Læknablaðið - 15.03.1982, Blaðsíða 43

LÆKNABLAÐID
95
læknir í Austfirðingafjórðungi og Jón Einars-
son aðstoðarlæknir Bjarna í Nesi og gegndi
hann landlæknisembættinu eftir að Bjarni dó
þar til Jón Sveinsson tók við embættinu í
september 1780.
Hér var brotið blað. í æfisögu hans segir
»Er hann leiddur með 2 börnum sínum rétt
fyrir innan kirkjudyr, sem seinast stóð í Nesi
við Seltjörn«.
Eftir stóð ekkjan Rannveig Skúladóttir 37
ára gömul með 5 börn. Elst þeirra var Stein-
unn 16 ára gömul en hún dvaldi langtímum hjá
afa sínum Skúla fógeta í Viðey, Skúli 14 ára,
hann sigldi með fálkaskipi til Hafnar nokkru
áður en faðir hans dó, hann ætlaði að læra
lyfjafræði, en hann hvarf frá námi, fór í
siglingu til Kína og talinn látinn þar. Hallur 13
ára, hann sigldi ári eftir lát föður síns, en það
skip fórst í hafi og Eggert 8 ára og Þórunn 3
ára.
Landlæknisheimilið var fátækt er Bjarni
landlæknir dó, enda alitaf mikil gestnauð í
Nesi og allir ölmusumenn fengu þar ókeypis
aðhlynningu, en þeir voru þá mjög margir í
landinu, jafnvel taiið að þeir væru sjötti hver
landmanna. En Rannveig átti hauk í horni þar
sem var faðir hennar Skúii fógeti.
Börnin hennar þrjú, sem náðu fuliorðins-
aldri, báru gæfu til þess að sá út þeim
frækornum, sem foreldrar þeirra höfðu gefið
þeim og uppskeran varð mikil.
Steinunn giftist Vigfúsi Pórarinssyni, sýslu-
manni í Hlíðarenda, og meðal margra barna
þeirra voru Bjarni Thorarensen amtmaður og
skáld og Skúli Thorarensen, læknir á Móeiðar-
hvoli og var hann 15 barna faðir. Eggert varð
prestur, sat í Stafholti og víðar og var barn-
margur, og Þórunn giftist Sveini Páissyni,
lækni og áttu þau 15 börn. Því er ættarmeiður-
inn stór og ná lim hans um ^llt landið og víðar.
Þjóðin færir Bjarna Pálssyni, landlækni og
Rannveigu konu hans þakkir fyrir fórnfúst
brautryðjendastarf, sem bar ríkulegan ávöxt.
Nemendur hans voru fáir, er hann féll frá og
læknum fjölgaði mjög hægt fyrstu áratugina
eftir fráfali hans, en það slokknaði aldrei á
kyndlinum.
Árið 1800 voru læknarnir aðeins 5 og
ljósmæður um 20.
Nú á 200 ára dánardægri Bjarna landlæknis
hefur Seltjarnarneskaupstaður reist honum
minnisvarða í Nesi. Ríkissjóður hefur keypt
Nesstofu og afhent Þjóðminjaverði hana til
varðveizlu — prófessor Jón Steffensen hefur
gefið veglega gjöf tii þess að í Nesi verði
komið upp safni og rannsóknarstofnun á sviði
sögu heilbrigðismála og Rotaryhreyfingin á
íslandi hefur ákveðið nú á 75 ára afmæli
hreyfingarinnar að hefja söfnun til stuðnings
endurreisnar Nesstofu. Allt þetta þökkum við
læknar og þeir aðrir, sem vita hvers virði störf
Bjarna landlæknis voru fyrir þjóðina.
Einnig ber að þakka öllum þeim sem átt
hafa og varðveitt Nesstofu þau 145 ár, sem
liðin eru frá því landlæknir flutti þaðan.
Lokaorð mín skulu vera hin sömu og
Guðmundar Hannessonar, prófessors er hann
ritaði á 200 ára afmæli Bjarna landlæknis fyrir
60 árum: »Og líklega getum vér ekki hrósað
oss af því að vera samvizkusamari og ósér-
plægnari í starfi voru en Bjarni var«.
HEIMILDIR:
1. Eggert Ólafsson: Ferðabók Eggerts Ólafssonar
og Bjarna Pálssonar
2. Guðmundur Hannesson: Læknablaðið
3. Jón Steffensen: Læknanám Bjarna Pálssonar
4. Jón Steffensen: Bjarni Pálsson og samtíð hans
5. Jón Steingrímsson: Ævisaga séra Jóns Stein-
grímssonar
6. Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson:
Læknar á íslandi
7. Páll Eggert Ólafsson: íslenskar æviskrár
8. Sveinn Páisson: Ævisaga Bjarni Pálssonar
9. Vilmundur Jónsson: Lækningar og saga