Læknablaðið - 15.10.1987, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73: 321-6
321
Þórður Óskarsson*), Reynir T. Geirsson
FÓSTUREYÐINGAR OG NOTKUN
GETNAÐARVARNA
ÚTDRÁTTUR
Fóstureyðingum á Kvennadeild Landspítalans
fjölgaði um 62% á árabilinu 1977-84. Á þessum
tíma voru gerðar 3515 fóstureyðingar. Leitað var
upplýsinga á umsóknareyðublöðum um
fóstureyðingar og í skýrslum Kvennadeildar um
notkun getnaðarvarna við getnað og fengust
upplýsingar í 3.398 tilvikum (96,7%). Notkun
getnaðarvarna jókst marktækt úr 27% í 38% á
tímabilinu (p<0,005). Getnaðarvarnapillan hafði
verið notuð af 6,1% kvennanna við getnað, en í
meirihluta tilvika ranglega. Þungun varð í
»pilluhvíld« hjá 345 konum (10,2%) og jókst
hlutfall þessara kvenna marktækt (p<0,01) á
tímabilinu í 12% árið 1984. Lykkja hafði verið
notuð af 6,4% kvennanna og hjá þriðjungi þeirra
hafði þungun orðið innan árs frá uppsetningu
lykkjunnar. í 10% tilvika hafði karlmaðurinn
notað smokk. Á fyrsta og síðasta ári
athugunarinnar var enginn marktækur munur á
konum, sem sóttu um fóstureyðingu fyrir eða
eftir 11. meðgönguviku hvað varðar
hjúskaparstétt, fyrri barneignir, ungan aldur eða
notkun getnaðarvarna. Hjá þeim sem gengnar
voru fram yfir 11 vikur hafði notkun
getnaðarvarna hinsvegar aukist marktækt milli
fyrsta og síðasta ársins (p<0,05).
Ef stemma á stigu við vaxandi fjölda
fóstureyðinga, þarf að auka fræðslu um
getnaðarvarnir og gera þær aðgengilegri, hvetja
til ábyrgari notkunar getnaðarvarna, stuðla að
notkun öruggra getnaðarvarna eftir
fóstureyðingu og kveða niður goðsögnina um
nauðsyn »pilluhvíldar«.
INNGANGUR
Þrátt fyrir almenna notkun getnaðarvarna er
árlega eytt um 50 milljón fóstrum í heiminum og
lætur nærri að eytt sé einu fóstri fyrir hverjar
tvær fæðingar (1).
*) Núverandi vinnustaöur: Department of Obstetrics and
Gynaecology, Ninewells Hospital and Medical School, Dundee,
DDl 9SY, Skotlandi.
Kvennadeild Landspítalans, Reykjavík. Barst 13/02/1987.
Samþykkt 05/05/1987.
Veruleg fjölgun hefur orðið á fóstureyðingum á
Islandi frá þvi löggjöf var fyrst sett um slíkar
aðgerðir árið 1935. Ein til tvær af hverjum 1.000
konum á aldrinum 15-49 ára fóru að jafnaði í
fóstureyðingu árlega fram undir 1970. Síðan varð
stöðug aukning og 1983 var talan orðin
11,7/1.000 (2). Við endurskoðun laga um
fóstureyðingar 1975 (lög nr. 25/1975) var gert ráð
fyrir aukinni fræðslu og ráðgjöf um
getnaðarvarnir sem einum mikilvægasta
þættinum í forvarnarstarfi gegn fóstureyðingum.
Athugun meðal kvenna, sem fóru í fóstureyðingu
á Kvennadeild Landspítalans 1966-67 sýndi, að
83% þeirra höfðu ekki notað getnaðarvarnir og
mjög margar sögðust hafa orðið þungaðar í
»pilluhvíld«. Eftir aðgerðina notuðu hinsvegar
nær 70% getnaðarvarnir (3). í nýlegri rannsókn á
konum, sem fóru i fóstureyðingu á árunum
1976-81, kom fram að 2A þeirra viðhöfðu engar
getnaðarvarnir fyrir getnað (2).
Tilgangur þessarar athugunar var að kanna nánar
notkun getnaðarvarna hjá konum, sem
fóstureyðing var gerð hjá, einkum með tilliti til
notkunar getnaðarvarnapillunnar og lykkju.
Athugunin var liður í rannsókn á lekanda- og
klamydíusýkingum meðal kvenna, sem fara í
þessa aðgerð.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Notkun getnaðarvarna hjá konum, sem fóru í
fóstureyðingu á Kvennadeild Landspítalans frá 1.
janúar 1977 til 31. desember 1984 var athuguð
afturvirkt.
Af umsóknareyðublöðum um fóstureyðingar, úr
skýrslum félagsráðgjafa og sjúkraskrám á
Kvennadeildinni voru fengnar upplýsingar um
árlegan fjölda aðgerða, aldur, fyrri barneignir og
hjúskaparstétt kvennanna, svo og notkun og
tegund getnaðarvarna við eða fyrir getnað.
Sérstaklega var athugað hver var fyrri reynsla
kvennanna af notkun getnaðarvarnapillunnar og
hvort þungun hafði orðið í »pilluhvíld«, en með
því var átt við reglubundið, a.m.k. mánaðarlangt,