Fréttatíminn - 28.03.2014, Side 12

Uppskriftir á gottimatinn.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
/
S
ÍA
NÝTT
Prófaðu 36% sýrðan rjóma í matseldina.
Á gottimatinn.is finnur þú nýjar og spennandi
uppskriftir og fullt af öðrum sígildum
uppskriftum.
rjóminn af
sýrða rjómanum
D ómari hefur ekki heimild til þess að kveða á um það að barn skuli vera í tveimur leik-
skólum. Foreldrar sem fara með sam-
eiginlega forsjá eiga að leitast við að
koma sér saman um
það hvort og þá hvar
sótt er um leikskóla-
pláss fyrir barn. Ef
foreldrar eru ósam-
mála getur það foreldri
sem barn á lögheimili
hjá tekið ákvörðun um
val á leikskóla,“ segir
í áliti umboðsmanns
barna sem Fréttatím-
inn leitaði eftir vegna
nýfallins héraðsdóms
í forsjármáli þar sem í
dómsorði er kveðið á
fimm ára leikskólabarn
skuli dveljast til jafns
hjá móður og föður,
sem búa í sitt hvoru
sveitarfélaginu, fram að
skólagöngu.
Í dómsorði segir:
„Fram að upphafi skóla-
göngu skal [barnið]
dvelja á víxl hjá foreldr-
um sínum viku og viku í
senn. Eftir að grunn-
skólanám hefst skal [barnið] vera í um-
gengni við stefnanda aðra hverja viku
frá föstudegi til sunnudags.“ Faðir
höfðaði forsjármálið árið 2012, áður en
dómarar fengu heimilid til að úrskurða
sameiginlega forsjá, og krafðist fullrar
forsjár. Móðir gerði þá sömu kröfu.
Fram kemur í dómn-
um að barnið hafði búið
á höfuðborgarsvæð-
inu ásamt foreldrum
sínum en eftir að þeir
slitu samvistir hafi
móðirin flutt í sveitar-
félag á landsbyggðinni.
Báðir foreldrar telja hag
barnsins best borgið
hjá sér og lýsa því báðir
að „ómögulegt“ sé
að ná sáttum við hitt
foreldrið. „Að [mati
föður] komist ekkert
annað að en viku/viku
búseta og að [barnið]
sæki leikskóla bæði [í
sveitarfélagi föður] og
[sveitarfélagi móður].
Hefur stefnda lagt til
margar mismunandi til-
lögur að umgengni sem
miðast þó helst við að
reglubundin umgengni
við stefnanda fari fram
um helgar þar sem hún
telur viku/viku fyrir-
komulagið ekki hafa hentað barninu,“
segir ennfremur í dómnum og í niður-
stöðum hans er vitnað í dómskvaddan
matsmann: „Tillögur um umgengni
hefðu aðallega strandað á því að mis-
munandi sjónarmið aðila væru um
hvort [barnið] gæti verið á tveimur
dagheimilum eða ekki.“
Leikskóli er fyrsta skólastigið
Hrefna Friðriksdóttur, dósent í fjöl-
skyldu- og erfðarétti við Háskóla Ís-
lands sem meðal annars hefur sérhæft
sig í mannréttindum barna og fjöl-
skyldna, segir umgengni hafa smám
saman verið að rýmkast á síðustu
árum en þó sé fátítt að dómarar dæmi
umgengni viku og viku þegar foreldrar
deila um það. Hrefna bendir á að hún
þekki ekki málavexti í þessu tiltekna
máli en bendir á nokkur lykilatriði sem
þykja forsenda fyrir því að það gagnist
barni að vera í umgengni viku og viku.
„Ein forsendan er að barnið sé ekki
mjög ungt, að það sé orðið nógu gamalt
til að átta sig á því hvað er á seyði og
geti haldið utan um þessa tvo heima.
Annað atriði er nálægð milli heimila.
Það breytir miklu hvort foreldrar búa
hvor í sínu sveitarfélaginu á höfuð-
borgarsvæðinu eða sitt hvoru megin á
landinu. Almennt er lögð áhersla á að
barnið sé bara í einum skóla, hvort sem
það er leikskóli eða grunnskóli.“
Hrefna vekur athygli á því að sam-
kvæmt dómnum á umgengnin að
breytast þegar barnið byrjar í grunn-
skóla. „Ég myndi segja að þetta væri
svolítið sérstök niðurstaða. Dómurum
virðist finnast sjálfsagt að barnið fari
á milli og sé í gæslu á tveimur stöðum
en þetta snýst við þegar grunnskóli
hefst. Þessi dómur er ekki að öllu leyti
í samræmi við meginsjónarmið um að
skapa samfellu í lífi barns og almennt
eru gerðar miklir fyrirvarar um að það
gagnist börnum að vera í tvenns konar
skólakerfi á sama tíma. Leikskóli er
auðvitað fyrsta skólastigið og hver leik-
skóli mótar sína stefnu. Þarna ríður á
að horfa ekki á þetta frá sjónarhóli for-
eldranna sem langar að halda virkum
tengslum við barn sitt heldur sjá þetta
frá sjónarhóli barnsins.“
Ekki ráðlegt að dæma jafna
umgengni
Í niðurstöðu dómskvadds matsmanns í
þessu máli segir að hann telji hvort for-
eldri um sig fært um að fara með forsjá
barnsins, að báðir geti sett hagsmuni
þess í fyrirrúm og séu vel hæfir til að
ala það upp. „Deilur foreldranna virðast
þó íþyngja [barninu] nokkuð.“ Þar
segir ennfremur að „... ekkert eigi að
vera því til fyrirstöðu að [barnið] sæki
leikskóla á tveimur stöðum, það er
hjá móður sinni og föður sínum, fram
til þess tíma er [barnið] hefur skóla-
göngu. Ekki er hægt að dæma sam-
eiginlega forsjá í máli þessu og ekki
ráðlegt að mæla með jafnri umgengni
[barnsins] við aðila vegna búsetu
þeirra. Dómurinn telur hins vegar
mikilvægt að [barninu] verði tryggð
eins ríkuleg umgengni við stefnanda
og aðstæður leyfa hverju sinni.“
Í áliti umboðsmanns barna segir að
þegar metið er hvort jöfn umgengni
henti barni skipti samkomulag milli
foreldra og búseta þeirra miklu máli.
„Þegar metið er hvort jöfn umgengni
henti barni skiptir samkomulag milli
foreldra og búseta þeirra miklu máli.
Mikilvægt er að tryggja stöðugleika
og samfellu í lífi barns og kemur jöfn
umgengni því helst til greina þegar
foreldrar geta unnið vel saman og búa
nálægt hvor öðrum. Foreldrar verða
að hafa hagsmuni barns að leiðar-
ljósi og ættu ekki að ætlast til þess að
barn „skipti lífi sínu í tvennt“ af því
það hentar foreldrum betur. Foreldrar
verða að setja barnið í fyrsta sæti og
sína eigin hagsmuni í annað sæti.
Telur umboðsmaður barna því almennt
ekki rétt að ætlast til þess að barn sé
í tveimur leikskólum, enda getur það
raskað námi og félagslegum tengslum
barns. Þó að umboðsmaður barna telji
það almennt ekki börnum fyrir bestu
að vera í tveimur leikskólum geta verið
undantekningar á því, til dæmis vegna
tímabundinna erfiðleika í fjölskyld-
unni. Á það þá einungis við ef foreldrar
eru sammála um að slíkt sé til hags-
bóta fyrir barnið.“
Fagfólk á leikskólum tjáð áhyggjur
Fréttatíminn leitaði einnig álits Sigrún-
ar Júlíusdóttur, prófessors í félagsráð-
gjöf við Háskóla Íslands og sérfræð-
ings í samskipta- og skilnaðarmálum,
og er hennar mat í takt við mat annarra
fagaðila. „Hér hafa tveir sérfræðingar
komið að málinu. Þeir hljóta að hafa sín
faglegu rök, og það eru alltaf hliðar á
málum sem ekki koma fram í sjálfum
dómnum. Ég þekki ekki nægilega
til málavaxta sem skipta miklu fyrir
niðurstöðu mats, m.a. um það hvernig
fyrstu tengslum og samveru foreldris
og barns hefur verið háttað, hvernig
foreldrasamstarf var fyrstu ár barnsins
og í hverju erfiðleikar og ágreiningur
foreldranna raunverulega felast. Stund-
um snúast þessi mál um eitthvað annað
en velferð barnsins og skilning á þörf-
um þess. Þetta kemur meðal annars
vel fram í nýlegri íslenskri rannsókn,
„Eftir skilnað. Um foreldrasamstarf og
kynslóðatengsl.“ Það liggur ekki fyrir
nægileg þekking um fyrirkomulag
jafnrar búsetu barna hjá foreldrum eft-
ir skilnað, og hvaða máli aldur barnsins
skiptir þar, en fyrstu rannsóknir okkar
gefa þó vissar vísbendingar. Mín fyrstu
viðbrögð eru vissar efasemdir um þá
niðurstöðu að barn undir skólaaldri
dvelji jafnt hjá báðum, það er hafi jafna
búsetu hjá báðum foreldrum, sem
væntanlega í þessu máli hafa ekki for-
sendur fyrir nægilega góðu foreldra-
samstarfi. Sömuleiðis hef ég efasemdir
um að ungt barn dvelji á tveimur leik-
skólum. Fagfólk leikskólanna hefur
tjáð áhyggjur af slíku fyrirkomulagi
fyrir börn. Það vekur líka spurningar
að breyta samvistaskipan sem búið var
að festa í sessi og draga úr samvistun-
um við annað foreldrið eftir að barnið
hefur náð skólaaldri. Hér koma mörg
álitamál við sögu og ekki hægt að setja
fram rökstutt álit á þessu nema hafa
nákvæmari upplýsingar um málið,“
segir Sigrún.
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Þarf að ganga í tvo leikskóla
Fimm ára leikskólabarn skal
dvelja viku og viku hjá hvoru
foreldri - í sitthvoru sveitar-
félaginu - þar til grunn-
skólanám hefst, samkvæmt
fjölskipuðum héraðsdómi.
Faðirinn býr á höfuðborgar-
svæðinu en móðirin á lands-
byggðinni og þarf barnið því
að sækja tvo leikskóla. Þeir
fjölmörgu sérfræðingar sem
Fréttatíminn leitaði til vegna
dómsins eru sammála um að
sjaldnast sé það hagur barns
að ganga í tvo leikskóla,
sér í lagi ekki ef foreldrar
deila. Umboðsmaður barna
segir slíkt fyrirkomulag geta
raskað námi og félagslegum
tengslum barnsins.
Úr leiðbeinandi áliti vegna
tvöfaldrar leikskólavistar
 Jöfn búseta til skiptis hjá foreldrum
getur þjónað hagsmunum barnsins
svo framarlega sem foreldrar hafi
náið samstarf og samstöðu um að
ekki verði veruleg röskun á högum
barns, t.d. hvað skólagöngu varðar.
 Almennt er eðlilegt að ganga út frá
því að þarfir barns verði að vega
þyngra en sjónarmið um jafn-
rétti foreldra og sá er einnig andi
íslensku barnalaganna. Rétt er því
að miða við að hagsmunir barnsins
liggi ávallt til grundvallar ákvörð-
unum. Frekar á að ætlast til þess
að foreldrar lagi sig að aðstæðum
barnsins, til að tryggja því samfellu
í daglegu lífi, öryggi og festu, en
að barnið aðlagi sig að aðstæðum
foreldranna.
Samband íslenskra
sveitarfélaga, maí 2013.
Í dómnum er haft eftir dómsk-
vöddum matsmanni að deilur for-
eldranna virðist íþyngja barninu
nokkuð. LjósmyndNordicPhotos/Getty
12 úttekt Helgin 28.-30. mars 2014