Læknablaðið - 15.10.1987, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73: 335-8
335
Matthías Kjeld, Jón Eldon, Þórarinn Ólafsson
KOPAR- OG ZINKÞÉTTNI í SERMI
INNGANGUR
Kopar og zink flokkast með efnum, sem kalla
mætti á íslenzku viðlæg eða ómissandi snefilefni
(essential trace elements). Efni þessi eru nú æ
meir til umfjöllunnar, m.a. vegna þess að auðvelt
er orðið að mæla þau i litlu magni sýnis, eða
aðeins 1 til 2 ml sermis (1). Mælingaraðferðirnar
hafa líka orðið betri ár frá ári með nýrri tækni og
tækjum og niðurstöður því áreiðanlegri. Helztu
mengunarþættir við öflun og varðveizlu sýna eru
nú þekktir og hafa verið fjarlægðir (2, 3).
Kopar og zink eru nauðsynlegir málmar fyrir
margvíslega enzímvirkni og þekkt eru
skortseinkenni svo og meðfæddir sjúkdómar, þar
sem hvörf þessara málma eru á einhvern hátt
brengluð (4, 5). Nýir möguleikar í meðferð
sjúklinga eins og t.d. langvarandi næring í æð
(total parenteral nutrition) krefjast nákvæmra
mælinga á þessum málmum sem og öðrum í
þessum flokki snefilefna.
Heildarmagn af kopar í líkama fullorðins manns
er um 100 mg og af zinki um 1.500 mg, en í fæðu
er talið þurfa um 2 mg kopars og 12 mg zinks á
dag (5, 6). Þetta magn er þó háð samsetningu
fæðunnar að öðru leyti. í heilbrigðum
fullorðnum manni er 90-95% af kopar í sermi
bundið ceruloplasmini en 5-10% bundið
albúmíni. Um 80% zinks binst albúmíni, 15% er
bundið a2-makróglóbúlini og um 2% binst
retinol-bindandi prótíni sermis. Þéttni þessara
málma helst innan þröngra marka í sermi (1). í
rauðum blóðkornum er álíka mikið af kopar og i
sermi en rauð blóðkorn hafa meir en 10 sinnum
hærri zinkþéttni en sermi.
Útskilnaður kopars og zinks í þvagi var kannaður
hérlendis hjá litlum hópi fólks og reyndist
svipaður og fundist hefur annars staðar (7).
Sermisþéttni þessara efna hefur ekki verið
könnuð í íslendingum og þótti því ástæða til að
gera það. Þótt ekki væri búist við að gildi í sermi
íslendinga væru mjög frábrugðin sermisgildum
Frá Rannsókn 6, Rannsóknadeild Landspítalans, Tilraunastöð
Háskólans að Keldum, Svæfíngadeild Landspítalans.
Barst 15/12/1986. Samþykkt 10/03/1987.
annarra þjóða, var hugsanlegt að þættir, eins og
t.d. óvenjulega mjúkt vatn, neysluvenjur, erfðir
o.fl., sem getur talist nokkuð einkennandi fyrir
land og þjóð, kynnu að hafa þau áhrif, að gildin
væru önnur.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Þátttakendur í þessari rannsókn voru
sjálfboðaliðar, heilbrigt fólk úr hópi
læknastúdenta og starfsfólks á Landspítalanum,
55 karlmenn og 53 konur á aldrinum 18 til 67 ára.
Tveir einstaklingar tóku þvagræsilyf (diuretica)
og einn notaði lanoxid, og voru mælingargildi
þeirra tekin með í heildaruppgjörinu. Tvær konur
tóku getnaðarvarnatöflur og var kopargildum
þeirra sleppt úr, enda bæði (27,4 og 25,2 pmol/1)
ofan við tvö staðalfrávik frá meðal-gildi hópsins.
Sýni voru tekin í nóvembermánuði að morgni
dags milli kl. 08 og 11. Þátttakendur voru ekki
fastandi og sátu í stól meðan blóðtaka fór fram úr
bláæð í olnbogabót undir vægum stasa. Blóð var
tekið í glerglös, sem höfðu verið sýruþvegin og
skoluð með eimuðu vatni. Eftir hæfilega storku
(1-2 klukkustundir) var sermi skilið frá og sett í
plastglös með plasttappa, sem síðan voru geymd
við — 20°C og sermið mælt 5 mánuðum síðar.
Við mælingar á kopar og zinki var notaður
litrófseindagleypnimælir (atomic absorption
spectrophotometer) frá Perkin Elmer Inc. af
gerðinni 305-B, sem tengdur var HGA72
grafítofni.
Mælingaraðferðin var að mestu eins og aðferð
Table I. Serum copper and zinc levels in different age
groups (mmol/l).
Copper Zink
Age N x SD N x SD
18-19....... 2 16.9 2 19.9
20-29 ...... 31 17.3 3.2 33 19.2 3.2
30-39 ...... 26 18.2 3.1 26 18.5 2.3
40-49 ...... 21 18.2 3.8 21 18.9 2.7
50-59 ...... 19 19.5 3.5 19 19.1 2.6
60-69........ 7 20.6 3.6 7 17.0 1.6
Total 106 18.5 3.5 108 18.9 2.7