Morgunblaðið - 21.07.2012, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. JÚLÍ 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nýbirtur rík-isreikn-ingur sýn-
ir allt aðra og
dekkri mynd af
ríkisfjármálunum
og stöðu efnahags-
mála en for-
ystumenn ríkisstjórnarinnar
hafa dregið upp að und-
anförnu. Ríkisstjórnin hefur
verið að setja sig í miklar
kosningastellingar upp á síð-
kastið og fengið ýmsa í lið
með sér til að tala upp „ár-
angurinn“ sem náðst hafi frá
því hún komst til valda í árs-
byrjun 2009. Þuldar eru upp
hagtölur sem eiga að sýna já-
kvæða þróun en eru váleg tíð-
indi þegar betur er að gáð.
Ríkisfjármálin hafa verið
meðal þess sem forystumenn
ríkisstjórnarinnar hafa margí-
trekað sagt að tekið hafi verið
föstum tökum og sé í góðu
horfi. Fyrrverandi fjár-
málaráðherra taldi jafnvel að
hann hefði fengið starfstilboð
um að stýra fjármálum Grikk-
lands vegna fágætra hæfileika
sinna á þessu sviði. En svo
birtast ríkisreikningarnir.
Aftur.
Fyrst var birtur ríkisreikn-
ingur fyrir árið 2010 sem
sýndi að ekki stóð steinn yfir
steini í áætlunum ríkisstjórn-
arinnar og að hún hafði fram
á árið 2011 haft miklar rang-
hugmyndir um eigin „árang-
ur“ árið 2010.
Svo var um daginn birtur
reikningur fyrir árið í fyrra
og þá kom aftur í ljós að for-
ystumenn ríkisstjórnarinnar
hafa sáralitla hugmynd um
stöðu ríkisfjármála og töldu
hana miklu betri en hún í
raun er. Aftur skeikaði mörg-
um tugum milljarða króna.
En þegar ekki var hægt
lengur að halda því fram að
allt gengi eins og í sögu var
búin til skýring á
ósköpunum: Þetta
er allt banka-
hruninu árið 2008
að kenna.
Sigurður Már
Jónsson víkur að
þessu í pistli á
mbl.is og talar eflaust fyrir
munn margra þegar hann seg-
ir: „Enn er verið að skrifa
reikninga á hrunið – tæplega
fjórum árum seinna. Hvenær
ætlar núverandi ríkisstjórn að
hafa þann manndóm að taka
ábyrgð á eigin fjárlögum?“
Sigurður Már heldur áfram og
bendir á að „ríkisreksturinn
er stjórnlaus“ og „næstu rík-
isstjórn væntanlega ætlað að
taka við gjaldþrota ríkissjóði.
Er þetta efnahagssnilldin sem
verið er að hrósa sér yfir?“
Í bréfi sem forystumenn
Vinstri grænna rituðu
óbreyttum félagsmönnum fyrr
í mánuðinum var sami söngur
sunginn og fyrr um mikil af-
rek ríkisstjórnarinnar. Þar
sagði einnig að forystumenn-
irnir kviðu ekki dómi kjós-
enda á næsta ári „ef umræðan
verður málefnaleg og byggð á
staðreyndum“. Ætla má að
þessir forystumenn Vinstri
grænna og ríkisstjórnarinnar
telji ríkisreikning til stað-
reynda og að það sem þar
kemur fram sé málefnalegt
innlegg. En hversu lengi get-
ur það talist málefnalegt inn-
legg í umræðuna að kenna
falli bankanna fyrir fjórum ár-
um um óstjórn núverandi rík-
isstjórnar og þann efnahags-
vanda sem hún hefur valdið?
Verður ríkisreikningurinn
vegna fjárlaganna fyrir árin
2012 og 2013 líka falli bank-
anna að kenna og kemur nú-
verandi ríkisstjórn ekkert
við? Eða skiptir það engu máli
af því að þau uppgjör verða
birt eftir kosningar?
Forystumenn rík-
isstjórnarinnar
treysta sér ekki til
að bera ábyrgð á
eigin mistökum}
Manndómur óskast
Ár er á morgunliðið frá því að
hryllingurinn
gekk yfir í Útey og
Osló. Aldrei fyrr
hafði ámóta skelf-
ingaratburður átt
sér stað á Norðurlöndum og
þennan dag í Noregi. Frænd-
þjóðirnar voru harmi slegnar við
tíðindin og hið sama má segja um
heimsbyggðina alla.
Hryllingurinn var jafn óskilj-
anlegur og aðrir slíkir í augum
alls venjulegs fólks. Hvernig gat
nokkur maður verið það illmenni
að geta látið ofstækið leiða sig út
í svo ægilegt voðaverk? Ári síð-
ar, eftir löng og ýtarleg rétt-
arhöld – ef til vill of löng og of ýt-
arleg – eru menn engu nær. Enn
er jafn óskiljanlegt að slíkt geti
gerst.
En eins og með
aðrar miklar hörm-
ungar verður lífið
að halda áfram og
þeir sem urðu fyrir
árásinni beint eru
smám saman að byggja sig upp
að nýju, eins og lesa má um í
Sunnudagsmogganum.
Eftir rúman mánuð verður
kveðinn upp dómur yfir illvirkj-
anum og þar með setur þjóðfé-
lagið sem heild með vissum
hætti punkt fyrir aftan at-
burðina. Því fer þó fjarri að þeir
séu þar með gleymdir. Þó að ill-
virkinn mætti að ósekju gleym-
ast minnast menn fórnarlamb-
anna og leitast við að draga
lærdóm af hinum skelfilegu at-
burðum.
Þrátt fyrir löng rétt-
arhöld er hrylling-
urinn í Útey enn jafn
óskiljanlegur og áður}
Útey, ári síðar Í
slenskir umræðustjórnmálamenn hafa
malað um nærri því allt eftir hið svo-
kallaða hrun, nema Evrópusambandið.
Þeir hafa þó sótt um aðild að því en
forðast að ræða það í von um að
ástandið batni innan sambandsins þó ekki sé
nema örlítið meðan á aðlögunarferlinu stendur.
Meðan engin var eftirspurnin eftir umræðu-
stjórnmálamönnum var kvartað sáran undan
því að ekki mætti ræða Evrópusambandið. Þá-
verandi forsætisráðherra var sagður hafa
bannað alla slíka umræðu í landinu þrátt fyrir
að hafa ekki fært sjálfum sér allar þær vald-
heimildir sem núverandi ráðamenn hafa tekið
til sín. Nú hafa hins vegar umræðustjórnmála-
mennirnir horn í síðu fyrrum forsætisráð-
herrans fyrir það eitt að vera einn af fáum sem
voga sér að tjá sig um Evrópusambandið á
þessum síðustu og verstu tímum þess.
Ekki vantar fjármagnið og bæklingana frá ESB en upp-
lýsta umræðan lætur samt standa á sér. Daglegur frétta-
flutningur af mögulegu hruni evrunnar, auknu framsali
fullveldis eða valds aðildarríkja til sambandsins og hruni
nærri allra fiskistofna innan lögsögu sambandsins uppfyllir
ekki skilyrði hinna malandi stétta um upplýsta umræðu.
Kannski er það ástæðan fyrir því að ríkisfjölmiðlarnir hafa
látið kyrrt liggja og segja ekki frá ástandinu í ESB.
Evrópusambandssinnar kalla eftir upplýstri umræðu um
sambandið og margir þeirra saka þá sem ekki vilja inn í
skuldabandalagið um áróður og einangrunarstefnu. Gott
og vel, látum þá af háðinu og lítum á örfáar
staðreyndir um Evrópusambandið. Verð á
matvöru er mismunandi innan ESB, vaxtastig
og lántökukostnaður er mismunandi milli
svæða og landa, Ísland og Noregur hafa ekki
tekið upp nema rúm 6,5% af regluverki ESB
samkvæmt athugun beggja ríkja, í dómi Evr-
ópudómstólsins sem nefnist Costa gegn Enel
voru staðfest forgangsáhrif Evrópulaga yfir
landslögum aðildarríkja ESB, í 288. gr. TFEU
sáttmálans eða Lissabonsáttmálans er kveðið
á um bein lagaáhrif reglugerða ESB þ.e. þær
hafa samtímis gildi í öllum aðildarríkjum án
aðkomu þjóðþinga sem hreinlega er meinað að
taka upp gerðirnar af eigin frumkvæði. Ísland
er aðili að fleiri fríverslunarsamningum í gegn-
um aðild sína að EFTA en Evrópusambandið,
innganga takmarkar því alþjóðlega verslun.
Áhrif og völd smáríkja fara minnkandi í sambandinu, yfir
80% fiskistofna ESB eru ofveiddir samkvæmt eigin
skýrslu sambandsins. Lissabon 2000 markmið sambands-
ins áttu að færa ESB ríkin nær Bandaríkjunum en árið
2000 voru þjóðartekjur á mann 18 árum á eftir Bandaríkj-
unum, framleiðni 14 árum og rannsóknir og þróun 23 ár-
um á eftir samkvæmt EuroChambres. Í dag eru þjóð-
artekjur á mann 22 árum á eftir, framleiðni 20 árum á eftir
og rannsóknir og þróun 30 árum á eftir Bandaríkjunum.
Gallinn við þess upptalningu er að hún flokkast ekki undir
upplýsta umræðu. Hún er nefnilega ekki í glansbækl-
ingum ESB. vilhjalmur@mbl.is
Vilhjálmur A.
Kjartansson
Upplýsta umræðan um ESB
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Á
ður fyrr var algert vín-
bann á Hrafnistuheim-
ilunum og þá urðum við
varir við að menn voru að
smygla inn áfengi og
þetta var bara til vandræða,“ segir
Guðmundur Hallvarðsson, formaður
stjórnar Hrafnistu, en ákveðið hefur
verið að hefja fljótlega sölu á bjór og
léttvíni í borðsal Hrafnistu í Reykja-
vík. Miklar breytingar eiga sér nú
jafnframt stað á borðsal heimilisins en
stefnt er að því að þeim endurbótum
verði að fullu lokið í ágústmánuði
næstkomandi.
Hefð fyrir neyslu léttvíns
Eftir að bjórbannið var afnumið á
Íslandi árið 1989 tóku Hrafnistuheim-
ilin, ásamt öðrum, ákvörðun um að
leyfa neyslu á léttu áfengi á ýmsum
viðburðum, m.a. á þorrablótunum vin-
sælu. Gat heimilisfólk keypt bæði létt-
vín og bjór við þessi tækifæri.
„Að loknum samkomum höfum
við svo yfirleitt skilað léttvíninu en
þær bjórbirgðir sem eftir voru hafa
oftast verið seldar í versluninni,“ segir
Guðmundur og bendir á að fólki hafi
fundist það einkar ánægjulegt að geta
tekið með sér eins og einn öl inn á her-
bergi og átt notalega stund.
Það má því í raun segja að sala og
neysla á léttu áfengi hafi tíðkast um
nokkurt skeið innan veggja
dvalarheimila hér á landi.
„Lífið á að vera skemmtilegt“
Guðmundur bendir einnig á að
starfsmenn ráðuneytis velferðarmála
auk starfsmanna á vegum Hrafnistu-
heimila hafi kynnt sér rekstur og að-
búnað dvalarheimila á hinum Norð-
urlöndunum og í Evrópu. Komust þeir
m.a. að því að alls staðar var boðið upp
á bjór og léttvín.
„Ýmist er þetta í borðinu og þeg-
ar viðkomandi gengur með bakkann
sinn og sækir mat þá getur hann teygt
sig eftir flösku af áfengi. Eða þá að
þetta er í kæliskáp þar sem viðkom-
andi getur fengið vöruna afhenta af
starfsmanni,“ segir Guðmundur. Þó
áfengir drykkir verði í boði segir hann
það ekki þýða að verið sé að ota neinu
að fólki. Fremur sé verið að bæta
þjónustu við heimilisfólk og íbúa í
þjónustuíbúðum á vegum Hrafnistu.
Enda hljóti það að teljast hluti af lífinu
að geta lyft sér upp stöku sinnum.
„Lífið er ekki búið þó fólk sé komið inn
á Hrafnistu. Við viljum breyta því við-
horfi og sýna fram á það að þetta sé
ekki einhver biðsalur eftir því að fara
yfir móðuna miklu,“ segir Guðmundur
og bætir við: „Lífið á bara að vera
skemmtilegt áfram og mikilvægt að
halda hinu daglega lífi fólks sem næst
því sem áður var.“
Glæsilegar endurbætur
Teiknistofa Halldórs Guðmunds-
sonar, THG Arkitektar, hefur tekið að
sér að endurhanna nýjan og glæsi-
legan borðsal fyrir Hrafnistu í
Reykjavík og segir Guðmundur fulla
þörf hafa verið á endurnýjun enda sal-
urinn haldist óbreyttur í 55 ár. Óhætt
sé að kalla breytingarnar byltingu í
aðbúnaði fyrir heimilisfólk en auk að-
stöðu til borðhalds, sem sækir fyr-
irmynd sína einkum til borðsala hót-
elveitingastaða, verður nú boðið upp á
bókakaffi með rólegu og þægilegu
andrúmslofti. Að auki verður útbúið
sérstakt barnahorn sem nýst getur
barnafólki þegar það heimsækir ætt-
ingja sína.
„Auðvitað verður þetta allt annað
líf fyrir fólk að koma og þurfa ekki að
vera í íverustað ættingja sinna heldur
geta allir farið niður og átt góða stund
með sínum nánustu.“
Hluti af lífinu að lyfta
sér upp stöku sinnum
Teikning/THG Arkitektar
Til fyrirmyndar Nýr borðsalur verður að fullu tilbúinn í ágústmánuði nk.
„Okkur hefur bara aldrei dott-
ið þetta í hug. Auðvitað má
fólk hafa áfengi inni hjá sér
en mér finnst það ekki vera
hlutverk okkar að selja
áfengi,“ segir Guðrún Birna
Gísladóttir, forstjóri dvalar-
og hjúkrunarheimilisins
Grundar, en að hennar mati
kann sú ákvörðun að hefja
sölu á léttvíni að skapa ófyr-
irséð vandræði.
Guðrún Birna segist ekki
sjá rökin fyrir því að hefja
sölu á áfengum drykkjum á
dvalarheimilum, m.a. vegna
þess hve margt fólk sé orðið
viðkvæmt þegar inn á heimilin
er komið.
„Það er ekki áfengisbann
hérna og fólki er frjálst að
hafa sitt áfengi og drekka það
en við ætlum ekki að hvetja
til þess,“ segir Guðrún Birna.
Brit Bieltvedt, fram-
kvæmdastjóri Öldrunarheimila
Akureyrar, segir það vel koma
til greina að hefja sölu á létt-
víni í náinni framtíð. „Við höf-
um haft kráarkvöld í mörg ár
og ekkert nema gleði fylgt
þeim,“ segir Brit og bætir við
að nauðsynlegt sé að bjóða
upp á sem flest innan veggja
heimilanna.
„Ekki hlut-
verk okkar“
MISJAFNAR SKOÐANIR
Skannaðu kóðann til
að horfa á viðtal við
heimilismenn á
Hrafnistu