Læknablaðið - 15.03.1982, Síða 39

LÆK.NABLAÐIÐ
93
rúmgóð, en hrörleg og gömul húsakynni yfir-
valda, en byggja átti þar nýja amtmannsstofu
fyrir Magnús Gíslason, amtmann, sem þá sat á
Leirá og beið þess að byggt yrði upp á
Bessastöðum.
Er Bjarni landlæknir reið heim frá Þingvöll-
um, eftir að hafa veitt móttöku embættisskil-
ríkjum sínum, tók hann með sér sjúkling að
beiðni amtmanns. Hvað hrærst hefur i huga
landlæknis er hann hélt heim með kinn sjúka
mann, sem amtmaður hafði falið honum til
umönnunar, lækninga og vistunar er hvergi
skráð. En hann hefur hlotið að hugsa til aðstöð-
unnar sem ekki var uppörfandi, hann pá
ógiftur og húsakynnin í gamla valdsmannssetr-
inu síst til pess fallinn að hýsa sjúka. En hann
var pá maður á besta aldri, margfróður og
með brennandi áhuga á hverskonar viðreisn
landsins. Hann hlaut að vita af kynnum sínum
af landi og pjóð, að hverju hann gekk, að svo
miklu leyti sem mannleg framsýni getur
skyggnst inn í óráðna framtíð.
En Bjarna landlæknis beið ofurmannlegt
starf. í erindisbréfi var honum falið að hafa
umsjón með heilbrigðismálum landsins, veita
sjúkum læknishjálp, hafa lyfjasölu og annast
læknakennslu, kenna að minnsta kosti 4 efni-
legum skólapiltum, sem síðar yrðu skipaðir
fjórðungslæknar landsins og jafnframt að
kenna ljósmæðrum og auk pess skyldi hann
hafa eftirlit með þeim hrörlegu stofnunum sem
geymdu holdsveika og líta eftir tugthúslimum.
Hann átti sjálfur að velja framtíðarsetur
fyrir landlæknisembættið og valdi hann Nes
við Seltjörn, og skyldi par reist veglegt múr-
hús á konungskostnað og átti landlæknir að
búa par leigulaust.
Laun voru 300 Rd á ári, auk pess 200 Rd
fyrir meðul handa snauðum og þeim átti að
veita ókeypis læknishjálp.
En hvernig var umhorfs í landinu, er fyrsti
landlæknir okkar settist hér að?
Landsmenn voru pá rúmlega 43 þúsund um
7 þúsundum færri en þegar fyrsta manntal var
gert hér 1703, enda er átjánda öldin talin sú
pungbærasta í sögu þjóðarinnar. Drepsóttir
herjuðu alltaf öðru hvoru, barnadauði var
gífurlegur og hungurvofan alltaf á næstu
grösum.
En Bjarni landlæknir hófst ótrauður handa.
Hann tók til sín sjúklinga pau 3 ár sem hann
sat á Bessastöðum og hóf par læknakennslu
og þaðan útskrifaðist frá honum fyrsti nem-
andi hans pann 1. júlí 1763, Magnús Guð-
mundsson, síðar fjórðungslæknir í Norð-
lendingafjórðungi.
Sumarð 1761 hófst bygging landlæknisset-
ursins að Nesi og hafði Bjarni umsjón með
framkvæmdum par. Hann varð því oft að fara
á ntilli Bessastaða og Ness, og mun Magnús
Guðmundsson hafa aðstoðað Bjarna við störf-
in að Bessastöðum er hann dvaldi í Nesi.
Ekki fór heldur hjá pví, að hugur Bjarna
beindist öðru hvoru til Viðeyjar. Þar hafði
hann oft dvalið við nám og störf og nú var svo
komið, að gjafvaxta dóttir Skúla fógeta, Rann-
veig og Bjarni landlæknir höfðu fellt hugi sam-
an. Þau höfðu heitbundist haustið 1762, en
brúðkaup peirra fór fram í Viðey pann 1. júlí
1763 og lá Rannveig pá á sæng að sínu fyrsta
barni.
Þau fluttust svo um haustið 1763 í hið nýja
og veglega múrhús í Nesi, pá var Bjarni
landlæknir 44 ára gamall, Rannveig kona hans
21 árs og Steinunn litla dóttir peirra fárra
mánaða gömul.
í ævisögu Bjarna landlæknis segir Sveinn
Pálsson, læknir, tengdasonur hans: »Brátt
fannst pað, að pau hjónin voru framkvæmda-
söm og útséð í bústarfi, hafði Bjarni Landph.
ærinn skipaútveg til fiski-afla, og eins farnaðist
honum landbúnaður ágæta vel, enda hafði
Rannveig kona hans vanist nokkru meður
föður sínum, jafnvel um nokkur ár gegnt peim
störfum innan stofu í Viðey, sem nóg þóttu
handa tveimur eða þremur«.
Allan starfstíma sinn í Nesi hafði Bjarni
nemendur í læknisfræði og frá honum útskrif-
uðust 4 læknar, sem síðar urðu fjórðungslækn-
ar, en alls munu 11 ungir menn hafa Iært
læknisfræði hjá honum í lengri eða skemmri
tíma og luku sumir peirra námi erlendis, auk
pess fékk hann til landsins lærða yfirsetukonu
og sjálfur kenndi hann 15 Ijósmæðrum, sem
svo dreifðust um landsbyggðina. Hann hafði
lyfjabúð frá fyrstu tíð á Bessastöðum og í Nesi
til ársins 1772, en pá fluttist Bjarni Jónsson,
lyfsali að Nesi og tók við lyfjasölunni.
Bjarni landlæknir hafði allan starfstíma sinn
í Nesi sjúklinga í par til gerðu húsi og var pað
rekið í sambandi við heimili hans, auk allra
þeirra sjúklinga sem leituðu til hans jafnt að
nóttu sem degi.
Hann lét sér mjög annt um sjúklinga sína og
var þeim mjög góður sem fátækir voru og pví
gekk fljótt á efni þeirra hjóna, enda alltaf
örtröð í Nesi.
Hann var einnig mjög skyldurækinn og