Sagnir - 01.06.2006, Qupperneq 106

tAotflun 'Sajnýrœðífeyra fieimifcfa á verafcTarveýnuyn
fyrir ofan. Með því að leita í stutta stund á Google fundust góð dæmi
um misnotkun þeirrar heimildar. í engum þeirra var vísað í upprunalega
birtingarsíðu eða tiltekinn höfundur textans. I því síðasta hafði textanum
í heild sinni verið skeytt inn í lengri texta sem líklega hefur einnig verið
tekinn annars staðar frá án nokkurra tilvísana.18
Areiðanlegar akademískar greinar er yfirleitt bara að finna á einum
stað, nema í undantekningatilvikum. Þær breiðast út með öðru móti,
nefnilega tilvísunum. Með því er átt við að í staðinn fyrir að birta
greinina í heild sinni á öðrum vef er vísað til hennar úr öðrum greinum
um svipað efni. Dæmi um þetta getum við fundið ef við förum inn á
vefritið Vefni og skoðum þær greinar sem birtar eru þar. í greininni „
Lét ég þá stúlkur mínar kveða mér til afþreyingar lystug kvæði eftir
Guðrúnu Laufeyju Guðmundsdóttur frá 200319 má sjá að vísað er til
annarrar greinar í sama vefriti. Sú grein heitir „Um kveðskap kvenna og
varðveislu hans“ og er eftir Margréti Eggertsdóttur.20
jfvað er ficecjt aö fesa úr fieimifcfum 7
Ein af cinföldustu lciðunum ti! að greina lélegar heimildir frá góðum
er með því að rýna í þær með tilliti til orðafars og stafsetningar (ef um
er að ræða texta). Þá er hægt að spyrja sig spuminga á borð við það
hvort raunverulegur fræðimaður myndi beita vissu orðalagi eða hvort
nútímaslangur eigi heima í heimild frá 19. öld. Furðulegt orðaval og
stafsetningarvillur koma oft á tíóum upp um lélegar heimildir en einnig
ber að vera vakandi fyrir lýsingarorðanotkun höfúndar. Höfundur sem
notar mikilfengleg lýsingarorð um suma hluti og niðrandi lýsingarorð
um aðra gætir ekki hlutleysis og skrifar ekki það sem við köllum
„fræðimannastíl".
Vlfver er ujojorunijajnanna sem verfb er að
sfjo&a 7
Heimildir á veraldarvefnum geta verið af ýmsum uppruna. Yfirleitt
eru heimildimar á nokkuð hreinu textaformi á heimasíðum. Uppruni
þeirra getur þó verið flóknari. Greinar á vefnum geta verið uppmnnar úr
tímaritum og bókum og er þá uppmnans yfirleitt getið. Þær geta einnig
verið skrifaðar beint fyrir vefinn. Aðrar heimildir geta verið myndir eða
skannaðar síður af frumheimildum sem erfiðara er að falsa.
Ávallt skal varast heimildir sem birtast á vefsíðum með römmum.
Oft eru heimildir af öðmm vefjum birtar í ramma á vefsíðu sem hefúr
engin önnur tengsl við vefinn sem geymir heimildina. Vefsíða er þá
geymd á einum stað á vefnum en annað vefsetur birtir síðan þá vefsíðu
í ramma á sínum eigin vef þannig að það lítur út fyrir að upphaflega
vefsíðan sé á því vefsetri. í slíkum tilvikum er oft beinlínis verið að
stunda hugverkastuld.
tíý fivaðaýormi erujöc/nin 7
Rafræn útgáfa af frumheimild getur verið skönnuð mynd af uppmnalegu
gögnunum eða hreinn texti sem hefúr verið búinn til með því að slá
öll gögnin inn staf fyrir staf eða með notkun OCR (optical character
recognition) tækni sem skannar myndir af texta og reynir að þekkja
hvem og einn staf í textanum. Best er ef frumheimild er birt á báða
vegu. Auðveldara er að vinna með heimildina á textaformi og hægt að
bera hana saman við myndina af uppmnalegu heimildinni ef gmnur
er um villu einhvers staðar í textanum. Einnig hefúr hreinn texti þann
kost að hægt er að leita í honum og setja hann mjög auðveldlega yfir á
HTML form til birtingar á vefnum t.d.
„Bibliography of Additional Material on Electronic Citations" er vísað
í ýmsar aðrar heimildir um heimildanotkun og em sumar af þeim á
rafrænu formi. I öllum tilfellum vom þær heimildir sem vísað var í
horfnar eða fluttar. Á flestum stöðum höfðu menn þó vit á því að vísa
á nýja vistunarstaðinn, en í einu tilfelli var ómögulegt að finna síðuna
sem vísað var í. Þessi síða var vistuð hjá virðulegri háskólastofnun þar
sem ætla mætti að menn vissu betur, sérstaklega þar sem um var að ræða
gögn um það hvemig ætti að vísa í vefheimildir. I öðm tilfelli þurfti
þrisvar sinnum að flakka á milli síðna til að finna gögnin sem vísað var
í og vom þau ekki til á uppmnalegu formi. Þessar síður em þó einmitt
dæmi um tiltölulega áreiðanleg gögn sem fræðimenn gætu tekið upp á
að vísa í og hafa greinilega gert. Þegar gefin er út bók eða ritgerð sem
er sagnfræðilegs efnis þá er gert ráð fyrir því að fólk geti nokkmm ámm
seinna lesið þær og rakið tilvísanimar og því er þetta fremur bagalegt.
Heimasíður einstaklinga, sem geymdar em á veljum sem bjóða
tímabundna hýsingu, ætti alls ekki að vísa í. Á slíkum vefjum er öllum
gögnum eytt um leið og eigandi síðunnar segir upp áskrift sinni. Dæmi
um vef af þessu tagi er t.d. Geocities (www.geocities.com). Sama á við
um síður sem hafa verið búnar til að beiðni notanda og em í rauninni
bara til á meðan þær em skoðaðar. Þetta á við um síður sem birta
niðurstöður úr gagnagmnnum eins og t.d. hjá Hagstofu íslands (www.
hagstofa.is) en til er auðveld lausn á því vandamáli eins og kemur í ljós
í næsta kafla.
ffvernij vísa sífaf í fieimifcfir á
verafcfarvefn um
Hér er mælt meo notkun aðlagaðrar útgáfu af því tilvísanakerfi sem lýst
er á síðunni Basic CGOS Style.22 Helstu breytingamar felast í því að
gætt hefúr verið samræmis við þá tilvísunaraðferð sem þegar er notuð
í sagnfræðiskor Háskóla Islands til að vísa í hefðbundnar heimildir.
Kommum, punkmm og slíku hefúr verið breytt ásamt því að bætt hefur
verið við útgáfústofnun heimildar.
Heimildaskrárfœrsla:
Seinna nafn höfúndar, skímamafn [Víxlast auðvitað bara ef um erlenda
höfunda er að ræðaj: „Titill síðu“. Titill heildarverks [ef það á við].
Útgáfunúmer [ef það á við]. Útgáfústofnun [ef það á við]. Dagsetning
þegar verk var sett á vefinn eða var síðast breytt. <Hlekkur á heimild>.
Dagsetning skoðunar.
Page, Melvin A.: „A Brief Citation Guide for Intemet
Sources in History and The Humanities.“ Útgáfa
2.1. H-Africa Humanities On-Line. 20. feb. 1996.
<http://www.h-net.org/~africa/citation.html>. Skoðað 19. júlí
2005.
„Kvennaffídagur 24. október 1975.“ Kvennasaga.
Kvennasögusafn Islands. <http://www.kona.bok.hi.is/
Kvennasaga/kvennaffidagur.html>. Skoðað 19. nóv. 2005.
lilvísunarfœrsla:
Skímamafn Seinna nafn: „Titill síðu“. Titill heildarverks. <Hlekkur á
heimild>.
ýfr joetta varanfej si&a eöa eftjfí 7
Þegar vísað er í heimasiður þarf ávallt að hafa í huga ákveðið
heimildavandamál sem er hér um bil einsdæmi. Heimasíður eiga það
til að hverfa. Hvort sem þeim hefúr verið eytt eða þær færðar til þá
hefúr það þau áhrif að ef vísað hefur verið í þær mun sú tilvísun leiða
notendur afvega.
Til gamans skulum við skoða níu ára gamla síðu sem fjallar einmitt
um tilvísanir á vefnum: http://www.h-net.org/~africa/citation.html.21
Á þessari síðu er að finna ýmislegan fróðleik um tilvísanir í heimildir
á netinu en þessi síða er komin nokkuð til ára sinna og það sést vel
þegar skoðaðar em þær síður sem vísað er til á þessari síðu. I kaflanum
Melvin A. Page: „A Brief Citation Guide for Intemet Sources in
History and The Humanities.“ <http://www.h-net.org/~africa/
citation.html>.
„Kvennaffídagur 24. október 1975.“ Kvennasaga. <http://
www.kona.bok.hi.is/Kvennasaga/kvennafridagur.html>.
Obeinar tilvisanir:
Ef grunur leikur á að vefsiða gæti átt til að breyta um nafn eða um er
að ræða síðu sem búin er til sem svar við leit eða fyrirspum þá getur
Hálf. ^Sajnir Z006