Hermes - 01.07.1965, Blaðsíða 8

sem það kann að virðast nútímamönnum, en þar
munu þó að nokkru leyti a. m. k. hafa legið sérstak-
ar ástæður til grundvallar.
Það gefur því að skilja, að ýmis þau atriði, sem
gjarnan verða rithöfundum og skáldsagnahöfundum
einna mestur þrándur í götu, reyndust rímnaskáldun-
um næsta auðveld viðfangs. Er í því sambandi helzt
að nefna sjálfstæða persónusköpun og trausta upp-
byggingu efnisheildarinnar, sem í frásögn í bók-
menntalegu listaverki þarf helzt að vera svo traust,
að ekkert vanti og jafnvel ekki hinu minnsta smáat-
riði sé ofaukið. Þessi atriði voru rímnaskáldunum í
flestum tilvikum lögð fullbúin upp í hendurnar af
höfundum sagnanna.
Samkvæmt þessu er augljóst, að það atriði list-
sköpunarinnar, sem rímnaskáldin hlutu í flestum til-
vikum að einbeita kröftum sínum að, var hið ytra
form eða sá búningur, sem efnisþræðinum og frá-
sögninni voru gefin í rímunum. Af þessu leiðir aft-
ur, að í velflestum góðum rímum er það fyrst og
fremst formið eða búningurinn, sem gefur þeim gildi
sitt, en ekki endilega söguþráðurinn, þótt hitt geti
vissulega einnig komið fyrir, að hann skili sínu
hlutverki á sjálfstæðan hátt með hinni mestu prýði.
Verður nú vikið stuttlega að nokkrum þeim tækni-
legu atriðum, sem rímnaskáldin beittu mest í þess-
ari formsköpun sinni.
I því efni er fyrst að nefna það, að þegar um lengri
sögur var að ræða, var það föst venja að hluta þær
niður og endursegja efni hvers hluta út af fyrir sig í
einni og greinilega afmarkaðri rímu. Voru þessar
rímur síðan tölusettar í númeraröð (1., 2., 3. ríma o.
s. frv.) og öll heildin nefnd rímnaflokknr. Oftast
hefst hver ríma á ávarpi, svonefndum mansöng, þar
sem skáldið ávarpar áheyrendur sína og rabbar við
þá um daginn og veginn nokkra stund, áður en
hann heldur áfram með söguna. Svo sem nafnið
bendir til, er mansöngvum oft beint til kvenna,
gjarnan ógefinna, en annars má segja, að mansöngv-
ar geti fjallað um flest milli himins og jarðar og
myndi það æra óstöðugan að ætla sér að gera nokkra
grein fyrir því atriði hér. Þó má nefna, að skáldin
hafa það mjög fyrir sið að kvarta þar undan getu-
leysi sínu og vankunnáttu, en það má enginn láta
blekkja sig, því slíkt virðist hafa þótt sjálfsögð hóg-
værð, að oft eru það einmitt beztu skáldin, sem bera
sig aumlegast.
Þá er að nefna það atriði, sem einna líklegast er til
að reynast rímnalesendum nútímans seigt undir tönn,
en það er notkun skáldamáls eða heita og kenninga
í rímum. Það væri ákaflega æskilegt að geta rætt
þetta efni allítarlega í þessu sambandi, en því mið-
ur leyfir rúmið ekki, að drepið sé nema á allra nauð-
synlegustu atriðin. Eins og kunnugt er, eru sjaldgæf
orð, sem nær einungis koma fyrir í kveðskap, nefnd
heiti, en kenningar eru hins vegar samsetningar
tveggja (eða fleiri) nafnorða, og er annað í nefnifalli
en hitt í eignarfalli og takmarkar á einn eða annan
hátt merkingu hins fyrra. Mjög er misjafnt, í hve
ríkum mæli rímnaskáld nota heiti og kenningar,
yrkja sum hartnær án þeirra, en hjá öðrum er þau
að finna í því nær hverri vísu. Kunnáttu sína í með-
ferð og nýsmíði kenninga virðast rímnaskáldin í öll-
um aðalatriðum sækja beint eða óbeint til Snorra-
Eddu, sem nú orðið mun vera til á flestum heimil-
um, og sakar ekki að geta þess, að í þeirri bók má
oftast með lítilli fyrirhöfn finna réttar skýringar á
torskildum kenningum, sem ókunnugir myndu að
öðrum kosti standa ráðþrota frammi fyrir. Að öðru
leyti er ekki rúm til að ræða þessi efni nánar hér,