Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.08.2013, Blaðsíða 42

*Fjármál heimilannaÞað getur borgað sig að fá óháðan ráðgjafa til að aðstoða við lífeyrissparnaðinn
Lífið snýst um hesta hjá Guðmundi
„Mumma“ Arnarssyni í Ástund. Hann hefur
staðið vaktina bak við búðarborðið í hálfan
fjórða áratug.
Hvað eruð þið mörg í heimili?
Við erum fimm í heimili ásamt hundinum
Kleópötru, en Kleópatra starfar líka í
Ástund og er vafalítið langvinsælasti starfs-
maðurinn. Hún fær líklega fleiri heimsóknir
en allt annað starfsfólk til samans.
Hvað áttu alltaf til í ísskápnum?
Egg, ost, brauð, já og líklega rauðar baunir.
Hvað fer fjölskyldan með í mat
og hreinlætisvörur á viku?
Ætli það fari nokkurn tímann undir 60.000
fyrir fimm manna fjölskyldu. Er það ekki ca
8.500 á dag? Og þá er sparað stíft. En það
verður að halda því til haga að það er hús-
móðirin á heimilinu sem sér mest um að
spara og vera hagsýn. Mér reynist það erfitt
og má t.d. alls ekki fara svangur að versla.
Það er ávísun á bruðl.
Hvar kaupirðu helst inn?
Konan sér um helstu nauðsynjar og magn-
innkaup og þá er farið í Bónus og Krónuna.
Ég sé svo um að kaupa ferskvörur og elda.
Er að taka yfir eldhúsið. Melabúðin er ansi
vinsæl ef elda á gott eða halda veislur. Ein af
mínum uppáhaldsbúðum.
Hvað freistar helst
í matvörubúðinni?
Rosalega gaman er að skoða krydd. Þar get
ég gleymt mér, en eins og áður kom fram; ef
ég fer að versla svangur getur ýmislegt
gerst.
Hvernig sparar þú
í heimilishaldinu?
Konan er sparnaðartækið. Nota hana sem
aðhald og handbremsu. Hún getur séð
heildarmyndina og nokkra daga fram í tím-
ann. Ég aftur sé bara næstu máltíð.
Hvað vantar helst á heimilið?
Wok-pönnu í eldhúsið og teskeiðar – þær
hverfa reglulega. Þetta er óútskýrt og hefur
komið til greina að setja upp myndavélar í
eldhúsinu til að komast til botns í teskeið-
armálinu leyndardómsfulla.
Eyðir þú í sparnað?
Við erum dugleg að leggja til hliðar og svo
er öflugur klinkbaukur sem tekur á móti
heimilisfólki. Allir vasar eru tæmdir við inn-
komu og allt fer í baukinn. Þetta eru okkar
auka-krónur.
Skothelt sparnaðarráð?
Búa til matseðil fyrir vikuna. Þá verða inn-
kaupin skynsamlegri.
NEYTANDI VIKUNNAR
GUÐMUNDUR ARNARSSON VERSLUNARMAÐUR
Teskeiðarnar hverfa
Guðmundur, eða Mummi eins og hann er kall-
aður, verður að gæta sín að kaupa ekki í matinn
svangur. Annars er stutt í bruðlið.
Morgunblaðið/Ómar
Fyrir viku var fjallað á þessari síðu
um hefðirnar í kringum þjórfé.
Það minnti Aurapúkann á mikil-
vægi þess að sýna aðgát þegar
þjórfé er greitt með greiðslukorti.
Víða um heim getur matargestur
sem greiðir með korti skrifað inn
þjórfjárupphæðina í sérstakan reit
á kortastriml-
inum. Hefur
það gerst að
óprúttnir
þjónar hafa átt
við strimilinn
og hækkað
þjórféð eftir á,
með því að
krota inn tölu-
staf aftan eða
framan við
þjórfjár-
upphæðina.
Aurapúkinn
verst þessu
með því að krossa yfir reitinn fyrir
þjórfé á strimlinum og skilja tipsið
í staðinn eftir í reiðufé.
Hvað á svo að gera þegar heim-
sókn á veitingastað er alveg afleit?
Púkinn veit að stundum er ekki
þjóninum að kenna um það sem
aflaga fór. Ef aðstæður kalla á það
má þó –að vandlega athuguðu
máli– skilja eftir eina smámynt.
Að skilja eftir t.d. 10 senta
þjórfé eru skýr skilaboð um að
þjónustan var með öllu óvið-
unandi.
púkinn
Aura-
Varlega farið
með kortin
V
íða um heim eru launamenn að vakna
upp við vondan draum. Rekstur rík-
isins er aðþrengdur og lífeyrisloforð
hins opinbera gætu lent undir nið-
urskurðarhnífnum. Ekki hjálpar til að lífslíkur
aukast stöðugt og æ færra fólk á vinnualdri
þarf að standa undir lífeyri og þjónustu við æ
fleira fólk á lífeyrisaldri. Samhliða þessu eru
einkareknir lífeyrissjóðir og sparnaðarleiðir að
sýna mjög misgóða ávöxtun og víða rýrnuðu
sjóðirnir allhressilega í niðursveiflunni miklu.
Er því jafnvel spáð af sumum markaðs-
rýnendum að hagkerfi heimsins muni taka aðra
dýfu með enn meira eignatjóni og sparnaðar-
missi.
Það virðist nokkuð líklegt að lífeyrisumhverfið
eftir 10, 30 eða 50 ár verði alls ekki það sama
og það er í dag.
Hvað er þá hægt að taka til bragðs?
Starfsævin lengist
Blaðamaður Financial Times skrifaði nýlega
áhugaverða grein um bæði hvert stefnir og hvað
hinn almenni launamaður getur gert til að laga
sig að breyttum verleika.
Meðal þess sem hún nefnir er fólk ætti að
búa sig undir það að vera lengur á vinnumark-
aði. Venjulegur eftirlaunaaldur á eftir að fara
hækkandi og áður en langt um líður má reikna
með að þyki eðlilegt að vera á vinnumark-
aðinum áratug lengur en í dag. Þessi þróun
kemur til bæði af því að lífeyrisgreiðslur verða
sennilega rýrari en fólk hefði viljað, en líka að
heilsa og vinnuorka aldraðra verður meiri. Ekki
aðeins hafa lífslíkur verið að aukast heldur hef-
ur þeim árum líka fjölgað þar sem líkami og
hugur eru í hreint ágætu standi og vel hægt að
takast á við venjulega dagvinnu.
Þegar má sjá breytingar í þessa átt. Árið
1992 höfðu nærri 40% vinnandi fólks í Bretlandi
á aldrinum 50-64 ára farið út af vinnumark-
aðinum en í dag er talan komin niður fyrir 30%.
Launafólk ætti líka að spara meira og byrja
að spara fyrr. Því fyrr sem byrjað er að leggja
fyrir, því meira stækkar sjóðurinn og safnar
vöxtum á vexti ofan. Þeir sem byrja seint eða
eyða litlu í sparnað gætu staðið mjög illa að vígi
þegar styttist í starfslokin. Mikilvægur hluti af
skipulagningu fjárhags heimilisins er að rýna
vel í og reikna hve sparnaðurinn ætti að vera
mikill eða lítill þegar vinnumarkaðurinn er
kvaddur, hversu háar fjárhæðir má búast við að
hafa til að eyða mánaðarlega miðað við lífslíkur,
og hvað þarf til að viðhalda ásættanlegum
neysluvenjum.
Flókinn frumskógur
Svo er eins gott að leggjast í mikla rannsókn-
arvinnu. Lífeyrissparnaðurinn er ein af mik-
ilvægustu fjárfestingarákvörðunum fólks, valkost-
irnir eru ótalmargir og hinir ýmsu sjóðir og
sparnaðarleiðir hafa ýmsar reglur, klausur og
undantekningar.
Þannig geta ótal litlar greiðslur og þóknanir
safnast upp yfir starfsævina og minnkað sparn-
aðinn töluvert. Sumir sparnaðarsjóðir virka eins
og hálfgert happdrætti og glatast greiðslurnar að
stóru eða öllu leyti ef fólk fellur frá fyrir aldur
fram, á meðan aðrir sparnaðarvalkostir tryggja
framfærslu eftirlifandi maka. Hjá sumum sjóðum
eru loforðin veitt í punktakerfum og afskaplega
erfitt að skila hvort útborgunin og ávöxtunin er
góð í samræmi við innborganirnar, og enn aðrir
sparnaðarpakkar taka ekki með í reikninginn
verðbólgu þegar reiknað er hver útborgunin
verður á endanum.
Rétt er að gaumgæfa alla möguleikana mjög
vandlega og ekki galið að greiða óháðum og hæf-
um ráðgjafa fyrir leiðsögn um þennan flókna
markað. Þóknunin fyrir ráðgjöfina er sennilega
ekki há í hlutfalli við þær milljónir og jafnvel
milljónatugi sem eru í húfi.
REIKNA ÞARF MEÐ LENGRI STARFSÆVI OG LEGGJA MEIRA FYRIR
Ef lífeyrismálin skyldu
fara beint í vaskinn
ÞRÓUNIN ER Á ÞANN VEG VÍÐA
Á VESTURLÖNDUM AÐ FÓLK ÆTTI
EKKI AÐ REIKNA MEÐ AÐ FÁ ALLAN
ÞANN LÍFEYRI SEM ÞVÍ HEFUR VERIÐ
LOFAÐ. SAMA STAÐA GÆTI HÆG-
LEGA KOMIÐ UPP HÉR Á LANDI OG
VISSARA AÐ GERA RÁÐSTAFANIR
Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
Það væru mistök að reikna með öðru en að lífeyrisumhverfið muni breytast. Sundleikfimi á Grund.
Morgunblaðið/Kristinn.