Læknablaðið - 15.11.1993, Side 37

LÆKNABLAÐIÐ
367
Breyttar sönnunarkröfur
1. Almennt. A undanförnum árum hefur verið
talsvert rætt hvort eðlilegt sé að gera sömu
sönnunarkröfur til sjúklinga sem telja sig hafa
orðið fyrir tjóni vegna saknæmrar háttsemi
lækna eða annars starfsfólks sjúkrastofnana
og gerðar eru til annarra tjónþola. Talað
hefur verið um að eðlilegt sé að snúa
sönnunarbyrðinnni við, þannig að læknirinn
þurfi að sanna að hann hafi ekki sýnt af sér
saknæma háttsemi (2).
2. Sjónarmið tjónþolanna (sjúklinganna).
Bent hefur verið á að sönnunaraðstaða
sjúklinga sé oft mjög erfið. Mat á því hvort
um læknamistök hafi verið að ræða byggist á
sérfræðilegu mati.
Sjúklingar eru yfirleitt ekki færir um að
meta hvort mistök hafi verið gerð. Oft telja
sjúklingar að um eðlilegar óumflýjanlegar
afleiðingar læknismeðferðar sé að ræða, þegar
í raun er um afleiðingar að ræða sem hægt
hefði verið að komast hjá ef viðkomandi
læknir hefði staðið vel í stykkinu.
Sjúklingurinn veit oft ekki að meðhöndlun
hans hefur verið með óeðlilegum hætti. Hann
kemst að því fyrir tilviljun, til dæmis þegar
læknir sem síðar tekur við sjúklingi, fer að
gagnrýna fyrri meðferð á honum.
Oft eru sjúklingar ekki með meðvitund þegar
hin meintu mistök eiga að hafa átt sér stað,
aðgerðir fara fram í svæfingu og geta því ekki
borið vitni um hvað gerðist. Stundum eru þeir
undir áhrifum lyfja, þannig að hægt er að
gera vitnisburð þeirra tortryggilegan og svo
framvegis.
Þegar sjúklingar eru að reyna að afla sér
gagna rekast þeir oft á þagnarmúr af hálfu
sjúkrastofnana. Sjúkraskrár eru stundum
ófullkomnar, þær hafa ekki að geyma
mikilvægar, nauðsynlegar upplýsingar,
vegna þess að á þeim tíma, sem atburðurinn
átti sér stað, var allt með eðlilegum hætti,
afleiðingarnar komu ekki í ljós fyrr en síðar.
Sjúklingum finnst oft erfitt að afla upplýsinga
frá öðrum læknum, þeir séu tregir til að
tjá sig um málið, vegna þess að mistök
eins læknis eru mistök allrar stéttarinnar.
Oft líða mörg ár þar til mál sjúklinga eru
tekin fyrir í dómstólum. Vitni, þar með talið
starfsfólk sjúkrahúsa, eru löngu búin að
gleyma atburðum.
3. Frá sjónarhóli lœknastéttarinnar. Gegn
ofangreindum rökum hefur verið bent á það,
að sjúklingar, sem telja sig hafa orðið fyrir
tjóni vegna læknamistaka, eigi ekki að njóta
betri »kjara« en aðrir tjónþolar.
Það sem sagt hefur verið um rök fyrir því að
snúa sönnunarbyrðinni við hvað þá varðar,
megi heimfæra undir fjöldann allan af öðrum
tjónþolum. Hvað um viðskiptavini lögmanna,
verkfræðinga, arkitekta, iðnaðarmanna?
Þá er bent á að oft á tíðum sé starfsferill
þeirra lækna sem verða fyrir málsókn
eyðilagður. Það að draga úr sönnunarkröfum
geti leitt til þess að bótaábyrgð verði dæmd
í tilfellum þar sem engin mistök hafi átt sér
stað, að óhappatilviljun verði flokkuð undir
saknæman verknað. Slíkar reglur geti leitt
til þess að læknar fari að hugsa meir um
eigin hag en sjúklinganna. Þeir hugsi fyrst
og fremst um það að baktryggja sig fyrir
hugsanlegum málsóknum. Afleiðingarnar geta
orðið að hver einasti sjúklingur er sendur í
alls konar óþarfar rannsóknir og skoðanir,
læknar þori ekki að framkvæma áhættusamar
aðgerðir, eða framkvæmi óþarfa rannsóknir
og aðgerðir, sem leiði til mikils kostnaðar
fyrir heilbrigðiskerfið. Það verði farið að
ofrannsaka og oflækna.
Bent hefur verið á að þessi þróun hafi átt
sér stað í Bandaríkjunum. Tryggingariðgjöld
lækna í Bandaríkjunum hafa rokið upp.
Kostnaðinum við iðgjöldin er svo að
sjálfsögðu velt yfir á sjúklingana eða
sjúkratryggingarfélögin. Dæmi eru um að
fæðingarlæknar greiði nú allt að 400 þúsund
dollara í tryggingariðgjöld á ári, það eru tæpar
30 milljónir íslenskra króna. Mikill fjöldi
lögsókna út af meintum fæðingarmistökum
í Bandaríkjunum hefur leitt til þess að
fæðingarlæknar hafa í auknum mæli snúið
sér frá fæðingarhjálp og farið út í til dæmis
ófrjósemisaðgerðir, sem aftur hefur leitt til
að erfitt getur reynst að manna allar stöður
fæðingarlækna. Bandarísku læknasamtökin
(American Medical Association) telja að
»defensive medicine« (3) kosti bandarískt
samfélag um 25 milljarða dollara á ári
(það er 1.775 milljarðar íslenskra króna í
tryggingaiðgjöld, kostnað við að verjast
málsóknum og þess háttar).
4. Hlutlœg bótaábyrgð? Þeirri skoðun hefur
verið hreyft að koma eigi á hlutlægri ábyrgð