Sveitarstjórnarmál

Volume

Sveitarstjórnarmál - 01.05.2002, Page 30

Sveitarstjórnarmál - 01.05.2002, Page 30
Bók um sveitarstjórnarstigið Hvers konar sveitarfélag er hagstæðast? Fjallað er um áleitnar spurningar í nýlega útkominni bók Gunnars Helga Kristinssonar um sveitar- stjórnarstigið. Á síðasta ári kom út bókin „Staðbundin stjórnmál: Markmið og árangur sveitarfé- laga" eftir Gunnar Helga Kristinsson, stjórn- málafræðing og prófessor við Háskóla ís- lands. Er þetta í fyrsta sinn sem ítarlegt rit um tilgang, gerð og stöðu sveitarfélaga og sveitarstjórna kemur út og er raunar fyrsta fræðiritið, sem skrifað er um þau mál hér á landi. Bókina byggir Gunnar Helgi meðal annars á mjög víðtækri viðhorfskönnun á meðal íbúa sveitarfélaga um allt land auk viðtala við sveitarstjórnarmenn, fram- kvæmdastjóra sveitarfélaga og oddvita. Þá styðst hann einnig við margvíslegar töluleg- ar upplýsingar um sveitarfélög og rekstur þeirra. í fyrri hluta bókarinnar fjallar höfundur- inn meðal annars um réttlætingu á tilvist sveitarfélaganna, markmið þeirra og tilgang. Hann bendir á að sveitarfélögin stuðli að valddreifingu og frelsi og að innbyrðis sam- keppni þeirra myndi ákveðið mótvægi við ríkisvaldið. Hann bendir einnig á að eining- ar á borð við sveitarfélögin skapi skilyrði fyrir virkari þátttöku hins almenna borgara í málefnum samfélagsins auk þess sem þau geti sinnt ýmiss konar opinberri þjónustu með hagkvæmari hætti en ef hún væri öll innt af hendi ríkisvaldsins. Nær 4/5 tekna til fastra útgjalda Gunnar Helgi bendir á að hlutverk sveitarfé- laga sé mun minna hér á landi en á hinum Norðurlöndunum og að þau hafi takmarkað svigrúm til þess að bjóða aukna þjónustu eða leysa hana af hendi eftir mismunandi leiðum. Hann ræðir í framhaldi þess um út- tekt sem tímaritið Vísbending hefur gert á sveitarfélögum á undanförnum árum út frá ákveðnum efnahagsforsendum. Samkvæmt þeim á „draumasveitarfélagið" að hafa sem lægsta skattheimtu, hæfilegar fjárfestingar, hagkvæma þjónustu, sem minnstar skuldir, veltuhlutfall í kringum einn og hóflegar breytingar á íbúafjölda. Betra aö sveitarfélögin annist þjónustuna í viðhorfskönnun þeirri sem Gunnar Helgi Kristinsson byggir bók sína að verulegu leyti á kemur fram að mikill meirihluti almenn- ings telur betra að sveitarfélög reki þjónustu heldur en að ríkið annist hana og að ánægja ríki í meginatriðum um störf sveitarstjórna. í framhaldi þess fjallar hann m.a. um aukna hagkvæmni í rekstri sveitarfélaga og hreyfir í því efni viðkvæmu máli sem er stærð eða öllu heldur smæð margra íslenskra sveitarfé- laga. Hann bendir á að geti sveitarfélög boðið þjónustu með mun hagkvæmari hætti en ríkisvaldið sé það hlutfall sem er á milli þjónustuverkefna sveitarfélaga hér á landi og í Skandinavíu afar óhagstætt íslendingum þótt á því verði að hafa ákveðna fyrirvara. Misvísandi skilaboð Gunnar Helgi fjallar um sterka stöðu fá- mennu dreifbýlissveitarfélaganna á Alþingi og innan Sambands íslenskra sveitarfélaga og segir að fulltrúum þessara sveitarfélaga hafi í raun verði fengið stöðvunarvald í þró- un til stærri og öflugri félagseininga. Sveitar- stjórnarkerfið þjóni íbúum lítilla sveitarfé- laga oft betur en íbúum þeirra stærri. Ibúar litlu sveitarfélaganna njóti kosta nálægðar- innar og þannig þjónustu sem oft sé niður- greidd af ríkinu. Er Reykjavík of stór? Athygli vekur sú spurning Gunnars Helga Kristinssonar hvort Reykjavík sé orðin of stór sem sveitarfélag. Hann kemst að þeirri nið- urstöðu að þegar komið sé að stærðarmörk- um höfuðborgarinnar séu sveitarfélög hætt að ná þeim tilgangi sínum að færa starfsemi hins opinbera nær íbúunum. Hann sýnir fram á að Reykjavík njóti lítillar hagkvæmni vegna stærðar og nefnir sem dæmi að borg- in greiði verulega hærri fjárhæðir á hvern íbúa vegna félagsþjónustu en nágrannasveit- arfélögin. Þá kemur glöggt fram í þeirri við- horfskönnun, sem liggur að baki bókinni, að mun minm anægja er á meðal íbúa borgarinnar með þjónustu en íbúa annarra sveitarfé- laga Vandi Reykja- víkur er Úrlausnarefni Gunnar Helgi Kristins- Gunnar Helgi segir S°n' að til þess að auka nálægð íbúa höfuðborg- arinnar við þjónustuna og búa til „notenda- vænni framhlið" þurfi að skipta borginni i ákveðin þjónustuhverfi. Hann dregur einnig þá ályktun af athugunum sínum að ef til vill væri efni til að skipta höfuðborginni í fjögur til fimm sveitarfélög. Hann bendir á að slík skipting myndi færa sveitarstjórnina nær íbúunum til samræmis við það sem gerist í flestum öðrum sveitarfélögum. Gunnar Helgi telur vanda Reykjavíkur sem sveitarfélags ekkert síður mikilvægt úr- lausnarefni en vanda hinna minnstu sveitar- félaga og bendir á að innan borgarinnar búi álíka fjöldi fólks og í öllum þeim sveitarfé- lögum landsins sem hafa innan við 10 þús- und íbúa. Hugmyndin um skiptingu Reykja- víkur í fleiri sveitarfélög er ný af nálinni og gagnstæð þeim sjónarmiðum, sem stundum hafa komið fram á undanförnum árum að heppilegt myndi að sameina höfuðborgar- svæðið í tvö eða jafnvel eitt sveitarfélag. Aðgengileg og áhugaverð lesning Ógerningur er að fjalla ítarlega um rit á borð við „Staðbundin stjórnmál: Markmið og árangur sveitarfélaga" í stuttu máli. Bókin er full af fróðleik byggðum á sögu og til- gangi sveitarstjórna en einnig umfangsmik- illi viðhorfskönnun og tölulegum upplýsing- um um starfsemi þeirra. Ástæða er til þess að fagna útkomu hennar og vekja athygli þeirra sem fást við sveitarstjórnarmál á efni hennar. Bókin er aðgengileg og áhugaverð lesning fyrir alla þá sem áhuga hafa á mál- efnum sveitarstjórnarstigsins og almennum þjóðmálum. 30

x

Sveitarstjórnarmál

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sveitarstjórnarmál
https://timarit.is/publication/1063

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.