Morgunblaðið - 28.11.2012, Qupperneq 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 2012
staðan erfið.
„Auðvitað mætti fara gömlu leið-
ina og láta verðbólgu leysa vandann
hvað snertir innlendar skuldir með
peningaprentun, a.m.k. þær sem eru
ekki verðtryggðar. Ríkið býr nú við
tiltölulega hagstæð lánakjör. Kostn-
aðurinn af lánum er tiltölulega lítill í
augnablikinu. Um 15% af útgjöldum
ríkisins fer nú í vaxtakostnað. Þótt
skuldirnar komi til með að lækka
eitthvað er ekki líklegt að vaxtabyrð-
in lækki mikið á allra næstu árum,
enda gætu lánakjörin versnað.“
Erfitt að reisa við matið
Ásgeir Jónsson, lektor í hagfræði
við Háskóla Íslands, segir að miklar
skuldir hins opinbera muni að
óbreyttu rýra lánakjör fyrirtækja og
almennings. „Íslenska ríkið fékk
lánshæfismatið AAA árið 2003 og
lykilatriðið í því var niðurgreiðsla er-
lendra skulda árin á undan,“ segir
Ásgeir en það er hæsta einkunn láns-
hæfisfyrirtækisins Moody’s.
„Ef við verðum með jafnhátt
skuldahlutfall jafnlengi og spáð er í
þessu grafi verður mjög erfitt fyrir
íslenska ríkið að endurheimta láns-
hæfið, sem felur í sér hærri fjár-
magnskostnað hjá öllum á Íslandi í
framtíðinni. Höftin hafa að einhverju
leyti frestað þessum vanda þar sem
mjög mikið af erlendu fjármagni er
lokað inni á fjármagnsmarkaði hér á
landi. Hingað til hefur verið mjög
auðvelt fyrir ríkið að fjármagna
auknar skuldir innan haftanna á
mjög hagstæðum kjörum.
Það segir sig því sjálft að erfitt
verður að afnema gjaldeyrishöftin á
meðan ríkið skuldar svona mikið þar
sem fjármagnskostnaður ríkisins
mun hækka verulega. Lækkun ríkis-
skulda er því lykilatriði í að afnema
höftin. Eins og skuldastaða ríkisins
er núna er ekkert á hana bætandi.
Þess vegna er takmarkað hvað rík-
ið getur tekið á sig vegna erfiðrar
stöðu Íbúðalánasjóðs eða niður-
færslu verðtryggðra lána, sem mjög
er rætt um.“
Útflutningurinn of lítill
Ásgeir rifjar upp að í nýjasta hefti
Peningamála, rits Seðlabanka Ís-
lands, sé gert ráð fyrir minni vexti út-
flutnings á næstu tveimur árum en
bankinn spáði í ágúst. Skýra höfund-
ar ritsins það „m.a. í ljósi hægari al-
þjóðlegs bata og verri horfa um
heimsviðskipti“ en við síðustu spá.
„Við verðum að auka útflutning
með öllum tiltækum ráðum. Þrátt
fyrir að raungengi krónunnar hafi
verið mjög lágt í fjögur ár hefur út-
flutningur ekki aukist svo miklu
nemi. Það hefur mikið skort á fjár-
festingar í útflutningssækinni starf-
semi á síðustu fjórum árum.“
Skuldabaggi mun
íþyngja þjóðinni
 Hagfræðingar óttast áhrifin á lánakjörin hér innanlands
Skuldaþróun hins opinbera til langs tíma
Heimild: Fjármálaráðuneytið/Ríkisbúskapurinn 2012-2015
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
2008 2009 2010 2011 2030
% af
VLF ESB-ríkin 27 Danmörk Svíþjóð Finnland Ísland
Ásgeir
Jónsson
Ari
Skúlason
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Það eru meiri líkur en minni á að
vextir hækki á næstu árum. Vænt-
ingar markaðarins eru að verðbólga
verði 4-5% á næstu árum. Seðla-
bankinn spáir því að verðbólgan fari
niður og að verðbólgumarkmið náist
á næstu tveimur til þremur árum.
En markaðurinn segir að það gerist
ekki og tilhneigingin er sú að mark-
aðurinn hafi rétt fyrir sér,“ segir Ari
Skúlason, hagfræðingur hjá Lands-
bankanum, um horfur í vaxtamálum.
„Sá sem tekur þessi lán er ekki
frjáls og getur ekki gert það sem
hann vill. Hann er með skuldaklafa á
bakinu sem hann þarf að bera.“
Tilefnið er grafið hér til hliðar en í
því er spá fjármálaráðuneytisins frá
því í fyrrahaust rifjuð upp vegna
mikillar umræðu um skuldir ríkisins.
Samkvæmt grafinu munu skuldir
hins opinbera verða ríflega 70% af
þjóðarframleiðslu árið 2030 en al-
mennt þykir ekki æskilegt að hlut-
fallið sé yfir 60% vegna hins mikla
vaxtakostnaðar sem af því hlýst.
Hefur áhrif á lánakjör ÍLS
Ari segir að alltaf beri að taka slík-
um framtíðarspám með fyrirvara.
Hitt sé ljóst að svo mikil skuld-
setning ríkisins sé af hinu vonda.
„Þetta mun ekki hafa góð áhrif á
lánshæfismat íslenska ríkisins né
heldur þau lánakjör sem bjóðast inn-
anlands. Það er enda margt sem
hangir á ríkinu. Fyrirtæki eins og
Landsvirkjun, Íbúðalánasjóður og
Landsbankinn – ef hann verður
áfram að stórum hluta í eigu ríkisins
– eru næm fyrir lánshæfismati ríkis-
ins. Við búum við gjaldeyrishöft og
erum lokuð gagnvart útlöndum en
markmiðið er að endurfjármagna er-
lendar skuldir og það þarf að gera.
Við vitum líka að stór fyrirtæki þurfa
að endurfjármagna erlendar skuldir
og lánakjörin skipta þau því miklu.“
Ari bendir á að samsetning skuld-
anna skipti máli, þ.e. hlutfall inn-
lendra og erlendra skulda. Brýnt sé
að auka útflutning til að afla erlends
gjaldeyris og stuðla að því að lands-
framleiðslan aukist umfram skuldir
hins opinbera. Ef ekki takist að auka
fjárfestingu og auka útflutning verði
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Menn vilja vita hvort hiti er þarna
eða ekki. Þeir naga sig í hand-
arbökin ef það er ekki athugað,“ seg-
ir Haukur Jóhannesson jarðfræð-
ingur sem er sveitarfélaginu
Rangárþingi eystra til ráðgjafar við
tilraunaborun eftir heitu vatni við fé-
lagsheimilið Goðaland í Fljótshlíð.
Ákveðið hefur verið að bora eina
svokallaða hitastigulsholu sem er
þröng hola sem boruð er til að at-
huga hvort hiti er í jörðu. Ef óeðli-
legur hiti mælist í holunni bendir
það til þess að eitthvert líf sé nærri,
volg eða heit vatnskerfi.
Áformað er að bora að minnsta
kosti niður á 100 metra dýpi.
Goðaland er í þéttbýlasta hluta
sveitarinnar og því auðvelt að leggja
hitaveitu, ef heitt vatn finnst. Hauk-
ur tekur fram að rannsóknin sé á
byrjunarstigi og ekkert hægt að
segja til um árangur. Sums staðar
hafa verið boraðar margar hitastig-
ulsholur til að staðsetja líklega
vinnsluholu.
Áður hafa verið boraðar tvær
rannsóknarholur í Fljótshlíð. Vatn
hefur náðst upp í Húsadal í Þórs-
mörk.
Orkuveita Reykjavíkur keypti
Hitaveitu Rangæinga fyrir nokkrum
árum en hún rekur hitaveitu á Hellu
og Hvolsvelli og í nágrannasveitum.
Í tengslum við kaupin leitaði fyr-
irtækið eftir samstöðu landeigenda í
Fljótshlíð um rannsóknir á jarðhita í
þeim tilgangi að afla vatns fyrir hita-
veitu í sveitinni. Hún náðist ekki og
því varð ekkert úr frekari rann-
sóknum.
Bjóða bændum að vera með
Rangárþing eystra hefur samið
við Ræktunarfélag Skeiða og Flóa
um borun holunnar. Borinn er í öðru
verkefni á Suðurlandi en hann verð-
ur fluttur í Fljótshlíðina þegar því
lýkur.
Sveitarfélagið hefur vakið athygli
landeigenda í Fljótshlíð á þessu
verkefni og að þeir gætu nýtt sér að
bor yrði kominn á staðinn. Kostn-
aður við flutning borsins yrði minni
fyrir þá sem vildu fylgja í kjölfar
sveitarfélagsins. Ágúst Ingi Ólafs-
son, skrifstofustjóri Rangárþings
eystra, vissi ekki í gær hvort einhver
viðbrögð hefðu borist frá landeig-
endum. Taldi hann að kostnaður
sveitarfélagsins yrði rúm milljón.
Athuga hvort
heitt er undir
Fljótshlíðinni
 Tilraunaborun áformuð við Goðaland
Bor Víða hefur verið borað síðustu
árin til undirbúnings hitaveitna.
Víða um land er hugað að til-
raunaborunum til að kanna
möguleika á að afla vatns fyrir
hitaveitur og stækkun hita-
veitna. Nefna má borun RARIK í
Hornafirði, fyrirhugaða borun í
Tálknafirði og lagningu hita-
veitu um Skagaströnd.
Hækkun rafmagns til húshit-
unar er hvati til átaks á þessu
sviði. Haukur Jóhannesson jarð-
fræðingur segir að volgt vatn
dugi í mörgum tilvikum. Nefnir
hann að 30-40 stiga heitt vatn
sé hægt að nota til gólfhitunar
og til húshitunar með varma-
dælum.
Hugað að
hitaveitum
DÝR RAFMAGNSKYNDING
Ari Teitsson,
ráðunautur á
Hrísum í Suður-
Þingeyjarsýslu,
segir allt benda
til að heyskortur
verði á Norðaust-
urlandi í vetur.
Bændur hafi
þurft að taka
búfé óvenju-
snemma á gjöf og heyfengur sé
undir meðallagi vegna grasleysis í
sumar.
Ari man langt aftur og hann seg-
ir þennan vetur byrja illa. „Þetta er
einhver versta vetrarbyrjun sem ég
hef lifað. Ef talið er með óveðrið í
septemberbyrjun þá er þetta lang-
versta vetrarbyrjun sem ég hef lif-
að,“ sagði Ari.
„Ég held að það sé ástæða til að
hafa áhyggjur af heyfeng í vetur,“
segir Ari. Hann segir að menn séu
ekki komnir með heildarmynd af
stöðu mála. Upplýsingum um fjölda
búfjár og fóðurforða hjá bændum
þarf að skila fyrir miðjan desem-
ber. egol@mbl.is
Óttast heyskort á
Norðausturlandi
Ari Teitsson
FYRIR
ALVÖRU
KARLMENN
Fæst á
hársnyrtistofum