Læknablaðið - 01.01.1933, Blaðsíða 8

2
LÆKNABLAÐIÐ
má venjulega koma í veg fyrir þau framvegis, meÖ því að gefa i ccm. sup-
rarenin (1:1000) subcutant, rétt áður en salvarsaninu er dælt inn.
SömuleiÖis er rétt, ef sjúklingur hefir feiigiÖ svimakast, og læknirinn
verÖur að biða lengur en 2—3 mínútur eftir að það gangi yfir, að gefa
þá strax 1 ccm. suprarenin, og nægir það venjulega til að einkennin líða hjá.
Einkenni, sem er mjög algengt, er það, að sjúklingurinn kennir einkenni-
legs bragðs og lyktar, á meðan lyfið er gefið. Þetta hverfur þó jafnskjótt
aftur, en komið getur fyrir, að jietta geti gert sjúklinginn órólegan í fyrsta
skifti, og er rétt að geta þess við hann, að þetta komi oft fyrir, áður en
fyrsta sprautan er gefin.
Þessar aukaverkanir, sem eg hefi nú talið, og sem alloft koma fyrir, á
meðan lyfinu er dælt inn í blóðið eða rétt á eftir, eru nálega altaf hættu-
lausar, ganga fljótt yfir og hafa ekki neinar varanlegar afleiðingar x för
með sér, fyrir sjúklinginn.
Miklu þýðingarmeiri eru aftur á móti þær komplikationir, sem komið
geta fram einum eða fleiri dögum eftir að lyfið er gefið í fyrsta skifti,
eða það, sem algengara er, eftir að búið er að gefa það nokkrum sinnum.
Hin fyrstu, snöggu auka-áhrif, sem koma strax fram þegar lyfið er gef-
ið, ber að skoða beint sem eiturverkun af lyfinu sjálfu, en þær kompli-
kationir, sem koma fyrst fram fleiri eða færri dögum siðar, eru taldar
stafa af endotoxinwn, sem myndast við það, að svo biljónum skiftir af
spirochætum leysast upp og eyðast, fyrir áhrif salvarsansins, út um allan
líkamann.
Að þetta sé rétt skoðun, sannar fyrst og fremst það, að hinar alvar-
legu komplikationir af salvarsani koma nálega eingöngu fyrir, þegar sjúk-
dómurinn er mest florid, eða þegar spirochætumagnið er mest í blóði og
líffærum sjúklingsins, en það er í byrjun 2. stigs veikinnar.
Alvarlegar eitranir af salvarsani, hjá sero-negativum sjúklingum, koma
varla fyrir. —
Hin algengustu almennu einkenni, sem salvarsan getur valdið, sama
daginn, sem lyfið er gefið, eða næstu daga á eftir, eru: hiti, oft sam-
fara skjálfta, höfuðverkur, diarrhoe og uppköst. Venjulega líður þetta fljótt
hjá aftur, en ef nokkuð að ráði kveður að þessum einkennum, verður sjúk-
lingurinn að liggja, og er þá ágætt að gefa pyramidon 10 ctgr. 3svar á
dag, og ef hjartastarfsemin er trufluð, þá stimulantia.
Á öðru stigi sjúkdómsins hefir salvarsan oft í för með sér hina svo-
kölluðu Hcrxhcimcrs rcaktion, en hún lýsir sér í því, að exanthem og ef-
floreszensar, sem voru horfnir, lifna við aftur, og verða ef til vill enn meira
áberandi en nokkru sinni fyr. Auðvitað kemur þessi reaktion ekki eingöngu
fram i húðinni, heldur einnig í innri líffærum, og stafar af þeirri reaktion,
sem lyfið framkallar í öllum syfilitiskum foci i líkamanum.
Salvarsan er mjög organotrop lyf, og þá sérstaklega neurotrop, enda er
taugakerfi syfilitiskra sjúklinga sérstaklega viðkvæmt fyrir áhrifum þess,
og má víst segja, að í því liggi aðalhœttan við notkun salvarsans.
— Taugalamanir þær, sem áður komu alloft fyrir, á meðan lyfið var
gefið intramuskulært, einkum á ncrvus peroneus, og stöfuðu beinlínis af
local necrosu og vefjaskemdum, eiga auðvitað ekkert skylt við hina eigin-
legu neurotropu eiginleika lyfsins. —
Resorbtions-verkanir salvarsansins á taugakerfið, geta byrjað nokkrum