SunnudagsMogginn - 29.07.2012, Síða 28

28 29. júlí 2012
Ég rek áhuga minn á líffræðibeint á Kvísker, en þar var ég ísveit í tíu sumur frá 6 áraaldri,“ segir María Ingimars-
dóttir nýútskrifaður doktor í líffræði.
„Þar vann ég þessi hefðbundnu sveita-
störf en alltaf þegar færi gafst fórum við í
leiðangra til að skoða og rannsaka. Kvís-
kerjabræður sýndu okkur krökkunum
allt mögulegt, bentu m.a. á breytingar í
umhverfinu og ég lærði að þekkja margar
tegundir blóma og fugla.“
María ólst upp í Kópavogi, lauk MS-
prófi í líffræði árið 2004 og starfaði í kjöl-
farið hjá Náttúrufræðistofnun auk þess
að sinna stundakennslu við Háskóla Ís-
lands.
Landnemar á jökulskerjum
Doktorsverkefni Maríu fólst í að rann-
saka landnám í jökulskerjum en það eru
fjallstoppar sem standa upp úr jökli.
Fjöldi jökulskerja hefur farið vaxandi
síðustu áratugi þar sem jöklar hafa
minnkað vegna hlýnandi lofslags. Jök-
ulskerin stækka svo smám saman eftir
því sem jökullinn umhverfis þau lækkar.
Eyþór Einarsson, grasafræðingur á
Náttúrufræðistofnun, hóf að fylgjast með
landnámi gróðurs á jökulskerjum Breiða-
merkurjökuls árið 1961 með leiðsögn og
aðstoð bræðranna á Kvískerjum. Starri
Heiðmarsson á Náttúrufræðistofnun og
Bjarni Diðrik Sigurðsson hjá Landbún-
aðarháskólanum hafa haldið áfram með
þær rannsóknir. Tilgangur rannsóknar
Maríu var að bæta við þekkingu á smá-
dýrum og framvindu þeirra í jök-
ulskerjum. Sáralítið var vitað um smá-
dýralíf í jökulskerjum í heiminum áður
en rannsóknir Maríu hófust.
„Til þess að dýr og plöntur geti numið
land í jökulskerjum þurfa þau að komast
nokkurra kílómetra leið yfir jökulinn.
Við rannsökuðum hve langan tíma það
tekur fyrir lífverur að berast í jökulskerin
auk þess að skoða í hvaða röð þær nema
land. Í rannsókninni kom í ljós að smá-
dýr t.d. köngulær, stökkmor og mítlar
nema land í jökulskerjunum mjög fljótt
eða innan þriggja ára.“
Hinsvegar kom á óvart að smádýrin
nema land á undan gróðrinum andstætt
því sem áður var talið því gróður myndar
fæðu fyrir smádýrin. Jafnframt leiddi
rannsóknin í ljós að fyrstu landnemarnir,
smádýrin, lifa hvert á öðru. „Niðurstöður
sýndu fram á að gróður fer ekki að þrífast
fyrr en aðeins seinna. Auðvitað er það
misjafnt eftir stöðum en allajafna hefur
einhver gróðurþekja myndast innan tíu
ára. Fyrst vaxa háplöntur en mosar og
fléttur koma seinna,“ segir María.
Krefjandi og erfiðar aðstæður
Samtals voru til rannsóknar sex jök-
ulsker, fjögur sker í Breiðamerkurjökli
sumarið 2008 og tvö sker í Suðvestur-
Vatnajökli sumarið 2009. „Þetta var mjög
krefjandi ferli. Samtals vorum við meira
eða minna upp á jöklinum við rannsóknir
í sex vikur sumarið 2008,“ segir María.
„Til að rannsaka smádýrin tókum við
jarðvegssýni og settum upp gildrur. Við
rannsökuðum líka gróðurþekjuna og
tegundasamsetningu gróðurs ásamt því
að taka sýni til að rannsaka magn líf-
rænna efna í jarðvegi. Vinnudagurinn gat
verið allt að 17 tímar, þetta var mikið púl
og maður var í góðu formi eftir þessar
tarnir.“
Eins og nærri má geta voru veður oft
válynd á jöklinum og þeir ansi erfiðir yf-
irferðar þó að leiðangrarnir hafi verið
farnir yfir hásumarið, frá lokum júní
fram í ágústbyrjun. María segir aðstæður
hafi stundum verið erfiðar, ískuldi í
María Ingimarsdóttir léttklædd í
sumarveðri á Breiðamerkurjökli í
mikilfenglegu landslagi.
Ljósmynd/Ólöf Birna Magnúsdóttir
Áhuginn
kviknaði á
Kvískerjum
Í æsku eyddi María
Ingimarsdóttir sumr-
um á Kvískerjum þar
sem hún fékk áhuga á
líffræði. Nú hefur hún
nýlokið doktorsverk-
efni sínu frá Háskól-
anum í Lundi sem
fjallar um landnám í
jökulskerjum.
Heimir Snær Guðmundsson heimirs@mbl.is
Veður voru oft válynd á jöklunum og þeir mjög erfiðir yfirferðar í ofanálag.
Ljósmynd/Grétar Pálsson