Læknablaðið - 01.10.1968, Blaðsíða 22

190
LÆKNABLAÐIÐ
legri töf, sem getur auðveldlega ráðið úrslitum um afdrif hans.
Fá illkynja æxli hafa verið jafnmikið rannsökuð og legliáls-
krabbamein. Stafar það vafalaust af því, hversu aðgengilegur
leghálsinn er til athugunar. Æxli á þessum stað má hæði sjá og
þreifa á og þannig á auðveldan hátt dæma um útlit og úthreiðslu
hæði á staðnum og úti í grindarholinu. Þetta veitir einnig óvenju-
góða möguleika til þess að fylgjast með árangri meðferðar.
Samband staðbundins (ca. cervicis in situ) og ífarandi meins
í leghálsi (ca. cervicis)
Með tilkomu meinafrumurannsókna frá leggöngum liöfum við
fengið í hendur betri möguleika til þess að greina forstigsbreyt-
ingar (precancerös) í leghálsi.
Papanicolaou, sem telja verður brautryðjanda á þessu sviði,
birti niðurstöður fyrstu rannsókna sinna upp úr 1940. Sú litunar-
aðferð, sem hann notaði, hefur reynzt sérlega lieppileg og er nú
notuð alls staðar, þar sem fengizt er við slikar frumurannsóknir.
Löngu áður, eða þegar á síðari helmingi fyrri aldar, höfðu
menn veitt því eftirtekt, að í jaðrinum á leghálskrabbameini voru
við smásjárskoðun svæði með frumubreytingum í þekjunni
(epithelium), sem líktist krabbameini, en var eingöngu bundið
við yfirborð þekjunnar og óx þess vegna ekki ífai’andi. Fjöldi
nafna hefur verið notaður yfir þessar breytingar, en nú er mest
notað cancer cervicis in situ eða cancer cervicis stadium O.
Við hópskoðanir hafa áðurnefndar frumurannsóknir reynzt
áreiðanleg aðferð til þess að uppgötva staðbundið mein (ca. in
situ) og krabbamein i leghálsi. A síðustu 10—20 árum hafa víða
verið gerðar hópskoðanir á konum og tekið slímpróf úr leggöng-
um. Þannig hefur fundizt fjöldi staðbundinna meina (ca. in situ),
og með meðferð á þeim liefur tekizt að lækka tíðni leghálskrabba-
meins. Hins vegar hefur dánartalan af völdum þessa sjúkdóms
sums staðar breytzt minna en búast mælti við. Þannig var í
British Columbia nánast óbreytt dánartala af völdum legháls-
krabbameins þrátt fyrir það, að skoðun hafði verið framkvæmd
á 150 þúsund eða þriðjungi allra kvenna yfir tvítugt á þessu
tímabili. Á þessu landsvæði var dánartalan 1950 8.79, 1959 8.80
og 1960 6.60 af 100 þúsund konum.
Ef ráða má af þeim greinum, sem birzt hafa á síðustu árum
um þetta efni, eru enn skiptar skoðanir um orsakasambandið
á milli staðbundins meins (ca. in situ) og krabbameins í leg-
hálsi. Það er þó margt, sem rennir stoðum undir þá skoðun, að