Alþýðuhelgin - 13.08.1949, Síða 8

216
ALÞÝÐUHELGIN
Þáttur Jóns Sigurðssonar lögsagnara.
1. LÍTIÐ UM ÆTT JÓNS.
Sigurður Dalaskáld bjó að Stóra-
;sk|óai (Þykkvaskógí) og síðan að
Miðskógi. Hann var son Gísla Ólafs-
sonar á Sauðafelli, Hannessonar í
Snóksdal Bjarnarsonar. en kona
Bjarnar var Þórunn Daðadóttir bónda/
í Snóksdal Guðmundssonar og Guð-
rúnar konu hans. Hannes sonur
þeirra Bjarnar og Þórunnar dukkn-
aði árið 1627. Höfðu og foreldrar
hans drukknað bæði senn í för suður
á Seltjarnarnes. En móðir Sigurðar
skálds, kona Gísla, var Sigríður dótt-
ir Sigurðar prests í Miklaholti
Finnssonar frá Ökrum. . .
Sú var móðurætt Jóns lögsagnara
og skálds: Maður hét Guðmundur og
bjó að Húsafelli í Dölum. Hann var
son Bjarnar í Skógi og átti Kristínu
Brynjólfsdóttur prests í Hjarðarholti
Bjarnasonar. Áttu þau þrjár dætur.
Síðan átti Guðmundur Guðrúnu
Marteinsdóttur Halldórssonar af
Áiftanesi. Voru þeirra dætur þrjár;
hét ein Kristín. Hana átti Sigurður
Dalaskáld, er áður hefur getið verið.
Var þeirra son Jón, er nú verður
nokkuð frá sagt. Áttu þau og fleiri
börn en þau munu lítt hafa komizt
á legg.
2. UPPVÖXTUR JÓNS.
Jón Sigurðsson var snemma hinn
efnilegasti sveinn, og þegar skáld
gott á unga aldri. Lítill vinþokki var
á með Páli lögmanni Vídalín Jóns-
syni og Sigurði Dalaskáldi. Eitt sinn
er sagt að Páll kæmi á Stóraskóg eða
Miðskóg, þar sem Sigurður bjó, og
sá börn Sigurðar allgervileg; sagði
hann í glettni við Sigurð:
Hvert er þetta þrælalið,
ier þyrpist hópum saman?
Hvað kom til þess liimnasmið
að hafa það svona í framan?
Jón Sigurðsson var þá sveinn ung-
ur, en nokkuð á legg kominn, og
kvað þegar á móti:
Það í hug þér láttu leitt,
lífs þér herrann kenni,
að fleiri mót hann átti en eitt
að þér, væskilmenni!
Efíir Gísla Konráðsson.
En nú er sagt, að Sigurður segði
við Pál að svara honum þyrfti hann
ei, þegar það gæti hvert barnið. Sagt
er Páli fyndist til um hagmælsku og
viturleik þeirra feðganna.
Jón nam í skóla. Var hann náms-
maður mikill, mikill vexti, fríður
sýnum og að ölu hinn gervilegasti.
Gerðist hann síðan sveinn Odds lög-
manns Sigurðssonar. Bjó Oddur á
Narfeyri með Sigríði ekkju móður
sinni, Hákonardóttur. sýslumanns
Gíslasonar lögmanns Hákonarsonar.
Var hún stórlynd og skörungur mik-
ill.
3. FRÁ IIELGU Á NARFEYRI.
Sigríður átti dóttur gjafvaxta, er
Helga hét er heima var með móður
sinni og Oddi bróður sínum. Jón
lagði hug á meyna og svo hún á hann
og unnust mjög. Var það fyrst með
leyndum miklum, en svo fór. að
heimamenn báru það í eyru þeim
Sigríði og Oddi, og gazt þeim að því
allilla og Sigríði þó verr. Bar það
mest til, að henni þótti hann óauð-
ugur. Það var siður meyjarinnar, að
hún lagði sig til svefns í rökkrum
frammi í baðstofu þar sem griðkon-
ur hvíldu. Kom Jón þar oft til henn.
ar, þvi annarsstaðar var þess vand-
lega gætt, að þau fengi ekki við tal-
azt, og fór svo fram um hríð. Tók
Sigríði nú að gruna þetta og var það
þá eitt kvöld, að Sigríður skipaði
dóttur sinni að leggjast niður í hvílu
sína í herbcrgi þeirra Odds og mælti
hcldur harðlcga til, svo mærin þorði
ekki annað, en sjálf læddist hún í
rúm það, er mærin var vön í að leggj-
ast. En fyrir því mærin þorði ei
annað en hlýða, fékk hún ei varað
Jón við, þó mjög fýsti hana þess,
mundi ei heldur dælt að mæla á móti.
skipun móður sinnar. Sigríður hafði
ei lengi legið í myrkrinu, er Jón kom
þar og ætlaði meyjuna þar vera og
lagðist niður hjá henni með bliðu að
ætla má, áður hann vissi hver vél
voru fyrir hann sett og Sigríður sagði,
að ei mundi nú svo vera sem hann
ætlaði. Má vita að honum brygði í
brún, en ei er getið tiltekta hans í
það sinn. En þau Sigríður og Oddur
þóttust nú vís orðin um ástir Jóns og
meyjarinnar. Er það sagt. að Oddur
berði á henni að áeggjan móður
sínnar heldur ógætilega, því bæði
var hann mikill vexti og sterkur og
afar skapbráður. En fyrir því að mær-
in dó litlu síðar, þunguð að mælt var,
í stórubólu 1707, var það kallað af
harðþjakan Odds og talið að Jón
ætti þungann með henni.
4. JÓN YRKIR TÍMARÍMU.
Nú gramdist Jón afar mjög fram-
ferðum þessum öllum og vildi fyrir
hvern mun hefna sín og meyjarinn-
ar á þeim Oddi og Sigríði, og tók það
ráð að svala með geði sínu að yrkja
um þau kvæði það, er hann kallaði
Tímarímu. Hefur hún verið all-
nafnfræg síðan. og þykir ei meira
níðkvæði ort hafa verið. Hann sýndi
Oddi mansönginn, er hann hafði
kveðið hann. Ætlaði Oddur það verða
mundi hið bezta kvæði og gaf hon-
um fjórar spesíur, því ei skorti hann
örleik og rausn. En síðan er Oddur
sá Timarímu, má ætla að honum
gætist lítt að, er hann sá hvar hún
stefndi beint á; og verst að enginn
kostur var sök á að gefa.
Fyrir nokkru birtist hér í blaðinu ,,Brúðkaupskvæði“ Jóns Sigurðssonar
sýslumanns í Dalasýslu (tl. 1720) og fylgdu því fácinar upplýsingar um höf-
undinn. Til cr í liandriti „Þáttur Jóns Sigurðssonar lögsagnara“ eftir Gísln
Konráðsson. Er hann frcmur skemmtilegur, þótt vafalaust megi telja sumt
í lionum skyldara þjóðsögum en sagnfræði. Á hinn bóginn eru í þættinum
ýmsir útúrdúrar frá aðalefninu, eins og títt var hjá Gísla, er hann þurfti að
koma að einhverjum fróðlcik i'rá svipuðum tíma eða af sömu slóðum. Hér a
eftir verður þáttur Gísla birtur með allmiklum úrfellingum. Orðfæri hefur
cinnig verið vikið lítið eitt við á stöku stað. Þátturinn er liér prentaður eftir
afskrift í JS. 124, 8to,
t