Hermes - 01.07.1965, Blaðsíða 9

en treysti ég því, að lesendur þessara lína kunni enn
eitthvað fyrir sér í skólalærdómi sínum um þessi
efni. Aðeins skal þess getið, að algengar orðabækur,
svo sem orðabók Sigfúsar Blöndals og nýlega út-
komin orðabók Menningarsjóðs, geta oft reyn2t
býsna gagnlegar, þegar um það er að ræða að ráða í
gátur torskilins skáldamáls.
Þá er að nefna bragarhætti rímna, sem ánægjulegt
væri að geta gert nánari skil hér en rúmið leyfir.
Bragarhættir rímna og afbrigði þeirra skipta hundr-
uðum, og eru mjög misjafnlega dýrir sem kallað er,
þ. e. a. s. gera mjög misjafnar kröfur til hæfni skáld-
anna að því er tekur til stuðlasetningar og ríms, bæði
endaríms og innríms. Getur verið hreinasta unun að
lesa rímur eftir góð skáld, sem ortar eru undir dýr-
um og erfiðum háttum, en annars er bragfræði rímna
heil vísindagrein út af fyrir sig, sem engin tök eru
á að gera nokkra grein fyrir hér. Þó er ekki úr vegi
að benda á kver eftir Sveinbjörn Benteinsson: Brag-
fræði og háttatal, sem kom út fyrir nokkrum árum
og mun að því er ég bezt veit enn vera fáanlegt í
bókabúðum. Er það mjög yfirlitsgott um þessi efni.
Svo er talið af fróðum mönnum, að nú muni vera
liðið nálægt sex öldum frá því að rímnagerð hófst á
Islandi. Síðan hefur mikið vatn runnið til sjávar, en
eins og kunnugt er voru rímur lengi vel ákaflega vin-
sælar meðal alþýðu manna, og lætur líklega nærri,
að blómaskeiði þeirra hafi ekki lokið fyrr en á fyrstu
áratugum þessarar aldar. Nú orðið munu þó aðrar
listgreinir og bókmenntategundir hartnær algjörlega
hafa ýtt vinsældum þeirra til hliðar. Saga íslenzkrar
rímnagerðar verður ekki rakin hér, en þó þykir mér
ekki úr vegi að benda á nokkur atriði til viðbótar. I
því sambandi vil ég fyrst nefna, að hér í Reykjavík
starfar félagsskapur, sem nefnir sig Rímnafélagið. Ég
vil nota tækifærið og leiðrétta þann misskilning, sem
ég hef sumstaðar orðið var við, að þar sé um einhvern
sérvitringaklúbb að ræða, því þetta eru þvert á móti
samtök áhugamanna, sem gert hafa sér Ijóst giidi ís-
lenzka rímnakveðskaparins og vilja stuðla að sem
beztri varðveizlu hans og rannsóknum á honum.
Vinnur félagið að því að gefa út rímur á þann hátt,
að þær séu aðgengilegar til lestrar hverjum sem hafa
vill, en uppfylli jafnframt nauðsynlegustu ná-
kvæmnikröfur vísindamanna og sérfræðinga á þessu
sviði. Hafa þegar komið út á vegum félagsins níu
væn bindi af rímum eftir valin skáld, og munu fleiri
vera í undirbúningi. Eru þar m. a. prentaðar rxmur
eftir Kolbein Grímsson Jöklaskáld, þann sem sagan
segir að hafi kveðizt á við sjálfan kölska og borið
sigur úr býtum svo sem alkunna er. Sömuleiðis hafa
birzt þar rímur Hallgríms Péturssonar, en það hygg
ég mörgum ókunnugt, að höfundur Passíusálmanna
orti jafnframt rímur með ágætum árangri. Er þessi
útgáfustarfsemi öll hin merkasta og mætti almenn-
ingur gjarnan sýna henni meiri áhuga en verið hefur.
Ég býst við, að flestir, sem þessar línur lesa, kann-
ist við þessa ágætu vísu:
Margt er sér til gamans gert,
geði þungu kasta,
það er ekki einskis vert
að eyða tíð án lasta.
Hitt er ég þó ekki jafnviss um, að allir viti, að
þessi vísa er úr mansöng Tímarímu Jóns Sigurðs-
sonar lögsagnara, magnaðs heimsádeilukvæðis, sem
ort mun snemma á 18. öld og á sér skemmtilega
sögu. Tímaríma var á sínum tíma allvinsæl, þótt
hún hneykslaði suma, og hefur hún verið gefin