Árbók Reykjavíkurbæjar - jan. 1946, Side 162

148
afskrift frá árinu 1934 af uppfyllingu, kr. 3639,88,
er ekki yfirfærð frá árinu 1935 til ársins 1936 í
hafnarreikn. Heildarstofnkostnaður og: heildar-
afskriftir í ársbyrjun 1936 hafa því verið lækk-
aðar um þá upphæð, einnig hér í töflunni.
Með afskriftum í töflunni er eins og áður (sbr.
Árbók 1940, bls. 191) talin sala á eignum, kr.
22400 á árinu 1936 og kr. 25000 á árinu 1944.
Við útreikning hlutfallstölu afskrifta er þeim
upphæðum sleppt úr afskriftum þeirra ára.
Þess má geta, að í hafnarreikn. hefir eigna-
salan frá árinu 1936 verið dregin frá heildar-
stofnkostnaði og verður hann því þeim mun
hærri í töflunni en reikn., allt frá árinu 1937,
sem upphæðinni (22400) nemur. Fram til ársins
1936 hefir þeirri reglu verið fylgt í hafnarreikn.,
að telja sölu eigna með afskriftum á sama ári,
en draga hana ekki frá stofnkostnaðinum, eins
og gert hefir verið í ársbyrjun 1937.
Á árinu 1942 er stofnkostnaður við dýpkun
hafnar færður 10 kr. of hár i hafnarreikn. (prent-
villa). Þessi skekkja er yfirfærð til ársins 1943,
og henni haldið síðan. En afskriftimar í hafnar-
reikn. 1943 em hækkaðar um sömu upphæð, og
raskast bókfærði stofnkostnaðurinn því ekki.
Þessi skekkja er leiðrétt hér í töflunni.
Heildartekjur fyrirtækjaima í þessari töflu em
ekki færðar með alveg sömu upphæðum og nið-
urstöður þeirra í rekstursyfirlitunum bls. 132—
133 sýna. Hér hefir -j- liðunum, sem þar eru
færðir, verið útrýmt, og heildartekjumar hækk-
aðar um þær upphæðir.
Til rekstursárangnrs fyrirtækjanna í töflunni
telst: Hreinar tekjur, framlög til bæjarsjóðs (þ.
m. framlag Hafnar til löggæzlu) og afskriftir.
Framlögin em hluti af hreinum tekjum fyrir-
tækjanna og sem gjöld em þau rekstri þeirra
óviðkomandi. Afskriftimar hafa bein áhrif á
niðurstöður hreinna tekna.
Á það má benda hér í sambandi við hreinar
tekjur fyrirtækjanna, að aukning hreinna eigna
(eigna umfram skuldir) þeirra áriega (sbr. töflu
bls. 141) er jöfn hreinum tekjum á sama ári,
nema á árinu 1939. Við gengislækkun ísl. kr. á
því ári hækkuðu erlendu skuldirnar, reiknað i
ísl. kr., sem gengislækkuninni nam, og eignirfyr-
irtækjanna umfram skuldir lækkuðu að sjálf-
sögðu að sama skapi. — Stofnkostnaður Sogs-
veitunnar var þó hækkaður í samræmi við geng-
islækkunina (sbr. hér að framan), og hrein eign
þess fyrirtækis lækkaði því eklti við gengislækk-
unina eða hækkun erlendu skuldanna. •— Hækk-
un erlendu skuldanna við gengislækkunina á ár-
inu 1939 (= lækkun eigna umfram skuldir) var
sem hér segir hjá fyrirtækjunum (Gasveitan
hefir engin erlend lán tekið): Vatns- og Hita-
veitu kr. 67960, Rafmagnsveitu kr. 83381 og
Höfn kr. 276760 (aurum er hér sleppt). —
Gengi Norðurlandamyntanna var ekki skráð á
stríðsárunum (sbr. bls. 74), og hafa skuldir bæj-
arins við þau lönd því verið reiknaðar á þeim
árum með sama gengi og var, áður en gengis-
skráningin lagðist niður.
Athugasemdir, varðandi kosningar í Reykjavík til Alþingis og bæjar-
stjórnar, bls. 106—107.
Til skýringar á töflunum á bls. 106 og 107 um
kosningar til Alþingis og bæjarstjómar í
Reykjavík, skal gerð nokkur grein fyrir kosn-
ingarrétti, kjörgengi, kjörtímabilum og fuiltrúa-
tölu.
Á þúsund ára afmæli Islands-byggðar, þjóð-
hátíðarárið 1874, gaf konungur landinu stjórn-
arskrá (5. jan.), er veitti þjóðinni löggjafarvald
og sjálfsforræði, „Stjómarskrá um hin sérstöku
málefni íslands". Breytingar voru tvisvar gerðar
á þeirri stjómarslcrá, með stjómskipunarlögum
1903 (nr. 16, V>0) og 1915 (nr. 12, «/„). Ný
stjómarskrá var sett 1920 (nr. 9, 18/5), „Stjóm-
arskrá konungsríkisins lslands“. Breytingar voru
þrisvar gerðar á henni, með stjómskipunarlög-
um 1934 (nr. 22, 24/s) og 1942 (nr. 78, y, og nr.
97, M/n). Stjómarskrá lýðveldisins Islands var
sett 1944 (nr. 33,
Frá 1874 til 1934 var kosningarréttur við
kosningar til Alþingis bundinn við 25 ára aldur,
en var lækkaður 1934 niður í 21 ár. Kosningar-
réttur við landkjör frá 1915 til 1934 var þó
bundinn við 35 ára aldur.
Fram að 1934 vom ýmsar aðrar takmark-
anir á kosningarréttinum. Til þess tíma höfðu
þeir, sem vom á sveitarframfæri eða skulduðu
sveitarstyrk, ekki kosningarrétt. Konur, svo og
karlar í annarra þjónustu, öðluðust fyrst kosn-
ingarrétt 1915. Fram að 1915 þurftu aðrir og
að greiða vissa lágmarksupphæð i sveitarsjóð,
til þess að fá notið kosningarréttar. Frá 1874
til 1903 var þetta lágmarksgjald 8 kr. fyrir
kaupstaðarborgara og 12 kr. fyrir þurrabúðar-
menn, en 4 kr. fyrir alla 1903-—T5.
Við rýmkun kosningarréttarins 1915 skyldu
aðeins þeir af hinum nýju kjósendum (konur
og vinnumenn; menn, er greiddu ekki nægjan-
lega hátt útsvar til þess að hafa kosningarrétt
áður, en fullnægðu kosningarskilyrðunum að
öðm leyti, töldust ekki nýir kjósendur), sem náð
höfðu 40 ára aldri, þegar kjörskrá yrði samin
fyrst eftir breytinguna, öðlast kosningarrétt