGARDAGUR
Ritstjóri Fréttablaðsins skrifar í leiðara blaðsins 22.
ágúst sl. um ákæruna á hendur
fyrrum forstjóra FME. Þar spyr
hann hvað hafi orðið um sam-
særið og vísar þar til greina-
skrifa minna og prófessors
Roberts Wade. Þar með tengir
ritstjórinn saman mál sem áður
voru talin ótengd.
Hið rétta er að mál Gunnars
Andersen er ekki hjá ríkissak-
sóknara vegna þeirra ásakana
sem voru til umfjöllunar hjá
stjórn FME áður en „banka-
leyndarmál Landsbankans“
kom upp, heldur fyrst og fremst
vegna bankaleyndarmálsins sem
kom eins og þruma úr heiðskíru
lofti og virtist skera stjórn FME
úr snöru þess vandræðagangs
sem einkennt hafði málsmeðferð
hennar í málefnum forstjórans.
Af skrifum ritstjórans má
skilja að þar séu færð fyrir því
rök að þær hættur sem steðja að
sjálfstæðum eftirlitsstofnunum
og fjallað er um í skrifum okkar
Roberts séu ekki til staðar,
a.m.k. ekki á Íslandi. Ef svo er,
þá er það ofureinföldun á raun-
veruleikanum ef ekki hreinn
barnaskapur að halda slíku
fram. Ef það er hins vegar ekki
réttur skilningur, þá er spurning
hvernig skilja má þessa teng-
ingu ritstjórans? Líklegt svar
gæti verið tilraun til að afvega-
leiða umræðuna um þær hættur
sem sjálfstæðar eftirlitsstofn-
anir búa við vegna sterkra fjár-
hagslegra hagsmuna úti á mark-
aði. Ritstjórinn gengur svo langt
í árásum sínum á skrif okkar
Roberts að hann notar „brand-
ing“ aðferðina, þ.e. hann brenni-
merkir greininguna með því að
kalla hana „samsæriskenningu“.
„Branding“ er aðferð sem oft er
gripið til við rökþrot í þeim til-
gangi að grafa undan trúverðug-
leika þeirrar greiningar sem
fyrir liggur.
Ritstjórinn bendir á að í skrif-
um okkar Roberts hafi reyndar
gleymst að útskýra af hverju
stjórn FME, sem fram að því
hafði sent tugi mála gegn fjár-
málamönnum til saksóknara,
hefði átt að ganga erinda þeirra.
Mér er ljúft að endurtaka og
útskýra það hér í stuttu máli.
Svarið felst í hugtakinu „cogni-
tive capture“, en það hugtak
lýsir því hvernig starfsfólk og
stjórnendur sjálfstæðra eftirlits-
stofnana sem vinna með mikið
af upplýsingum um starfsemi
einstakra stofnana sem þau fara
með eftirlit með eru oftast úr
sama hópi sérfræðinga og þeir
sem starfa innan þeirra fyrir-
tækja sem lúta eftirliti, þ.e. lít-
ill þröngur hópur fólks gjarn-
an með sams konar eða skylda
menntun að baki. Starfsfólk
eftirlitsstofnana á í miklu meiri
samskiptum við þennan hóp en
þann hóp fólks sem það er að
vinna fyrir og hvers hagsmuna
það er í rauninni að gæta, þ.e.
almannahagsmuna í „umboði
kjörinna fulltrúa“.
Þessi faglegi skyldleiki og tíðu
samskipti hafa leitt til þess að
starfsmenn eftirlits eiga auð-
veldara með að samsama sig
og tileinka sér þá sýn og þann
skilning sem ríkir meðal þeirra
sem þeir eiga að hafa eftirlit
með, sýn sem smitar frá sér til
stjórnarmanna sem gjarnan eru
líka með svipaðan bakgrunn
og starfsmenn. Öll eiga þau sín
faglegu og félagslegu tengslanet
sem skarast. Starfsmenn sjálf-
stæðra eftirlitsstofnana geta
þannig í persónulegu og faglegu
tilliti átt meira sameiginlegt
með aðilum á markaði en með
opinberri stjórnsýslu sem þau
eru þó „ákveðinn“ hluti af. Þess
vegna eiga slíkar stofnanir frek-
ar á hættu að verða fórnarlömb
fyrirbærisins „cognitive capt-
ure“. Federal Reserve í Banda-
ríkjunum sem gegndi ólíku hlut-
verki en t.d. Seðlabanki Evrópu
og Englandsbanki að því leyti að
hann fór (og fer enn) með eftirlit
með banka- og fjármálastofnun-
um og hafði því aðgang að mikl-
um stofnanaupplýsingum hefur
verið nefndur sem dæmi um
„fórnarlamb“ þessarar tegundar
hagsmunayfirtöku í aðdraganda
fjármálakreppunnar 2008.
Þegar spurt er hverjir hafi
hagsmuni af því að grafa undan
trúverðugleika eftirlitsstofnana
þarf að skoða hvaða aðferðir
þeir nota. Þá er rétt að spyrja
hvað skýrir að þær aðferðir
geta virkað. Ritstjóri, þetta var
svarið.
Allt mál fyrrum forstjóra
FME frá ráðningu til brott-
reksturs er blanda af farsa og
harmleik sem almenningur í
landinu veit ekki hvernig hann
á að skilja, enda leiksviðið opin-
ber stofnun en ekki leikhús. En
því miður, þetta er hin íslenska
stjórnsýsla og siðbótin sem
okkur var lofað í kjölfar hruns-
ins.
Ábyrgð stjórnvalda er mikil.
Mín greining og umræða um
málefni fyrrum forstjóra FME
snýr að málsmeðferðinni frá
upphafi til enda. Þar hef ég talið
og tel enn að stjórnvöld beri
mikla ábyrgð og vil ég benda í
því sambandi á niðurlag greinar
minnar um aðför að eftirliti sem
birtist hér í Fréttablaðinu 17.
apríl sl.
Rétt er að minna á að háskóla-
samfélaginu hefur verið legið
á hálsi fyrir gagnrýnislausa
umræðu og jafnvel fyrir að spila
með í veislugleði viðskiptalífsins
í bóluhagkerfi banka- og stjórn-
málamanna fyrir hrun.
Að því tilefni tel ég rétt að
gera grein fyrir því að störf
háskólakennarans sem hér
skrifar eru fjármögnuð af
almannafé, úr ríkissjóði. Í máli
hans felst gagnrýni á stjórnvöld
úr hvers sjóðum hann þiggur sín
laun. Störf ritstjórans sem tekur
til varnar fyrir fulltrúa stjórn-
valda eru fjármögnuð af aðilum
á markaði. Það út af fyrir sig er
umhugsunarvert.
Ritstjóri spyr – háskólakennari svarar
Eftirlits-
stofnanir
Sigurbjörg
Sigurgeirsdóttir
lektor í opinberri
stjórnsýslu
Þegar spurt er hverjir hafi hagsmuni af
því að grafa undan trúverðugleika eftir-
litsstofnana þarf að skoða hvaða aðferðir
þeir nota. Þá er rétt að spyrja hvað skýrir að þær
aðferðir geta virkað. Ritstjóri, þetta var svarið.
AF NETINU
Vaskur og náttúrupassi
Nokkrir framámenn ferðabransans leggja til að gefinn verði út nátt-
úrupassi, sem veiti aðgang að perlum landsins. Í staðinn vilja þeir
losna við hækkun á virðisaukaskatti á gistingu. Rökstuðningur þeirra
er ekki sannfærandi, enda er hann fyrst og fremst gagnsókn í skatta-
málinu.
Vaskur á gistingu á að vera hinn sami og á allri framleiðslu,
verzlun og þjónustu. Mér finnst það ljóst. Væntanlega skilja erlendir
túristar það eins vel og 5000 króna náttúrupassa. Hert eftirlit með
gistingu ætti að tryggja, að allir gistisalar sitji við sama borð. Nátt-
úrupassana má svo gefa út fyrir farþega skemmtiferðaskipa.
http://jonas.is/
Jónas Kristjánsson
Meðaleyðsla aðeins
3,8 lítrar á hverja 100 km**
www.volkswagen.is
Sparnaðarráð
frá Þýskalandi
Volkswagen Golf BlueMotion
Komdu og reynsluaktu Volkswagen Golf
** Miðað við blandaðan akstur á beinskiptum
Volkswagen Golf BlueMotion 1.6
A
uk
ab
ún
að
ur
á
m
yn
d:
1
8”
á
lfe
lg
ur
Golf kostar aðeins frá
3.290.000 kr.
Sigurvegari
í sparakstri *
* Volkswagen Golf var sigurvegari í árlegri sparaksturskeppni Atlantsolíu 2012, í flokki dísilbíla 1.4-1.6 cc.