Prentarinn - 01.03.2000, Page 20

Jakob Viðar
Guðmundsson
Á undanfömum árum og áratug-
um hefur hlutur kvenna innan
prentgeirans farið vaxandi og er
það vel. En það hefur nú ekki
alltaf verið þannig. í bókinni
Samtök bókagerðarmanna í 100
ár má m.a. lesa eftirfarandi:
„Hlutur kvenna var lítill í ís-
lenzkum prentiðnaði í lok 19.
aldar og í bytjun 20. aldar og má
það furðu gegna. Ætla mætti að
setning hentaði konum vel því
starfið er síst erfiðara en mörg
þau erfiðisstörf sem konur hafa
stundað í aldanna rás. Líklegt má
því telja að rótgrónar hefðir sem
ríktu um starfsval kynjanna hafi
valdið mestu um hve fáar konur
hafa lagt stund á prentnám hér á
landi.“ (Samtök bókagerðar-
manna í 100 ár, bls. 258.) í kjara-
samningi Hins íslenzka prentara-
félags við prentsmiðjuna Guten-
berg og Isafoldarprentsmiðju
dagsettum þann 19. desember
1906 er grein sem hljóðar svo: V.
Um kvenfólk. 16. gr. Kvenfólk
má ekki vinna í prentsmiðjunni
að öðru en íleggingu, í perfórer-
ingu, talnaprenmn og því um
Fyrso
kvensetjarinn
líku. (Samtök bókargerðarmanna
í 100 ár, bls. 640.) En nú eru
breyttir tímar og konur ganga í
öll störf í prentiðnaði eins og allir
vita. En af framansögðu, hversu
setning hentaði konum vel, er
ekki úr vegi að ræða aðeins við
fyrstu konuna sem lauk sveins-
próft í semingu hér á landi en
það er Þóra Elfa Bjömsson sem
útskrifaðist árið 1959. Þóra Elfa
hefur komið víða við en flest
þekkjum við hana sem kennara
við Iðnskólann í Reykjavík en
þar hefur hún starfað frá árinu
1983. Um þetta, ritstörf og margt
fleira spjölluðum við fyrir stuttu.
Þóra, þú ert fyrst kvenna til
að Ijúka sveinsprófi í setn-
ingu. Hvað fékk unga
stúlku á þessum árutti til
að ráðast inn í þennan
karlaheitn? Hefði ekki verið
nœr að lœra til sláturgerðar
eða hattasaums, einhver
svona hefðbundin kventta-
störf?
Mér gekk þokkalega í skóla en
var frekar óstýrilátur unglingur
20 ■ PRENTARINN
og féll á landsprófi og ætlaði þá
bara að leita mér að vinnu en það
var enga vinnu að hafa. Þá kom
kvenréttindakona í heimsókn til
mömmu minnar og fór að segja
henni frá því, að Hafsteinn prent-
smiðjustjóri í Hólum vildi taka
stelpu sem lærling og það kom til
af því að þessi kona hafði fullyrt
í útvarpserindi að konur mættu
hvorki læra prent né bókband og
Hafsteinn vildi afsanna þetta.
Mér hafði alltaf fundist góð lykt í
prentsmiðjunum og kom oft í
prentsmiðju Þjóðviljans og Stein-
dórsprent og karlamir vom þægi-
legir og góðir við krakka og gáfu
okkur renninga. Hólar voru rétt
hjá þar sem ég bjó og ég fór og
talaði við Hafstein. Eg veit ekki
hvort hann hafði átt von á að ein-
hver myndi sækja um en ég fór á
samning eftir þriggja mánaða
reynslutíma.
Hvernig var þér tekið?
Þeir voru alveg ágætir við mig,
karlamir.
Fékkstu eitthvað annað að
gera en að sópa gólfin?
Já, já. Eg gerði bara það sem
til féll. Maður var látinn leggja af
og fara á bókbandið, leggja í
brotvélina, hendast út í búð eftir
vínarbrauðum og jafnvel fara í
ríkið fyrir karlana og sinna alls
kyns smotteríi sem þurfti að gera
fyrir utan sjálfa setninguna og
umbrotið. Þetta var svona með
hina lærlingana líka. Svo var
maður sendur í alls kyns sendi-
ferðir. I aðrar prentsmiðjur, sem
voru allar þama í miðbænum, og
þá var verið að fá eitthvað lánað
á milli smiðjanna eða skila og ég
varð aldrei vör við annað en mér
væri tekið sem jafningja, svein-
amir vom yfirleitt þægilegir við
mig. Ég held að þeim hafi fundist
ég skrítið fyrirbæri og kannski
haldið að ég myndi ekki halda
þetta út. Þegar ég var búin að
klára sveinsprófið gerði prentara-
félagið, HÍP, mér boð um að
koma til að ganga í félagið og
það var enginn vandræðagangur
með það og engar áhyggjur um
að nú kæmi fullt af konum og