Morgunblaðið - 03.04.2013, Blaðsíða 23

Traust landsmanna til Alþingis skv. mælingum Capacent
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Júní
1995
Febrúar
2013
Júlí
1998
Febrúar
2001
Febrúar
2003
Febrúar
2005
Febrúar
2007
Febrúar
2009
Febrúar
2011
50%
15%
Sjálfsagt hafa
margir andað léttar
aðfaranótt skírdags
þegar loks var ákveð-
ið að rjúfa Alþingi.
Margir þingmenn
hafa örugglega verið
því fegnir að komast
út úr þinghúsinu eftir
langa fundi síðustu
vikur, þó gleði sumra
sé tregablandin enda
eiga þeir ekki afturkvæmt að lokn-
um kosningum. En fögnuður þing-
manna skiptir minnstu. Kjósendur
geta glaðst yfir að döpru þingi er
lokið og stutt er í kosningar og
nýja ríkisstjórn.
Þegar Jóhanna Sigurðardóttir,
fráfarandi forsætisráðherra, tók
við lyklavöldunum í Stjórnarráðinu
í febrúar 2009 í minnihlutastjórn
Samfylkingar og Vinstri grænna,
með stuðningi og að frumkvæði
Framsóknarflokksins, var traust
almennings á Alþingi í sögulegu
lágmarki. Aðeins 13% sögðust bera
traust til Alþingis samkvæmt mæl-
ingum Capacent. Ári áður báru
42% landsmanna traust til
löggjafarsamkomunnar. Fall ís-
lensku viðskiptabankanna í októ-
ber 2008 og þær efnahagsþreng-
ingar sem fylgdu í kjölfarið urðu
til þess að rýra traust almennings
á Alþingi.
Þessu ætlaði vinstri stjórn Sam-
fylkingar og Vinstri grænna að
breyta. „Lykilverkefnið er að end-
urreisa traust í íslensku sam-
félagi,“ sagði meðal annars í sam-
starfsyfirlýsingu flokkanna eftir
kosningarnar 2009. Fjórum áður
síðar hefur lítið
breyst. Samkvæmt
mælingu Capacent í
febrúar síðastliðnum
bera aðeins 15%
landsmanna traust til
þingsins. Munurinn er
innan skekkjumarka.
Kemur ekki á
óvart
Það kemur ekki á
óvart að ekki hafi tek-
ist að auka traust til
Alþingis. Þegar
stjórnmálamenn standa ekki við
gefin fyrirheit er ekki að undra að
í huga kjósenda séu þeir dæmdir
léttvægir. Síendurtekin loforð
vinstri stjórnarinnar um þúsundir
nýrra starfa og fögur fyrirheit um
að skjaldborg yrði slegin um heim-
ilin og hlutur þeirra réttur við,
reyndust innantóm. Þúsundir
landsmanna sem berjast í bökkum,
glíma við þunga skuldabyrði, lágar
tekjur eða atvinnuleysi, treysta
ekki lengur á það sem sagt er.
Sjálfstæðir atvinnurekendur sem
heyja ójafna baráttu og vonuðust
eftir að njóta sanngirni, hafa þvert
á móti orðið að glíma við hærri
skatta og enn ósanngjarni sam-
keppni í skjóli vinstri stjórnar. Á
sama tíma hefur eldra fólk sætt
upptöku eigna. Í hugum þessa
fólks hefur virðing Alþingis ekki
aukist.
Ríkisstjórn og löggjafarsam-
koma sem ítrekað gera tilraunir til
að koma skuldum einkaaðila á
herðar skattgreiðenda og hunsa
ítrekað yfirgnæfandi vilja meiri-
hluta þjóðarinnar, vinnur sér ekki
inn annað en vantraust. Þegar
böðlast er áfram í pólitísku tóma-
rúmi þvert á vilja meirihluta lands-
manna og komið er í veg fyrir að
kjósendur fái að segja sitt álit á
umsókn um aðild að Evrópusam-
bandinu, geta þingmenn og ráð-
herrar ekki verið undrandi yfir því
að traustið sé ekki meira en raun
ber vitni.
Hrossakaup og
leiksýningar
„Hönnuð“ leiksýning þegar einn
ráðherra var dreginn fyrir lands-
dóm varð þingmönnum og Alþingi
ekki til framdráttar. Þar komu
þingmenn Samfylkingar, Vinstri
grænna, Hreyfingarinnar og
Framsóknarflokksins fram.
Pólitísk hrossakaup stjórnar-
flokkanna við afgreiðslu ramma-
áætlunar um nýtingu orkuauðlinda,
þar sem vinna sérfræðinga í liðlega
áratug var sett til hliðar, var ekki
hugsuð til að auka traust á Al-
þingi, heldur miklu fremur til að
halda sundurlausri ríkisstjórn sam-
an og til heimabrúks í herbúðum
Vinstri grænna.
Atlaga vinstri stjórnarinnar að
sjávarútvegi hefur reynst íslensku
efnahagslífi dýrkeypt. Kjósendur
hafa áttað sig á því að tilraunin til
að kollvarpa skipulaginu hefur rýrt
lífskjör allra. Atlagan, sem einn
ráðherrann líkti við bílslys, hefur
ekki gefið tilefni til þess að tiltrú á
Alþingi aukist.
Úr tengslum við
raunveruleikann
Mitt í kreppunni, þar sem skatt-
ar fara stöðugt hækkandi, fjárfest-
ing í sögulegu lágmarki (og við far-
in að ganga á útsæði fyrir hagvöxt
framtíðarinnar), þúsundir sjá ekki
enn fyrir endann á glímunni við
miklar skuldir, lýsir forystumaður
ríkisstjórnarinnar því yfir að land-
ið sé tekið „að rísa“.
Almenningur veit betur, hristir
hausinn og kemst að þeirri niður-
stöðu að á löggjafarsamkomunni
séu menn ekki í tengslum við raun-
veruleikann.
Kjósendur skynja að rík-
isstjórnin hefur verið á flótta und-
an raunveruleikanum og í stað
þess að kljást við þau mál sem
skipta heimilin og fyrirtækin í
landinu mestu, var orkunni eytt í
tilraun til að bylta stjórnarskránni.
Átök eru eðlileg
og nauðsynleg
Átök milli þingmanna og stjórn-
málaflokka eru eðlileg og nauðsyn-
leg. Hugmyndafræðileg átök og
hörð skoðanaskipti eru órjúf-
anlegur hluti af lýðræðinu. Sam-
keppni hugmynda og skoðanaskipti
– jafnvel óvægin – eru ekki skýr-
ingin á litlu trausti almennings á
Alþingi.
Loforð sem ekki er staðið við,
pólitísk hrossakaup, vilji meirihluta
kjósenda í engu virtur og illdeilur
um mál sem skipta almenning litlu,
skýra af hverju Alþingi hefur ekki
tekist að endurvinna traustið.
Ætli nýtt þing og ríkisstjórn að
vinna traust landsmanna, verður
að innleiða önnur vinnubrögð en
vinstri stjórn Jóhönnu og Stein-
gríms J. hefur stundað í rúm fjög-
ur ár. Krafa kjósenda er að staðið
verði við gefin fyrirheit og fögur
loforð.
Eftir Óla Björn
Kárason
» Almenningur veit
betur, hristir haus-
inn og kemst að þeirri
niðurstöðu að á löggjaf-
arsamkomunni séu
menn ekki í tengslum
við raunveruleikann.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður.
Getur Alþingi unnið traust landsmanna?
23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. APRÍL 2013
Vor í lofti Svartþrestir námu hér land fyrir um aldarfjórðungi og hófu
varp. Þeir byrja að verpa í apríl og sjást gjarnan í Laugardalnum.
Ómar
Tvö þúsund ára
reynsla segir okkur að
sé von kraftaverka þá
verði slík aksjón helst á
morgni páskadags. Hér
við Ölfusá hafa menn
horft á sólardans þenn-
an morgun og suður í
Palestínu hafa kross-
festir risið upp. Við sem
lifum í voninni gátum
látið okkur dreyma að
íslenskir stjórnmálaflokkar settu
þjóðarhag í fyrsta sæti en það varð
ekki. Ekki á þessum páskum.
En fréttir sem okkur bárust af
Norður-Kóreu og fleiri sóknum jarð-
arkringlunnar hugguðu einhverja við
það að stjórnarfar er víða lakara en
hér hjá okkur. Það losar okkur samt
ekki undan því að ráðast í lagfær-
ingar.
Markaðsvæðing
stjórnmálanna
Samkeppni varð fyrir fáeinum ára-
tugum lykilorð til lausnar á öllum
vanda líkt og aflátsbréf nokkrum öld-
um fyrr. Við sem höfum svo fylgst
með svokölluðum samkeppnislög-
málum innanfrá í atvinnurekstri
sjáum hvernig hún hefur skekkt allt
sem heitir jafnræði á markaði. Risa-
fyrirtæki sem reglulega skipta um
kennitölu henda tapinu á herðar al-
menningi, gefa banksterum innkom-
una og valta niður fyrirtæki sem rek-
in eru af heiðarleika og forsjálni.
Stjórnmálin hafa svo dregið dám af
sama. Þar hefur einnig ríkt andi sam-
keppninnar. Ef flokkur A segir já þá
segir flokkur B nei og svo er sett upp
skrautsýning orðagjálfurs og loforða.
Eftir því sem stjórnmálaflokkarnir
hafa fest sig betur í sessi verður sam-
keppnisandi umræðunnar sterkari.
Stjórnmálin sjálf eru orðin að hóp-
íþrótt þar sem markaskor miðar að
hagsmunum flokks en
ekki þjóðar.
Markmið og
markaðsvæðing
En það er einmitt
markið sem meginmáli
skiptir í stjórnmálum,
þ.e. að hvaða marki
stjórnmálamenn keppa.
Með flokksræðinu verð-
ur markmið stjórnmála-
manna að vinna fyrir
sinn flokk enda litið á þá
sem starfsmenn flokk-
anna, ekki þjóna þjóðar. Einhver
kynni að segja að flokkarnir eigi sér
það markmið að vinna þjóð sinni gagn
og því sé þetta allt í allra besta lagi.
Staðreyndin er þó að stjórn-
málaflokkarnir hýsa fyrst og síðast
hagsmunaöfl samfélagsins og styrkur
hvers þeirra fer eftir peningalegu
vægi. Um áratugi hefur mikill meiri-
hluti þingmanna verið kjörinn á þing
með það að stefnumiði að afnema
verðtryggingu en á sama tíma hafa
þau öfl verið sterkust í bæði stjórn-
málaflokkum og verkalýðshreyfingu
sem tryggja hag fjármagnseigenda.
Afleiðingin er sú að verðtryggingin
blífur og almenningur borgar.
Annað dæmi um samspil lýðræðis,
flokksræðis og hagsmuna þjóðar eru
boðaðar breytingar á kvótakerfi. Í
síðustu kosningum kaus mikill meiri-
hluti flokka sem lofuðu að bylta nú-
verandi kerfi með hagsmuni byggða
og þjóðar að leiðarljósi. Þegar til átti
að taka reyndist hagsmunagæsla út-
gerðarmanna sterkari innan VG en
nokkurn gat órað fyrir. Flestar til-
raunir sjávarútvegsráðherra til
breytinga voru í reynd brotnar á bak
aftur af fulltrúum útgerðar í forystu
VG.
Stjórnmálaflokkar sem gefið hafa
flokksgæðingum ríkisbanka og rík-
isfyrirtæki, flokkshestar sem raðað
hafa flokksbræðrum á garða við emb-
ættaveitingar og flokkslegar línur við
veitingu styrkja og fjárveitinga eru
allt dæmi um það sama.
Verjum lýðveldið
Íslenska lýðveldið er ungt, liðlega
hálfrar aldar og það er enn í mótun. Í
mörgu hefur vel til tekist og á ald-
arlöngum fullveldistíma höfum við
risið frá því að vera ein fátækasta
þjóð Evrópu í fremstu röð. Skuggi
sem nú ber á vegna skuldasöfnunar
breytir engu um þá heildarmynd. En
stjórnkerfið og traust almennings á
því hefur beðið hnekki. Til þess að
vinna traust þjóðar dugar ekki orða-
gjálfur og innantóm umræðustjórn-
mál. Þjóðin veit að stjórnmálamenn
ganga of oft erinda annarlegra afla og
meðan svo er skapast ekki sátt milli
þings og þjóðar.
Kjörnir fulltrúar þjóðarinnar
verða að vera frjálsir undan oki,
hagsmunagæslu og heimsku íslenska
flokkakerfisins. Regnboginn sem
býður fram nú í komandi kosningum
gerir nú tilraun innan kosningakerfis
fjórflokksins til þess að koma á ein-
staklingskjöri og skapa stjórn-
málamönnum möguleika til starfa án
þess að tilheyra flokki. Hvorki lífeyr-
issjóðir, bankar né kvótaeigendur
geta gengið í Regnbogann því hann
er aðeins bandalag þeirra sem bjóða
fram en ekki stjórnmálaflokkur þar
sem peningaöfl rísa til áhrifa. Það er
von okkar að þessi tilraun geti orðið
skref í þá átt að hrista upp í spilltu
kerfi hagsmunagæslu og flokksræðis.
En ekkert slíkt gerist án atbeina
kjósenda.
Eftir Bjarna
Harðarson
Bjarni Harðarson
» Stjórnmálin sjálf eru
orðin að hópíþrótt
þar sem markaskor
miðar að hagsmunum
flokks en ekki þjóðar.
Höfundur er bóksali og skipar oddvitasæti
á lista Regnbogans í Suðurkjördæmi.
Markaðsvæðing stjórnmála
og hagsmunir þjóðar