Læknablaðið - 15.03.1982, Blaðsíða 27

LÆKNABLADID
83
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavíkur
lTr
68. ARG. - MARZ 1982
Sjónuskemmdir vegna sykursýki
(retinopathia diabetica)
Sjónuskemmdir af völdum sykursýki, annað-
hvort vegna nýæðamyndunar eða vegna æða-
skemmda á miðsvæði sjónu er algengasta
orsök blindu í aldurshópnum 30-64 ára í
Englandi og Waies (1), og svipað virðist farið í
öðrum löndum V-Evrópu og Bandaríkjunum.
Talið er að hár blóðsykur valdi breytingum
á plasma proteinum og síðan aggregation
rauðra blóðkorna og blóðflagna og p.a.l.
minnkuðu blóðflæði um háræðar og síðar
ofannefndum breytingum (2). Áhrif ystingar á
byrjandi sjónubreytingar hafa ekki verið met-
in, en nú er unnið að rannsóknum á áhrifum
aspiríns eins og ásamt dipyramydol á sjónu-
skemmdir á byrjunarstigi.
Stórar, vel gerðar kontroleraðar rannsókn-
ir, unnar með hendingaraðferð í Bretlandi (3,
4, 5) og Bandaríkjunum (6), hafa sýnt að með
fullnægjandi ystingu (photocoagulatio) í tíma,
er hægt að hindra blindu vegna sykursýkis-
sjónuskemmda í meir en 60 % tilfella, og er
munur meðhöndlaðs og ómeðhöndlaðs auga
pví meiri, sem lengra líður frá meðferð. Ysting
breytir vef, sem býr við súrefnisskort í örvef-
atrofiskan vef, og er árangur meðferðar þ.e. að
sjónuskemmdir ganga til baka, talin afleiðing
aukinnar nýtingar súrefnisflæðis sjónu og
auknu súrefnisflæði frá choroidal æðum. Ef
nýjaræðarásjóntaugarósi(opticdisc)erulátnar
ómeðhöndlaðar, er augað endanlega orðið
blint og ómeðhöndlanlegt innan 5 ára í 70 %
tilfella (7). Aukinn fjöldi glerhlaupsaðgerða er
hins vegar ábending um að ysting er ekki alltaf
möguleg eða árangursrík og að hún má ekki
dragast úr hömlu.
Allir læknar, sem annast sykursjúka verða
að pekkja þróun og einkenni sjónuskemmda.
Peir verða að vita að bráð tilvísun til augn-
læknis er nauðsynleg, ef sjúklingur kvartar um
pokusýn og/eða að hann sjái svarta bletti, svo
og ef nýæðamyndun sést á sjónu. Það sama
gildir, ef skemmdir á miðsvæði sjónu hafa
valdið sjónuskerðingu í 6/9 eða minna. Sjúkl-
ingar með bakgrunnsbreytingar einar eru ekki
meðhöndlaðir með ystingu, en fylgjast verður
með þeim, þar sem sumir þeirra þróa síðar
áðurnefndar breytingar og þurfa meðferð.
Fyrri hluta árs 1980 gaf Rebekkustúkan
Bergþóra í Reykjavík augndeild Landakots-
spítala myndatökutæki og leisitæki til
meðhöndlunar á augum, en áður þurfti að
senda sjúklinga til útlanda til meðferðar.
Augnlæknaþjónusta fyrir sykursjúka hefur síð-
an verið á göngudeild augndeildar Landa-
kotsspítala, skipulögð í samvinnu við göngu-
deild sykursjúkra á Landspítalanum. Miðað er
við að skoða alla pá sjúklinga, sem einhverjar
bakgrunnsbreytingar hafa og að »bráðaþjón-
usta« sé fyrir alla þá, sem reynast hafa
nýæðamyndun og/eða skemmdir á miðsvæði
sjónu, sem valdið hafa sjónskerðingu sem
nemur 6/9-6/36 á Snellens töflu (8, 9). Stefnt er
að því hér, eins og t.d. í Danmörku (10), að allir
sykursjúkir verði skoðaðir af augnlækni
minnst einu sinni á ári.
í lok ársins 1980 voru 280 sjúklingar með
insulínháða sykursýki á íslandi og auk þess
áætlað að 1000-1200 manns væri með klíniska
sykursýki (11). Greinarhöfundar ofannefndrar
greinar höfðu þá skoðað kerfisbundið augn-
botna 76 % insulínháðra sykursjúkra á íslandi
og reyndust 33,5 % þeirra hafa sjónuskemmd-
ir, þar af 6,1 % nýæðamyndun og/eða æða-
skemmdir á miðsvæði sjónu, er valdið höfðu
sjónskerðingu. Bakgrunnsbreytingar voru
óvenjulegar fyrr en eftir 6 ára sykursýkissögu.
1,8% insulínháðra sykursjúkra reyndust lög-
blindir, þ.e. höfðu sjón 6/60 eða minna á betra
auga og höfðu allir haft sykursýki í meir en 10
ár.
Augnbotnar sjúklinga með klíniska sykur-
sýki hafa ekki verið skoðaðir kerfisbundið hér,
en samkvæmt erlendum rannsóknum má ætla
að minnst 15 % þeirra eða 150-200 manns hafi
sjónuskemmdir vegna sykursýki. Æðaskemmd-
ir í sjónhimnu eru ósjaldan fyrir hendi er þessi
sjúkdómur uppgötvast, þ.e. sjúklingur hefur