Prentarinn - 01.04.1996, Blaðsíða 7

FÉLAGSMÁL
EKKERT
er samt og áður..
Það „henti“ mig nú síðsumars,
hálffertuga manneskjuna, að ala
bam. Þetta hafði náttúrlega sinn
aðdraganda, meðgöngu, sem ég leit
á sem einskonar undirbúningstíma,
svona að venjast tilhugsuninni.
Mér var að sjálfsögðu ljóst að þetta
myndi breyta ýmsu, en sem betur fer
gerði ég mér enga grein fyrir að allt
mitt líf myndi taka slíka kollsteypu,
- ekkert er samt og áður.
Ég hef verið á vinnumarkaði
meira og minna frá fermingu, lengst
af á svokölluðum karlavinnustöðum
og þegar ég lít til baka sé ég að
þekking mín á viðbrögðum við
væntanlegri fjölgun mannkynsins
hefur verið heldur einsleit.
Góðlátleg glott, klapp á öxlina,
boðnir vindlar eða kíkt á
pöbbinn tii að renna niður
kollu eða tveim er ekki '
é
sá veruleiki sem
blasir við verðandi
móður. Spuming-
ar eins og
hvenær ferðu í
fæðingarorlof?;
ætlar þú að
vera í fullu
starfi áfram? og
hvenær getur þú
byrjað aftur? dynja
á og skilaboðin em
ljós, þú ert að baka
vandræði. Konur em
ótryggir starfsmenn, þær bara
hverfa úr vinnunni og svo em allar
fjarvistimar vegna veikinda
bamanna, ekki nokkur leið að stóla
á svona starfskraft.
Ég vissi að fæðingarorlof er sex
mánuðir, gerði mér hinsvegar ekki
nokkra grein fyrir að mér væri ætlað
að lifa af rúmum sextíu þúsundum á
mánuði. Hafði verið haldin þeim
ranghugmyndum að fyrirtækin
greiddu mismun launa og styrks frá
Tryggingastofnun, en það á víst ekki
við á fijálsum vinnumarkaði. Maður
þarf að vera ríkis-, banka-, borgar-
starfsmaður eða t.d. blaðamaður til
að hafa slfk réttindi, en svo lengi
lærir sem lifir. Þó vaknar sú
spuming, hvers vegna konur em
eins óvinsæll starfskraftur og raun
ber vitni úr því kona í fæðingar-
orlofi hverfur hvort sem er af
launaskrá.
Ég hef alltaf haft áhuga á jafnrétt-
ismálum, þó verður að viðurkenna að
mæðrahyggja og kvennasnakk um
bleyjuskipti, brjóstagjafir, kvef og
mislinga hafa ekki vakið sérlegan
áhuga minn hingað til. En nú brosa
gamlar vinkonur kankvísar út í annað
meðan þær miðla mér af þekkingu
sinni varðandi umönnun ungbama,
sú þekking er nefnilega alls ekki
meðfædd. Minn skilningur á
jafnrétti er sá að allar manneskjur

eigi að hafa sömu möguleika í
lífinu. Það er óviðunandi að fólk sé
misverðmætt eftir því af hvom
kyninu það er. Samkvæmt lögum og
kjarasamningum er ekki um neitt
misrétti að ræða, en blákaldar stað-
reyndir bera vott um annað. Við
búum við misrétti sem ekki verður
útskýrt með öðm en kynjamun.
Það þykir sjálfsagt og eðlilegt að
bam fái að njóta móður sinnar á
fyrstu mánuðum ævinnar. Mikilvægi
brjóstagjafarinnar fyrir þroska
bamsins er óumdeilt. En það getur
ekki verið síður mikilvægt fyrir
bamið að fá að mynda tengsl við
föður sinn. Auk þess sem umönnun
bams hlýtur að hafa mikil áhrif á
viðhorf pabbans til uppeldis og
starfa sem vinnast á heimilunum.
Það er afar sjaldgæft og heyrir til
undantekninga að karlar taki
fæðingarorlof, enda er réttur þeirra
takmarkaður og afleiddur af rétt
móður. Önnur veigameiri ástæða er
þó sú að karlar hafa að jafnaði hærri
laun en konur og því verður
tekjumissir heimilisins meiri ef
karlinn leggur niður störf.
Niðurstöður nýrra kannana, sem
skrifstofa jafnréttismála hefir látið
vinna, benda til að viðhorfsbreyting-
ar hafi átt sér stað í þjóðfélaginu.
98% Islendinga telja að konur og
karlar eigi að hafa sömu
atvinnutækifæri og karlar
(sérstaklega þeir
yngri) vilja axla
frekari ábyrgð á
heimilunum. Svo
nú er lag, jöfn-
um launamun
kynjanna;
tryggjum
körlum sjálf-
stæðan rétt til
fæðingarorlofs;
styttum vinnutím-
ann (tilskipun ESB)
og lögum ástand í dag-
vistar- og skólamálum.
A tyllidögum tölum við
gjaman um framtíð lands og
þjóðar. Er ekki skelfilegt til þess að
hugsa að eitthvert stærsta kraftaverk
lífsins, það að ala bam í þennan
heim, geti virkað eins og líffræðileg
fötlun fyrir konu sem gjaman vill
vinna að starfsframa og farsæld á
vinnumarkaði? Er það staðreynd
sem við sættum okkur við?
Það em bömin sem munu erfa
landið og í þeim er framtíð þjóðar-
innar falin, gætum þess á hvaða
gildismati og viðhorfum við
ölum þau.
Það er kaldhæðnislegt, en í ljósi
alls sem er, þá fannst mér ömggara
að eignast strák. •
MARGRÉT
FRIÐRIKSDÓTTIR
PRENTARINN ■ 7