Morgunblaðið - 14.02.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 2012
Æskan bjarta Þau Kristín Lára og Tryggvi Þór voru úti að leika sér í gær í góða veðrinu í Árbænum og þeystu um á
línuskautum og reiðhjóli. Hlýir dagar sem heilsa upp á landann á þessum árstíma minna á vorið sem bráðum kemur.
RAX
Almennt er litið svo á
að heilbrigt, kröftugt
atvinnulíf sé undirstaða
hagvaxtar og lífskjara í
hverju landi. Það er því
athyglisvert að í um-
ræðu á vettvangi ís-
lenskra stjórnmála
undanfarin misseri hef-
ur á stundum mátt lesa
efasemdir um framlag
atvinnulífs til verð-
mætasköpunar sem aft-
ur undirbyggir atvinnu og kaupmátt.
Þrátt fyrir það er ekki sanngjarnt
að gera forystumönnum í íslenskum
stjórnmálum almennt upp þá skoðun
að þeir telji atvinnulífið ekki mik-
ilvægt fyrir lífskjör. Engu að síður er
ljóst að margir forsvarsmenn fyr-
irtækja telja skilningi stjórnmála-
manna á vægi atvinnulífsins all-
nokkuð ábótavant. Þar skiptir
yfirleitt meiru hvað gert er en sagt.
Þessi afstaða kemur skýrt fram í
könnun meðal 680 stjórnenda sem
unnin var fyrir Viðskiptaráð í janúar.
Þar var spurt um ýmis mál sem
snerta rekstrarumhverfi atvinnulífs.
Sex af hverjum tíu sem svöruðu telja
erfitt að stunda atvinnurekstur á Ís-
landi (1 af 10 telur það auðvelt) og
jafn margir gera ráð fyrir að skatta-
breytingar síðustu þrjú ár leiði til
fækkunar starfsfólks (1 af 100 telur
að því muni fjölga). Þegar spurt var
um hvaða hindranir, að mati stjórn-
enda, stæðu helst í vegi vaxtar og við-
gangs efnahagslífs nefndu sjö af
hverjum tíu stjórnvöld, skattaum-
hverfi eða óvissu um rekstr-
arumhverfi.
Sem betur fer eru almenn viðhorf
það ástand varir, því meiri verða nei-
kvæð áhrif á lífskjör og samkeppn-
ishæfni landsins.
Forgangsmálið framundan er að
tryggja viðgang atvinnulífs og skapa
stöðugan varanlegan hagvöxt. Það
ætti að vera sameiginlegt áhyggjuefni
stjórnvalda og atvinnulífs hversu
hægt hefur miðað á þeirri vegferð.
Um leið er ljóst að án góðs samstarfs
þessara aðila er ekki von á að mikið
breytist.
Helsta verkefni stjórnvalda hlýtur
að vera að skapa hér aðlaðandi fram-
tíðarsýn, stefnu um verðmætasköpun
og skýra en hagfellda umgjörð til at-
vinnurekstrar. Verðmætin sem
standa undir lífskjörum og velferð
verða svo til fyrir tilstuðlan atvinnu-
lífs – framtakssamra einstaklinga og
kraftmikilla fyrirtækja – sem starfar
á grunni góðra gilda.
Í þessu liggur augljóst svar við
spurningunni hér að ofan. Virði at-
vinnulífsins er og verður ávallt til
jafns við þau lífskjör sem við njótum
hverju sinni. Þeim hefur hrakað að
undanförnu, sem er þróun sem snúa
þarf við. Það er efni Viðskiptaþings
sem haldið verður á morgun undir yf-
irskriftinni „Hvers virði er atvinnu-
líf?“
til atvinnulífsins önnur
og jákvæðari en þau sem
forsvarsmenn þess lesa
úr forgangsröðun og að-
gerðum stjórnvalda. Í
könnun Capacent frá í
janúar kemur fram að
94% Íslendinga telja fyr-
irtækin skipta miklu
máli þegar kemur að því
að skapa hér góð lífskjör
(en 2% telja þau litlu
skipta). Segja má að
þessi almennu viðhorf
endurspegli þá upp-
byggilegu sýn að um 120 þúsund ís-
lensk heimili og nálægt 20 þúsund
fyrirtæki myndi órofa heild, þar sem
heimilin þurfa á atvinnu að halda en
fyrirtækin eru háð heimilunum um
handafl og hugvit, eftirspurn og eign-
arhald.
Þótt að undanförnu hafi ekki geng-
ið vel að ná samstöðu um ýmsa hluti
virðast Íslendingar sammála um það
meginmarkmið að hér eigi að standa
vörð um almenn lífskjör og efla þau til
framtíðar. Fyrrgreind svör í könnun
Capacent bera það einnig með sé að
almenn samstaða er um hvernig við
náum slíkum markmiðum – það verði
eingöngu gert með því að tryggja hér
blómlegan atvinnurekstur, þar sem
kraftar fólks og fyrirtækja fá að njóta
sín.
Atvinnulíf er í raun aflvélin sem
stendur undir lífskjörum og knýr vel-
ferðarkerfið. En þar sem enn eru
verulegir annmarkar á rekstr-
arumhverfi íslenskra fyrirtækja og
stefna um framtíð verðmætasköp-
unar á Íslandi er í besta falli óljós, má
segja að vélin gangi ekki á fullum
snúningi. Á meðan svo er verða lífs-
kjör til samræmis og því lengur sem
Eftir Finn Oddsson » Forgangsmálið
framundan er
að tryggja viðgang
atvinnulífs og skapa
stöðugan varanlegan
hagvöxt.
Finnur Oddsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs Íslands.
Hvers virði er atvinnulíf?
Fyrirsögnina sæki
ég úr bófahasar-
leikjum frá mínum
uppvaxtarárum.
Þetta var tungutak
kúrekamyndanna
þegar andstæðingur-
inn hafði verið góm-
aður. „Ég náði þér,
I got you“ eða
„gotcha“ á slangur-
máli. Við strákarnir
átum þetta upp í okkar leikjum
og sögðum þetta gjarnan hróð-
ugir þegar við töldum okkur hafa
haft betur í viðureign á bardaga-
velli.
Þetta kom upp í hugann þegar
fréttastofa Sjónvarps taldi sig
hafa rekið endahnút á að sanna
fyrir alþjóð að ég væri ósann-
indamaður, hefði farið með rangt
mál í Kastljósþætti þegar ég
kvaðst hafa einn við atkvæða-
greiðslu árið 1996 andmælt laga-
ákvæði þess efnis að Lífeyris-
sjóði starfsmanna ríkisins (og
nokkru síðar öllum lífeyris-
sjóðum) skyldi gert skylt að leita
jafnan eftir hæstu ávöxtun fjár-
muna sinna. Í umræddri laga-
grein er jafnframt vísað til þess
að fjárfestingin skuli vera traust
en krafan um hámarksávöxtun er
engu að síður grunnstefið. Og
þetta studdi Ögmundur sagði
fréttastofan hróðug, Jón Baldvin
Hannibalsson var einn á móti.
„Ögmundur Jónasson var í já-
liðinu.“
Að njóta sannælis
Aðdragandi þessarar „gotcha“-
upphrópunar var orðinn nokkur.
Fréttastofa Sjónvarps hafði
nokkrum dögum áður tekið til
umfjöllunar nýja rannsóknar-
skýrslu um tap lífeyrissjóðanna í
bankahruninu. Þegar á heildina
er litið þótti mér fréttamennskan
í meira lagi yfirborðskennd og
gagnrýndi ég vinnubrögðin harð-
lega í fyrrnefndum Kastljósþætti.
Þá hafði mér óneitanlega mis-
líkað að þegar greint var frá tapi
LSR á tímabilinu frá ársbyrjun
2008 til 2010 var skuldinni skellt
myndrænt á undirritaðan með
því að stimpla rúmlega hundrað
milljarða tap yfir andlitsmynd af
mér. Réttlætingin var víst sú að
ég hefði verið stjórnarformaður
árið áður, 2007. Ekki svo að
skilja að ég vilji ekki horfast í
augu við eigin verk og gjörðir –
það vil ég gjarnan og þá allan
þann tíma sem ég sat í stjórn,
líka á hruntímanum. En lág-
markskrafa er að fá að njóta
sannmælis.
Trúverðugar fréttastofur
og ótrúverðugar
Mælikvarði á gæði fréttafólks
og fréttastofa er hve alvarlega
þær taka sig. Góðar fréttastofur
og trúverðugir fréttamenn leið-
rétta eigin mistök. Fréttastofa
Sjónvarps féll í þá gryfju að gera
það ekki heldur forhertist hún
við gagnrýni mína og hóf undir-
búning að því að sanna fyrir al-
þjóð að ég væri ómerkur orða
minna.
Var nú búin til fréttin um at-
kvæðagreiðsluna um lögþvingaða
hámarksávöxtun. Og niðurstaðan
sú að ég hefði stutt frumvarp þar
að lútandi.
Það sem látið var ósagt
Ef fréttastofan hefði viljað
vera heiðarleg hefði hún látið eft-
irfarandi fylgja með: Á árinu
1996 kynnti þáverandi ríkisstjórn
lagafrumvarp sem hefði rústað
lífeyriskerfi opinberra starfs-
manna ef það hefði verið sam-
þykkt. Sem betur fer tókst að
stöðva frumvapið og ná því út úr
þinginu. BSRB, BHM og Kenn-
arasamband Íslands höfðu sig
mjög í frammi í þessari baráttu
og innan veggja Alþingis beitti
ég mér eins og ég
frekast gat. Þegar
frumvarpið hafði
verið tekið út úr
þinginu settumst
við að samninga-
borði, framangreind
samtök annars veg-
ar og fjármálaráðu-
neytið og Samband
íslenskra sveitarfé-
laga hins vegar. Við
þetta samningaborð
þar sem ég var að-
alsamningamaður BSRB var
samið um nýjan lagagrundvöll
fyrir lífeyrisréttindi opinberra
starfsmanna við ríkisvaldið og í
kjölfarið einnig við sveitarfélögin.
Til varð nýtt kerfi.
Einn stærsti sigur BSRB
Upphaflega lífeyrisfrumvarpið
hefði rústað lífeyrisréttindum
opinberra starfsmanna, en m.a.
stóð til að afnema afturvirkt
tryggingaákvæði sem fól í sér
svokallaða eftirmannsreglu.
Þessu tókst að afstýra og áunnin
réttindi héldust. Samið var um
nýtt kerfi sem byggðist á stiga-
kerfi, sömu grunnhugsun og
sjóðir á almennum markaði en
með það að markmiði að tryggja
sambærileg réttindi. Í þessu fólst
okkar sigur. Þegar samningurinn
var kominn í lagafrumvarp
studdi ég að sjálfsögðu frum-
varpið, var í já-liðinu!
En hængur var á. Meirihluti
efnahags- og viðskiptanefndar
vildi gera þá breytingu á frum-
varpinu að hámarksávöxtun yrði
leiðarljósið en ekki örugg og
samfélagslega ábyrg fjárfesting
eins og ég hafði viljað.
Þessa breytingartillögu var ég
ekki reiðubúinn að styðja og
gerði grein fyrir þeirri afstöðu
minni með eftirfarandi orðum:
„Hér eru greidd atkvæði um
ákvæði þar sem lögbundið er að
jafnan sé leitað eftir hæstu
ávöxtun sem völ er á á markaði.
Ég tel rangt að lögþvinga há-
marksvexti með þessum hætti.
Ég tel hins vegar rétt að sjóð-
stjórn gæti þess jafnan að leita
eftir ávöxtun fjármuna sjóðsins á
ábyrgan hátt. Ég get því ekki
stutt þessa brtt.“
Jöfnun upp en ekki niður
Við þetta mætti mörgu bæta.
Til dæmis gera grein fyrir af-
stöðu þeirra sem voru andvígir
tvöföldu lífeyriskerfi og þar með
andvígir lagabreytingunum 1996.
Það er virðingarverð afstaða þótt
ekki hafi mér þótt virðingarvert
að hafa af opinberum starfs-
mönnum réttindi sem þeir höfðu
samið um og fórnað öðrum
kjarabótum fyrir vikið. Sjálfur
hef ég viljað jafna lífeyrisréttindi
landsmanna en þá upp á við en
ekki niður á við.
Öllu þessu gerði ég grein fyrir
á vefsíðu minni og vísaði vefur
Ríkisútvarpsins í þau skrif mín
en klykkti síðan út með eftirfar-
andi: „Ögmundur hefur hvorki
bent á rangfærslur í frétt sjón-
varpsins né beðið um leiðréttingu
á henni.“
Mín niðurstaða varð sú að það
væri ekki mitt að biðja um leið-
réttingu. Fjölmiðill sem tekur sig
alvarlega leiðréttir hins vegar
eigin missagnir og rangfærslur.
Eftir Ögmund
Jónasson
»Meirihluti efna-
hags- og viðskipta-
nefndar vildi gera
þá breytingu á frum-
varpinu að hámarks-
ávöxtun yrði leiðar-
ljósið en ekki örugg
og samfélagslega
ábyrg fjárfesting.
Ögmundur Jónasson
Höfundur er ráðherra.
Gotcha