Prentarinn - 01.04.1996, Síða 9

engir útgefendur til, engin bóka-
prentun til, engar bókbandsverk-
smiðjur, engir bóksalar, engin bóka-
dreifingarfyrirtæki, engir bókagagn-
rýnendur, engar bókaauglýsingar og
engir bókmenntafræðingar.
Rithöfundar eru með öðrum orðum
undirstaða bókaútgáfunnar. Auðvitað
er rithöfundum ekki greitt samkvæmt
því. Það þarf líka að borga öllum hin-
um. Rithöfundar veðja árslaunum sín-
um í bókahlaupinu mikla, vegna þess
að þeir hafa samið upp á prósentur
sem eru helmingi lægri en t.d. pró-
sentur bóksalanna fyrir að rétta bækur
þeirra yfir borðið í umboðssölu og
þar af leiðandi án allrar áhættu.
Bókaútgefandinn tekur mikla
áhættu og er þess vegna verðugur
þess sem kemur í hans hlut - sem er
að sjálfsögðu miklu meira en
rithöfundurinn fær þegar vel gengur
- en hann fær líka miklu verri skell
ef bókin selst illa. Bókaútgefandinn
verður að greiða alla framleiðslu
bókarinnar, kynninguna og
auglýsingarnar.
Prentsmiðjumar taka einnig
áhættu. Eigendur þeirra lána útgef-
andanum flestír hveijir íyrir prent-
kosmaði og bjóða æ betri kjör í kjöl-
far gylliboða erlendra prentsmiðja. Ef
bækur bókaútgefandans ganga illa, er
prentsmiðjueigandinn í vondum mál-
um. Og sagan sýnir að það er lítið að
hafa upp úr gjaldþrota bókaútgáfu.
Auglýsingaheimurinn eru alltaf í
góðum málum. Það er sama hvort þú
rekur auglýsingastofu eða stjómar
íjölmiðli: Jólin em hin árlega bless-
un, ekki síst hvað bókaauglýsingar
varðar. Það er alveg sama þótt útgef-
endur bóka setji sér háleit markmið
íyrir sérhver jól, að í ár muni þeir
fylgja stranglega fyrirframsettri út-
gjaldaáætlun; sú áætlun hrynur líkt
og spilaborg þegar út í slaginn er
komið. Útgefendur verða gripnir af
æði hins dmkknandi manns; þeir
smriast til að halda lífi (en glata þá
oftast lífinu) og íylla blaðsíður dag-
blaðanna, hljóðrásir útvarpsstöðva og
sjónvarpsskjái landsmanna: Fram em
boðnar tímamótaskáldsögur, hrein-
skilnar ævisögur þar sem engum er
hlíft, hvorki aðalsöguhetjunni né
samferðamönnum hennar, bækur
sem skrifaðar em af næmleik og til-
finningu, bók sem kemur á óvart,
bók sem hefur farið sigurför um
heiminn, bók sem er hrífandi saga
um ástir og átök, bók um hvemig lifa
megi innihaldsríku og hamingjusömu
lífi, bók sem heldur lesandanum
föngnum til síðustu blaðsíðu, bók
sem er í senn grátbrosleg og átakan-
leg, bók um minnisstæðar og sér-
kennilegar persónur.
Það er á þessu stigi málsins sem
jólabókahlaupið er farið að rífa með
sér mannvirki og valda spjöllum.
Höfundur verður að
menntamálaráðuneyti
f miðjum djöflastraumnum stendur
rithöfundurinn.
Hann sem hefur lagt memað sinn í
texta; hefur setið hljóður og einangr-
aður mánuðum - ef ekki árum saman
- í eigin hugarheimi og veröld verks-
ins. Nú er honum skyndilega varpað
fyrir ljónin. Hann verður skyndilega
að beijast upp á líf og dauða líkt og
skylmingamaður í Rómaveldi.
Rithöfundinum er att í viðtöl,
viljalaus mætir hann á hvern einasta
upplestur sem útgefandinn telur upp
eða mætir af sjálfsdáðum eftir að
talsmenn kvenfélaga, karlaklúbba,
starfsmannafélaga, líknarsamtaka,
bókasafna, trimmklúbba, föndur-
hópa og stjómmálasamtaka hafa
beðið hann um að lesa upp - og
helst ókeypis því þetta sé svo gífur-
leg auglýsing fyrir nýju bókina
hans. Stundum hugsar hinn uppgefni
höfundur: Hvað með útgefendur,
bóksala og prentsmiðjueigendur?
Eru þessir upplestrar ekki Iíka aug-
lýsing fyrir þá? Og meira að segja
miklu arðbærari auglýsing, því þeir
fá miklu meira en höfundurinn ef
vel tekst tíl með bókina. Af hverju
fá ekki allir þessir jólaklúbbar ein-
hvem bóksalann til að lesa endur-
gjaldslaust upp hjá sér? Eða prent-
smiðjustjórann? En nú er víst Rit-
höfundasambandið loksins komið í
Stundum
hugsar
hinn
uppgefni
höfundur:
Hvað með
útgefendur,
bóksala og
prent-
smiðju-
eigendur?
spilið og er farið að árétta upplestr-
'artaxta af miklum móð í fréttablaði
sínu til höfunda. Og kannski bóksal-
amir endi í upplestrarstól þrátt fyrir
allt. Þeir yrðu alltént ódýrari.
Svo em það áritanimar. Útgefend-
ur senda höfundinn miskunnarlaust á
hvaða krummaskuð sem er til að
árita bækur ef þeir álíta að bókin
r hans sé söluvænleg. Vissulega er það
mikil gleði og upplyfting fyrir marga
höfunda að hitta lesendur sína og
taka í höndina á þeim, árita síðan
nafn þeirra (eða þeirra sem eiga að fá
bókina í jólagjöf) með kærri kveðju
- frá höf. og kinka brosandi kolli fram-
an í viðskiptavininn. En stundum
geta þessi ferðalög verið lýjandi og
skilað litlu. Um daginn hitti ég mik-
ilsvirtan rithöfund á kaffibar.
- Sæll, hvemig gengur? spurði ég.
(Þegar rithöfundar fá á sig þessa
hverdagslegu spumingu fyrir jól,
þýðir hún einfaldlega: „Hvemig
gengur salan?“)
- Jú, takk, svaraði höfundurinn.
Ég er að fara á Eskifjörð að árita og
lesa upp.
- Eskifjörð? hváði ég. Hefur það
eitthvað upp á sig? Átta bækur eða
svo?
- Ég fer þangað sem mér er upp-
álagt, svaraði höfundurinn og ekki var
laust við að mæðu gætti í rödd hans.
Nú má ekki misskilja orð mín svo,
að ég hafi á móti bókakynningum,
upplestrum og áritunum í bækur víðs
vegar um land. Þvert á móti; ég er
mjög hlynntur sem mestri bók-
’ menntakynningu um land allt. Það er
hins vegar dæmigert að rithöfundur í
jólabókaflóði eigi að sjá um andlega
upplyftingu landsmanna hvað bók-
menntir varðar. Það er nefnilega hægt
að skikka rithöfund sem á allar sínar
tekjur undir jólabókasölunni til að
gera hvað sem er. Meira að segja að
. sinna menningarfræðslu á lands-
- byggðinni. Þannig er rithöfundurinn
orðinn að heilu menntamálaráðuneyti
ef því er að skipta.
Segið svo að jólabókaflóðið skapi
ekki hetjur líkt og dramatískar nátt-
úruhamfarir. •
PRENTARINN ■ 9