Alþýðublað Hafnarfjarðar - 16.12.1993, Blaðsíða 5

Alþýðublað Hafnarfjarðar 5
Kaþólska
kirkj an í
Hafnarfirði
Hjalti I>orkelsson, prestur
kaþólska saf'nararins í Hal'narllrði,
er fæddur norður á Ströndum.
Hann gekk í Kennaraskólann i
Reykjavík og fór síðan til frani-
haldsnáms í Þýsklandi. I>ar geröist
hann kaþólskur og ákvað að læra
guöfræöi.
Hjalti hefur starfað sem prestur
hjá kaþólsku kirkjunni í 10 ár.
Hann var fimm ár prestur á
Landakoti cn var síðan sendur
hingaö til Hafnarfjarðar. I>á átti að
fara að byggja hér kirkju fvrir
kaþólska söfnuðinn og er hún nú
risin. Hjalti kennir jafnframt við
barnaskólann á Landakoti.
Alþýðublaði Hafnarfjarðar þótt
forvitnilcgt að fræðast örlítið um
þennan söfnuð sem ekki fer mikið
fyrir dags daglega. Við byrjuðum á
því að inna Hjalta eftir sögu
kaþólikka I Hafnarfirði, en hún
hefur sett mark sitt á Hafnarfjörð
á þessari öld.
Saga okkar í Hafnarfirði hefst í
upphafi þriðja áratugs þessarar tikiar.
Þá kaupir Regla Montfortpresta
jörðina Jófríðarstaði. Fyrir kaup-
unum stóð yfirmaður Montfort-
presta, Meulenberg, og tengist
kaupunum skemmtileg saga.
Sagan segir að Meulenberg hafi
komið til Hafnarfjarðar og verið að
velta því fyrir sér hvort hann ætti að
kaupa Jófríðarstaðalandið fyrir
regluna. Fyrir það þurfti að greiða
mikið fé á þeirra tíma mælikvarða
eða alls 65 þúsund krónur. Hann var
að ganga upp tröðina sem lág upp að
Jófríðarstöðum og var þar litið inn
um glugga á húsi og fannst þá sem
hann sæi styttu af heilögunt
Antóníusi frá Padúa.
Meulenberg hafði ntiklar mætur á
þessum dýrlingi og taldi að hér væru
teikn á ferðinni svo liann dreif sig í
að kaupa landið.
Síðar fór hann að velta því fyrir sér
Itver í Hafnarfirði gæti átt styttuna af
þessum dýrlingi, sem hann taldi sig
hafa séð. En hún fannst hvergi.
Sennilega hefur þetta verið missýn,
en ýmsir sjálfsagt talið það hafa
verið kraftaverk.
Hvenær var svo byggt hérna á
Jófríðarstöðum?
í árslok 1924 var vígð kapella á
Jófríðarstöðum. Kaþólska reglan
hafði keypt hér íbúöarhús og i einu
herbergi þess var innréttuð kapella.
Hér hefur setið prestur allt frá árinu
1926. Lengi frainan af var jafnframt
stundaður búskapur á Jófríðar-
stöðum.
Hér voru lengst af tveir prestar og
þjónaði þá annar þeirra Karmel-
klaustrinu eftir að það var reist. Eins
voru hér múnkar eða bræður sem
ekki höfðu hlotið prestvíglsu og
unnu þeir við búskapinn. Þeir seldu
síðan afurðirnar, eins og mjólk og
egg og þá sérstaklega til spítalans.
Ég held að búskapurinn haft lagst af
árið 1956. Hins vegar muna eflaust
margir eldri Hafnfirðingar eftir
þessum tímum og þá Hinriki bróður
sem fór með mjólkina á hestvagni
niður að spítala.
En hvenær var Jósefsspítali
byggður?
Fljótlega eftir að bræður höfðu sest
að á Jófríðarstöðum var hafist handa
við byggingu St. Jósefsspítala. Hann
var tekinn í notkun árið 1926. Það
var Guðjón Samúelsson sem teikn-
aði spítalann en við hlið Itans var
byggð kapella.
í grein sem birtist í dönsku blaði
Viðtal við Hjalta Þorkelsson, prest
kaþólska safnaðarins í Hafnarfirði.
um vígslu spítalans segir frá því, að
kapellan hafi verið hugsuð lil að
þjóna sem kirkja fyrir kaþólska
söfnuðinn í Hafnarfirði fyrst unt
sinn. En hún gerði það í yfir 60 ár.
Það voru hins vegar Jósefssystur sem
stóðu fyrir því að spítalinn var
reistur.
Upp frá því fór starfsemi kaþólikka
að aukast hér í Hafnarfirði og einn
og einn að ganga í söfnuðinn. Síðar,
árið 1938, var byggður skóli beint á
móti spítalanum. Hann var starf-
ræktur allt til ársins 1956. Hafn-
firðingar þekkja hann undir nafninu
Kató. Þar eru nú læknastofur til húsa
í dag. En það voru Jósefssystur sem
ráku hann.
Svo var klaustriö bvggt?
Já, það var á árunum fyrir stríð. Þá
var farið að huga að því að reisa hér
íhugunarklaustur eða bænaklaustur.
Meðan verið var að byggja það
komu hingað til Hafnarfjarðar
Karmelsystur frá Hollandi. Þær
bjuggu í skólanum til að byrja með.
Þegar byggingunni var fulllokið,
kom hins vegar hemámið og þá lagði
breski herinn undir sig klaustur-
sbygginguna. Hann var þar með
einhver konar fjarskiptamiðstöð.
Nunnurnar urðu því að víkja úr
húsinu og þar sem lifnaðarhættir
þeirra eru all sérstæðir þótti ekki
tækt að þær byggju einhvers staðar
úti í bæ. Því fluttu þær til Banda-
ríkjanna meðan á stríðinu stóð en
komu til baka að því loknu. Þær voru
hér fram til ársins 198?
Þá var útséð með að hollensku syst-
umar gætu haldið úti klaustrinu, þar
sem þær fengu enga nýliða og þær
orðnar aldraðar. Systurnar sem eftir
voru fluttu því aftur til Hollands.
En ári síðar konni systur frá
Póllandi sem eru hér enn. Þær kontu
saman og voru orðnar 24 þegar þær
voru flestar. En þar sent sú regla
gildir hjá Karmelklaustrum, að það
eigi helst ekki að vera fleiri en 21
systir í klaustri, var ákveðið að
stofna nýtt klaustur í Trömsö í
Noregi. Þangað fóru tólf systranna.
Hver voru tildrög þess að farið var
út í að reisa hina glæsilegu kirkju
sem hér er risin á Jófríðarstöðum?
Fyrir sjö til átta árum var orðið
ljóst, að Jósefs-
systur gátu ekki
rekið spítalann
áfram. Því var
ákveðið að selja
hann. Þá fóru
stjórnendur kirkj-
unnar að hugsa
fyrir því að söfn-
uðurinn hér í
Hafnarfirði þyrlti
að fá inni annars
staðar.
Þáverandi biskup,
Hinrik Frehen, fékk
vilyrði fyrir styrk
frá Þýskalandi til
að korna hér upp
kirkjubyggingu
fyrir söfnuðinn auk
þess sem Jósefs-
systur lögðu fé til
byggingarin nar.
Þegar það lá fyrir
var hafist handa við
að undirbúa bygg-
ingu
Teikningar lágu
fyrir árið 1987. Þá
urðu hjá okkur
biskupaskipti og
við tók Alfred
Jolson. Það var
hann sem ákvað að
senda niig hingað
undirbúningi að
byggingu kirkj-
unnar.
Þann 10. júní
1990 var fyrsta
skóflustungan að
kirkjubyggingunni 7j^neski af - _
tekin en það gerði kirkjunni á Jótriöarstöðum
Lioba, elsta Jósefs-
systirin, sem þá var á
lífi og hafði starfað hér í Hafnarfirði.
Kirkjan var svo vígð þann 3. júlí nú í
sumar.
Aður var hér kapella en nú
kirkja. Hver er munurinn?
Kapella er yfirleitt bænahús í
heimahúsum, spítulum eða stofn-
unum. Kirkjan hér er t.d. vígð með
allt öðrurn hætti en til að mynda
kapellur. Þetta er því sóknarkirkja,
en ekki kapella. Það voru t.d.
kapellur á spítalanum og klaustrinu,
en aldrei sóknarkirkjur. Þannig var
kapellan á spítalanum eign Jósefs-
systra, eða spítalans, en ekki
safnaðarins.
Eins eru allar serímoníur miklu
flóknari, þegar sóknarkirkja er vígð.
Þar gilda ýmis konar fyrirmæli. I
jafn gamalli stofnun og kaþósku
kirkjunni hafa myndast margvíslegar
hefðir. Þannig er það t.d. fyrirskipað,
að í kaþólskri kirkju þurfi altarið að
vera úr steini og fast. Altarisgólfið
þarf að vera úr gegnheilum
náttúrulegum steini, en þar fer fram
mikilvægasti hluti messunnar. Enda
er talað um altarið sem hyrn-
ingarstein kirkju Krists.
En þessi bygging er meira en
kirkja?
Já, hún er jafnframt safnaðarheimili
og prestbústaður. Svo er lfka kjallari
undir húsinu að hluta til. Þar er nú
verið að koma fyrir litlu fræðslu-
bókasafni. Þar eru gögn fyrir þá sem
annast kristinfræðikennslu. Þetta
verður því lítil fræðslumiðstöð fyrir
þá sem áhuga hafa á krisnum
fræðum.
Hvernig er stafsdegi þínum
háttað?
Aðalstarf prestsins er að sjálfsögðu
heilagum Antóníusi frá Padua i
messuhaldið.
Það er messa hér á hverjum degi,
alla virka daga klukkan sex. Síðan er
messa á sunnudögum kl. hálf ellefu.
Hafnarfjörður þjónar líka Suður-
nesjunum. Við förum því héðan til
Keflavíkur hvern sunnudag, en þar
við erum með útbú. Við eigum þar
lítið hús og breyttum bílskúrnum í
kapellu.
Hvað með greftranir, feriningar og
skírnir?
Héðan hefur aldrei verið gerð
jarðarför ennþá. Aður var það fyrst
og fremst vegna þess hve kapellan
var lítil, að það var ekki hægt. Það er
ekki fyrr en með tilkomu þessarar
kirkju að það er mögulegt. En þar
sem þetta er lítill söfnuður, þá er
eðlilegt að það sé ekki mikið unt
slíkar athafnir. Enn hefur enginn
skírn farið hér fram frá því að
kirkjan var tekin í notkun sl. sumar.
Hvað eru margir í söfnuðinum?
Héi' í Hafnarfirði eru á skrá um það
bil 150 manns. Síðan tilheyra
söfnuðinum Suðurnes og Garðabær.
A öllu svæðinu eru því í söfnuðinum
um 460 manns alls. Prestverkin ekki
ýkja mörg hjá söfnuðinum fyrir utan
daglega messugerð. Það er þess
vegna sem ég kenni í Landakots-
skólanum. Þá erum við ineð yfir
veturinn reglulega fræðslu einu sinni
í viku fyrir böm á aldrinum 7 til 13
ára.
Hver er staða kaþólsku kirkj-
unnar á íslandi í dag. Er þetta
vaxandi trúfélag?
Ég held að það megi segja að hún sé
í ákveðnu jafnvægi. Þó má segja að
hún vaxi á eðlilegan hátt. Það er allaf
eitthvað um það, að fullorðnir
einstaklingar ganga til liðs við
söfnuðinn. En það eru engar stórar
tölur. Þetta 10 til 15
manns á ári á landinu öllu.
Við stundum heldur ekki
neinar markvissar sálna-
veiðar með því að ganga í
hús eða því um líkt til að
reyna að ná fleirum í
söfnuðinn. Það er því
alltaf af eigin hvötum,
þegar fólk gengur í
söfnuðinn. Það skeður
hins vegar ekki fyrir-
hafnarlaust. Til þess er
ætlast að fólk hljóti
ákveðna fræðslu áður en
það er tekiö í söfnuðinn og
hafi sótt kirkju að minnsta
kosti einu sinni í viku í
heilt ár. Það er gert til að
tryggja það að fólkið viti
hvað það er að gera.
Er mikið um að fólk sem
ekki er í söfnuðinum
sæki messur hjá þér?
Það er ekki mikiö um það
á virkum döguni. En þó
slæðist alltaf inn einn og
einn. Hins vegar hefur
verið góð og mikill aðsókn
í messur á stórhátíðum
eins og var í kapellunni
við Jósefsspítala.
15 í upphali, en Ijölgaði smám til að taka þátt í Kirkjan á Jófriðarstöðum er i senn stílhrcin ogfögur.