Árbók Reykjavíkurbæjar - jan. 1946, Side 44

30
Sjákrafiuíriingar irieð sjúkrabt íreiðmn í Keykjavík.
Jan. Febr. Marz April Maí Júní Júlí Ág. Sept. Okt. Nóv. Des. Samt. Þar af utanbæj.
1928 .... 81 54 54 71 53 49 44 46 48 45 47 66 661 59
1929 .... 57 65 61 49 94 79 81 50 56 76 63 66 1 797 72
1930 .... 64 61 78 87 105 63 65 47 67 53 50 51 ; 791 74
1931 .... 68 89 94 81 70 85 71 68 76 55 64 54 1 875 85
1932 .... 52 80 85 84 84 54 84 53 56 78 74 73 857 98
1933 .... 68 78 62 64 71 59 89 57 67 62 62 83 j 822 81
1934 .... 91 95 106 79 118 94 102 78 99 78 80 04 1112 87
1935 .... 83 96 121 113 89 91 76 81 63 74 71 143 i 1101 102
1936 .... 99 68 102 107 151 120 98 77 89 87 121 92 j 1211 114
1937 .... 78 110 160 141 130 110 84 83 83 106 90 92 1 1267 136
1938 .... 92 89 109 89 124 99 102 87 78 86 64 101 1120 102
1939 .... 110 100 99 91 89 82 66 67 64 72 91 88 i 1019 92
1940 .... 79 78 85 91 74 97 85 69 79 99 93 85 1 1027 96
1941 .... 106 127 169 123 131 98 109 87 111 121 109 149 j 1440 141
1942 .... 141 127 144 135 158 155 145 151 124 151 124 157 1712 140
1943 .... 164 163 181 165 177 148 147 145 132 170 135 163 | 1890 142
1944 .... 153 171 184 157 194 163 158 166 148 165 175 167 ; 1999 198
Aths.: Á árinu 1944 var samtals ekið í utanbæjarflutningum 27,5 þús. km. Lengst var farið
til Blönduóss, Hvammstanga, Hólmavíkur, Víkur í Mýrdal og í Þorskafiörð. — Farnar voru á
árinu um 30 ferðir vegna slysfara.
Framh. af bls. 29.
Fram til ársioka 1940 var nálega eingöngu notaö Ratin og Ratinin, en sum árin framan af lagði
Gísli Guðmundsson, gerlafræðingur, efnið til að nokkru leyti, og mun hafa framleitt það' í efnagerð
sinni. Á árunum 1927 og 1928 var gerð smávegis tilraun með Negól, en þeim tilraunum var ekki
haldið áfram. — Á tímabilinu 1921—-39 var þeirri meginreglu yfirleitt fylgt að „eitra“ með Rat-
in, og þvi næst, eftir hæfilega langan tíma, með Ratinin, til þess að eyða þeim rottum,
er kyrmu að vera ónæmar fyrir Ratin. Voru jafnaðarlega framkvæmdar tvær aðal-„eitr-
anir“ á ári hverju, auk annarra minni þess á milli. — Þess má geta, að á árunum 1938
og 1939 voru gerðar tilraimir með að veita verðlaun fyrir dráp á rottum (10 aura pr.
stk.). Þær tilraunir báru lítinn árangur, og gáfu því ekki tilefni til, að þeim væri haldið
áfram að sinni. — Síðan 1940 hefir Aðalsteinn Jóhannsson, meindýraeyðir, samkv. sérstöku sam-
komulagi við bæinn, haft með höndum rottueyðinguna í bænum og lagt til eiturefnin. Þó má geta
þess, að á árinu 1943 bauð prófessor Niels Dungal bænum rottueitur til reynsiu. Var gerð tilraim
með það í febr. 1943, og sá heilbrigðisfulltrúi um framkvæmd þess verks. I tcflunni eru birtar
tölur yfir þá eitrun: Aftur á móti hefir Aðalsteinn ekki fært dagbækur, eða gert samfelldar
skýrslur um starfsemi sína. — Kostnaður við rottueyðinguna í bænum hefir alls numið, frá 1920
til 1943 (bæði árin meðtalin), 206,8 þús. kr„ eða rúml. 8,6 þús. kr. á ári að meðaltali. — Það
mun ekki fyllilega kunnugt hvaða tegundir af rottum hafa ílenzt hér. Heilbrigðisfulltrúi telur
að mest beri á stórri brúnni rottu og nokkuð á annarri minni tegund, svartri eða dökkgrárri að
lit. Virðist t. d. Magnús Bjömsson, dýrafræðingur, vera sömu skoðimar. Telur Magnús að dökka
rottan muni eiga hér erfitt uppdráttar vegna veðurskilyrðanna, ef takast mætti að útiloka hana
frá híbýlum manna og öðram húsum. — Rottukynin hér eru sjálfsagt þau sömu og í nágranna-
löndunum. Talið er, að svarta rottan (Mus rattus Linné) hafi fyrst náð útbreiðslu hér í Evrópu. Á
18. og 19. öldinni kom svo brúna rottan (Mus decumanus Pallas), sem breiddist út frá Indlandi,
til sögunnar. Barst hún til Englands 1731 og til Danmerkur 1790. Útrýmdi hún svörtu rottunni að
miklu eða öllu leyti. T. d. er talið, að svarta rottan hafi verið horfin í Kaupmannahöfn 1834, en
tilDanmerkur barst hún sennil.fyrir 1000. Svarta rottan, sem nolikuð ber á hér nú, mun vera eitt af
fyrirbærum „ástandsins". Hún þekktist hér lítið áður, og mun vart eiga hér framtíðarmöguleika,
ekki sízt þar sem hún á að mæta heilum herskörum af erkióvini sínum, brúnu rottunni, sem hér
er orðin hagvön og þrífst ágætlega. Brúna rottan, sem má heita alæta, er talin miklu skaðlegri
en svarta rottan, sem aðallega er jurtaæta. Auk þess tímgast brúna rottan miklu örar en svarta
rottan. — Menn vita ekki með vissu, hvenær rottan hefir borizt hingað til lands, en um
miðja 18. öld er talið, að hún hafi verið algeng „undir Jökli" á Snæfellsnesi (Eggert Öl-
afsson). Þangað barst hún með skipi, er strandaði á Rifi. Rottan ilentist ekki á Snæ-
fellsnesi, og breiddist ekki út þaðan. Næst er fyrst getið um rottu í Flatey á Breiða- 1
firði á öndverðri 19. öld. Gerði hún þar mikinn usla, en var útrýmt eftir 7 ár. Til Reykjavíkur
var rottan komin 1865, en ekki mun nákvæmlega vitað, hvenær hún barst hingað fyrst. Það er
vafa undirorpið, hvor tegundin, svarta eða brúna rottan, hefir fjrrst boiizt hingað til lands. Þó er
talið, að rottan „undir Jökli“ hafi verið svarta rottan, en hins vegar er með öllu ókunnugt um
hvor tegundin var í Flatey. Vissa fékkst fyrst fyrir því 1919, að svarta rottan væri komin hingað
til Reykjavíkur, en hún mun aldrei hafa náð hér fótfestu til langframa. — Taflan sýnir starf-
semina við rottueyðingu í bænum á ári hverju frá byrjun. Fyrst er sýndur kostnaðurinn við eyð-
inguna, samkv. bæjarreikn., þá tala húsa, sem „eitrað“ hefir verið í eða við, ásamt tölu útlagðra
skammta, bæði fyrir Ratin og Ratinin. Loks er sýnt, hve talið er, að margir skammtar hafi horf-
ið, og er gert ráð fyrir, að þeir hafi verið étnir af rottum. Yfirlit þetta er samið eftir dagbókum I
heilbrigðisfulltrúa um þetta efni, en heildarskýrslur af því tagi hafa ekki verið teknar saman áður.