Læknablaðið - 01.01.1915, Blaðsíða 12

6
LÆKNABLAÐIÐ
í þá. Þar á móti finst hún mjög oft í sogæðum og eitlum. í nefslími ap-
anna, munnvatni og hráka þeirra hefir sóttkveikjan fundist stöku sinnum.
Aftur er hún tíöari i sjálfri slímhúöinni í nefi og koki. Sumir þykjast hafa
fundiö hana í saur apanna. Örsmá hlýtur sóttkveikjan aö vera, því hún
síast gegnum Berkefelds og Chamberlands síur. Hún geymist ágætlega
í óþyntu glyceríni og einnig í 50 pct. glycerínsblöndu. Hún þolir kulda vel
og sakar eigi, þó hún frjósi í marga daga. liita þolir hún vel upp aö 37
stigum en hærri hitastig illa, og drepst á stuttum tíma við 60 stiga hita.
Skiftar eru skoöanir vísindamanna um það, hvernig hún þoli þurk. Sumir
segja, að hún þoli hann vel, aörir aö hún drepist á stuttum tíma. Yfirleitt
er hún lífseig, og tveir höf. (Osgood og Lukas) segjast hafa fundiö hana
meö fullu sýkingarafli í slími úr nefi og koki apa, 6 mánuðum eftir aö dýr-
ið sýktist. Þetta er mjög þýöingarmikiö atriði og skýrir útbreiðslu veik-
innar, ef rétt reynist. Árið 1913 tókst Flexner og Noguchi aö hreinrækta
sóttkveikjuna í ascitesvökva, en þó tókst þetta ekki nema dálítið af lif-
andi vef ( t. d. nýra) væri haft í vökvanum, og þess vandlega gætt, aö loft
eða súrefni kæmist ekki að honum. Sóttkveikjan er kúlulaga (coccus) og
liggja kúlurnar oft í röðum, en svo smáar eru þær, að varla sjást í bestu
smásjám.
Þá hafa menn rannsakað hvar sóttnæmið finnist í líkama manna. Það
finst aöallega i heila, mænu og sogæöakerfinu, aldrei i blóöi, nýrum, lifur
eöa mænuvökva. Nokkrir hafa og fundið það í hrákum, munnvatni og
nefslími, en sjaldgæft er það. (Hefir fundist tvisvar sinnum.)
Útbreiðsla og sýkingarháttur. All-mikið eru skoðanir visindamanna á
reiki um útbreiðsluhátt veikinnar meöal manna. Sænskir höf., Wickmann
og Medin, sem allra manna best hafa rannsakaö veikina, eru fullkomlega
sannfæröir um, aö veikin breiðist mann frá manni við snertingu (kontakt).
í nokkrum tilfellum hefir þeim tekist að finna beint smitunarsamband
milli sjúklinganna, en þó er hitt miklu tíöara að svo viröist, sem lítt sjúk-
ir menn eöa heilbrigðir hafi flutt hana. Þetta er sú skoðun, sem hefir mest
fylgi nú sem stendur, eina skoðunin, sem er tilraun til þess aö skýra út-
breiðslu veikinnar, og eina skoðunin, sem gæti gefið von um heftingu
sjúkd. með sóttvörnum. En margir, sem hafa rannsakað veikina, hafa
ekki oröið varir við slíkt smitunarsamband, og í raun og veru er mönnum
algerlega ókunnugt um hvernig menn smitast. Skoðanir Wickmanns, Rö-
mers, Flexners og E. Muellers eru, að sóttkveikjan berist með ýrum úr
munni og nefi og komist aöallega inn í líkamann gegnum sogæðakerfið i
nefi, koki og þörmum, en þaðan berist einkum sóttnæmið með sogæöunum
styztu leið til mænu og heilahimnu, og úr henni eftir sogæðum inn í heila
og mænu.
Aðalástæðurnar móti smitunarkenningunni eru þessar: 1) Mjög sjaldan
veikist hvert barn af ööru á heimilum, þó engri varúð sé beitt. Ef mörg
börn sýkjast á sama heimili, veikjast þau langoftast öll í senn. 2) Apar
sýkjast aldrei af sjúkum öpum, þó þeir séu hafðir í sama búri. 3) Enn er
mönnum ekki kunnugt um, að veikin gangi í barnasjúkrahúsum eða barna-
hælum. (Þó er þess getið í Muenchener med. Wochenchrift 1914, að veik-
in hafi gengið í sjúkrahúsi fyrir börn með lues. Fimm börn veiktust. Sjúk-
dómurinn áreiðanlega fluttur þangað af heilbrigðum eða lítt sjúkum