Morgunblaðið - 14.02.2012, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 2012
VIÐTAL
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Mér datt ekki í hug að ég yrði svona gömul,
þetta bara gerðist,“ sagði Pálína R. Kjart-
ansdóttir, húsmæðrakennari og fyrrum ráðs-
kona á Heilsustofnun Náttúrulækningafélags
Íslands í Hveragerði. Hún er níræð í dag og
mjög ern. Kvik í hreyfingum, býr í eigin íbúð,
keyrir bíl og stundar göngur. Pálína hefur
gott minni, góða sjón og heyrn, spilar brids,
fer í vatnsleikfimi og er mikið á ferðinni. En
Pálína hefur ekki alltaf verið heilsuhraust.
„Ég var með erfiða meltingu frá því ég var
ellefu ára,“ sagði Pálína. Hún telur að kveikj-
an að því hafi verið matareitrun. „Ég gekk á
milli góðra lækna og þeir gátu ekkert hjálpað
mér. Sögðu að þetta eltist af mér og væri
gelgjuskeiðssjúkdómur. En það eltist ekki af
mér. Ég vaknaði jafn þreytt og ég sofnaði!“
Pálína fór í Húsmæðraskóla Reykjavíkur
haustið 1948 og útskrifaðist vorið eftir.
Næstu sex veturna vann hún sem aðstoð-
arkennari við skólann. Veturinn 1958 hlustaði
Pálína á útvarpserindi Jónasar Kristjáns-
sonar læknis, upphafsmanns náttúrulækn-
ingastefnunnar hér á landi og eins helsta
hvatamanns að stofnun Náttúrulækninga-
félags Íslands (NLFÍ). Jónas sagði það draga
úr hættu á sjúkdómum að ástunda rétt líferni
og neyta réttrar fæðu. Eftir að hafa hlustað á
erindið fékk Pálína þá hugmynd að fara á
Heilsuhæli NLFÍ í Hveragerði í sumarfríinu
og prófa mataræðið sem þar var boðið upp á.
„Engan hefur það nú drepið, hugsaði ég,“
sagði Pálína og hló. „Svona var nú hugs-
unarhátturinn þá. Ég lét mig hafa það að
prófa þetta.“
„Þarna gerðust undur“
Hún fór í Hveragerði í júní 1958. Jónas
læknir var þá orðinn 88 ára og Úlfur Ragn-
arsson aðallæknirinn á hælinu. Pálína ákvað
að leita frekar til Jónasar og er viss um að
hún hafi verið síðasti sjúklingurinn hans.
„Hann tók mér afskaplega vel og ráðlagði
allt um mataræðið. Einnig setti hann mig í
svitaböð og nudd á kviðarholið. Mér finnst að
þarna hafi gerst undur. Eftir viku var ég
komin með allt aðra heilsu en ég hafði haft,“
sagði Pálína. „Jónas var mikill mannvinur og
lagði sig allan fram um hjálpa fólki. Þegar ég
fór spurði ég hvað ég skuldaði og hann sagði
að ég skuldaði ekki neitt. „Mín borgun er að
þér hefur batnað,“ sagði Jónas.“
Eftir mánaðardvöl í Hveragerði sótti Pál-
ína um inngöngu í Húsmæðrakennaraskólann
og byrjaði þar 1. október 1958 og útskrifaðist
í júní 1960. Áður hafði hún ekki treyst sér til
að fara í þetta nám vegna heilsunnar. Pálína
fór áfram eftir ráðleggingum Jónasar að
miklu leyti. Þegar hún var að lesa undir loka-
próf falaðist Heilsuhæli NLFÍ eftir því að fá
Pálínu sem ráðskonu. Hún sagðist hafa ætlað
að taka það rólega um sumarið en það sem
hún ynni skyldi hún vinna hjá þeim.
Pálína var búin að vinna á hælinu í sex vik-
ur þegar henni var boðið, ásamt Kristrúnu
Jóhannsdóttur, húsmæðrakennara og sam-
starfskonu sinni, að fara með forsvars-
mönnum félagsins á alheimsmót um nátt-
úrulækningar sem haldið var í
Kaupmannahöfn, Hamborg og Hannover.
Pálína taldi það ekki koma til greina vegna
auraleysis, enda nýkomin úr skóla. Þegar hún
hugsaði sig betur um fékk hún þá hugmynd
að þetta gæti verið sniðugt ef hún gæti lært
meira um matreiðslu í anda náttúrulækn-
ingastefnunnar. Árni Ásbjarnarson, forstjóri,
taldi það koma vel til greina enda þekkti hann
tvo slíka veitingastaði í Kaupmannahöfn. Pál-
ínu leist ekkert á veitingastaðina og taldi þá
ekki standast þær kröfur sem hún hafði lært
að gera. Kristrún var sjöunda dags aðventisti
og spurði Pálínu hvort hún mætti kanna með
pláss á Skodsborg við Eyrarsund, þar sem
aðventistar ráku heilsuhæli og skóla. Pálína
fékk inni á Skodsborg og vann þar frá 1. sept-
ember og til jóla 1960.
„Mér fannst staðurinn breiða út faðminn
þegar ég kom þarna, ákaflega fallegur stað-
ur,“ sagði Pálína. „Þar lærði ég mest. Þetta
var alveg toppstaður.“ Pálína telur að þarna
hafi hún fyrst Íslendinga farið til útlanda að
læra matreiðslu heilsu- og grænmetisfæðis.
Eftir heimkomuna tók Pálína við sem ráðs-
kona á Heilsuhæli NLFÍ 4. janúar 1961. Þar
starfaði hún til loka maí 1993, að und-
anteknum einum vetri sem hún lærði næring-
arfræði við Háskólann í Árósum. Einnig fór
hún aftur til Skodsborg að sumarlagi til að
læra meira og eins til mánaðarlangrar náms-
dvalar á Tallmogården í sænsku Dölunum.
Það varð algjör bylting
Pálína þakkar þá góðu heilsu sem hún nýt-
ur í dag náttúrulækningafæðinu að miklu
leyti. „Þegar ég kom þarna austur var ég al-
veg komin á hægðalyf, sem eru óþverri og
það fyrir unga manneskju. Viku til tíu dögum
eftir að ég byrjaði í meðferð hjá Jónasi, fór
eftir hans ráðum í mataræðinu og í svita-
meðferð, þá vaknaði ég um sjöleytið á morgn-
ana alveg úthvíld. Ef ég fór út að ganga var
ég svo létt að mig langaði mest að hlaupa.
Það varð algjör bylting,“ sagði Pálína. En
hefur hún notið góðrar heilsu síðan?
„Sýnist þér það ekki,“ spurði Pálína og hló.
„Það var dásamlegt að sjá hvað margir
fengu bata á hælinu,“ sagði Pálína. „Það var
algengt að fólk kæmi annaðhvort í hjólastól
eða á hækjum og gengi út með einn staf eða
staflaust eftir sex vikur til tvo mánuði.“ Pál-
ína sagði að mataræðið og meðferðirnar,
sjúkraþjálfunin, nuddið, leirböðin, skiptiböðin
og hveravatnsböðin hefðu verið mikil heilsu-
bót. „Það var mjög gefandi og skemmtilegt að
sjá framfarirnar hjá fólkinu. Mig langaði að
læra hjúkrun og þetta var svo kjörið að hafa
þarna með sjúklinga að gera á öðrum for-
sendum.“
Pálína sagði Jónas hafa lagt mikla áherslu
á heilsubótargöngur og helst um móa. Hún
fór að stunda göngur sér til heilsubótar og
segist nú ganga um göturnar í Reykjavík en
þegar hún fari austur fyrir fjall þá gangi hún
í móunum.
En ætlar Pálína að gera sér dagamun í til-
efni af níræðisafmælinu?
„Já, ég ætla út – að borða kjöt,“ sagði Pál-
ína og hló. Hún ætlar að halda upp á afmælið
með systrum sínum, mági og systrabörnum
og þeirra mökum. Systur hennar eru tvíburar
og hálfu fimmta ári yngri en Pálína.
Myndskeið með viðtali við Pálinu birtist á
mbl.is í dag.
Allt önnur heilsa eftir eina viku
 Heilsa Pálínu R. Kjartansdóttur breyttist mikið eftir að hún skipti um mataræði  Pálína er níræð
í dag og geislar af orku og heilbrigði  Hún var ráðskona á Heilsustofnun NLFÍ í rúmlega 32 ár
Morgunblaðið/RAX
Níræð Pálína R. Kjartansdóttir er vel ern, býr í eigin íbúð, keyrir bíl og stundar göngur.
Neysla grasafæðis og heilsurétta úr
jurtaríkinu er ekki nýlunda hér á
landi. Náttúrulækningafélag Íslands
(NLFÍ) var stofnað 24. janúar 1939
til að fræða um manneldismál, rækt-
un og fleira með fundarhöldum og
útgáfustarfsemi.
Pálína R. Kjartansdóttir hús-
mæðrakennari kynntist náttúru-
lækningastefnunni 1958 og helgaði
starfsævi sína matreiðslu heilsufæð-
is aðallega úr jurtaríkinu. Hún vann
í rúm 32 ár á Heilsustofnun NLFÍ
sem ráðskona. Hún skrifaði tvær
matreiðslubækur um matreiðslu í
anda náttúrulækningastefnunnar.
Sú fyrri var útgáfa af Matreiðslubók
NLFÍ með ágripi af næringarfræði
sem kom út 1968. Þetta var laus-
blaðabók þar sem Pálína sá um upp-
skriftirnar og lagaði marga rétti sem
voru ljósmyndaðir fyrir bókina. Mat-
reiðslubókin hennar Pálínu, með
mörgum nýjum uppskriftum henn-
ar, kom svo út 1981 í samstarfi Hag-
kaupa og Heilsustofnunar NLFÍ.
Pálína sagði að hráefnið sem hún
hafði til að elda úr í Hveragerði hafi
til að byrja með ekki verið jafn fjöl-
breytt og nú er. Heilsuhælið flutti
inn lífrænt ræktað grænmeti frá
Danmörku og eitthvað frá Þýska-
landi auk þess sem ræktað var hér.
Pálína sagði að framan af starfsferli
hennar hefði ekki verið boðið upp á
fisk á heilsuhælinu.
„Það breyttist á bjórdaginn 1989,“
sagði Pálína. Fram að því hafði mátti
elda hrogn og lifur meðan á vetrar-
vertíð stóð. Vikulega var sent eftir
hrognum og lifur í Þorlákshöfn og
boðið upp á þetta fæði tvisvar í viku.
Eftir að fiskurinn var leyfður var
hann vikulega á matseðlinum.
Pálína segist ekki fara oft út að
borða, þótt nú bjóði margir veitinga-
staði upp á grænmetisrétti.
„Ég elda mest sjálf. Það er alltaf
hafragrautur á morgnana með
blautum sveskjum. Svo er soðinn
fiskur, þorskur og rauðspretta. Ég
steiki mjög lítið, en legg þó stundum
í að steikja bleikju og borða lítið
kjöt,“ sagði Pálína. Hún segist velja
að kaupa inn íslenskt hráefni og
kaupa heilmikið hjá versluninni Frú
Laugu í Laugalæk en þar fæst
grænmeti beint frá bónda. En
drekkur hún kaffi? „Já, ég er kaffi-
kerling,“ var svarið.
Frumkvöðull í gerð
uppskrifta að heilsufæði
Morgunblaðið/Þorkell
Hveragerði Pálína vann í 32 ár á
Heilsustofnun NFLÍ.
– fyrst og fre
mst
ódýr!
2 aukaí pakka+
379kr.pk.
LGG+, 3 teg., 8 stk. í pk.